7.3 Eten

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

7.3 Eten

Leerdoelen

• Je kunt voedingsstoffen en hun functies noemen.
• Je kunt uitleggen wat gezond eten is en met de Schijf van Vijf of een voedingsmiddelentabel bepalen of een maaltijd gezond is.
• Je kunt beschrijven hoe tandbederf ontstaat.
• Je kunt beschrijven waardoor verstopte bloedvaten kunnen ontstaan.
• Je kunt uitleggen wat er kan gebeuren bij ondervoeding en bij overmatige voeding.

Voedingsmiddel: 

Alles wat je eet of drinkt

Voedingsstof: 

De stoffen in een voedingsmiddel

Er zijn 6 voedingsstoffen. 

Hoeveel kun je er opnoemen?

Eiwitten

Enzymen, bouwstoffen, transport, structuur, celcommunicatie, chemische reacties, bloedstolling, immuniteit, etc.

• Planten: glucose + energie -> aminozuur
• 20 aminozuren (bouwstenen)
• Essentiële: uit voeding halen
• Niet essentiële: kan lichaam zelf maken

Koolhydraten

Bouwstof (suiker in DNA en ATP) en (reserve)brandstof

 

• Monosachariden: losse suiker

• Disachariden: twee aan elkaar
• Polysachariden: veel aan elkaar

Voedingsvezel

Geen verteringsstof: worden niet verteerd door enzymen van de mens (koolhydraten)

Komen uit celwanden van plantaardige voedingsmiddelen

• Cellulose

Bevorderen darmwerking en stoelgang.

Verzadigd gevoel.

Vetten

Bouwstof membranen en brandstof

• Verzadigd (vet) = slecht
• Onverzadigd (olie) = goed
• Bouwstof in celmembranen
• Vitamine A, D, E, K oplosbaar in vet
• Cholesterol: celmembranen, productie hormonen/gal/vitamine D

Water

• Bouwstof, oplosmiddel en transportmiddel
• Regeling lichaamstemperatuur
• BALANS

Mineralen

Kleine moleculen

Calcium (bot, bloedstolling), fosfor (bot, tand), kalium & natrium (zenuwcellen)

Spoorelementen: chroom (insuline), fluor (tandglazuur), jodium (schildklierhormoon), ijzer (hemoglobine)

Vitaminen

• Iets grotere moleculen
• Essentieel (moet je uit je voedsel halen): A, B, C, D
• Bacteriën dikke darm: vit K maken
• Gebreksziekten
• B11 (foliumzuur): zwangere vrouwen

Energierijke stoffen

Koolhydraten en vetten

Dissimilatie (verbranding)

• Bewegen
• Lichaamstemperatuur op peil houden
• Groei
• Ontwikkeling
• Herstel

Bouwstoffen

Eiwitten, mineralen, vetten en water

Bouwstoffen zijn nodig voor groei en onderhoud lichaam

• Voortgezette assimilatie (vorming organische moleculen)
• Aanmaken nieuwe cellen
• Cellen vervangen
• Cellen repareren
• Aanvullen water

Beschermende stoffen

Vitaminen en mineralen

Beschermende stoffen zijn ervoor nodig om processen in het lichaam goed te laten verlopen (groente en fruit).

ADH: aanbevolen dagelijkse hoeveelheid.

Gebreksziekte: ontstaat door langdurig gebrek aan bepaalde vitaminen of mineralen.

Schrijf in je agenda

Huiswerk (7.3 deel 1):

Lezen blz. 37 t/m 40

Maken en nakijken opdr. 3 t/m 7.

Leerdoelen

• Je kunt voedingsstoffen en hun functies noemen.
• Je kunt uitleggen wat gezond eten is en met de Schijf van Vijf of een voedingsmiddelentabel bepalen of een maaltijd gezond is.
• Je kunt beschrijven hoe tandbederf ontstaat.
• Je kunt beschrijven waardoor verstopte bloedvaten kunnen ontstaan.
• Je kunt uitleggen wat er kan gebeuren bij ondervoeding en bij overmatige voeding.

(On)gezonde voeding

Gevarieerd (voldoende voedingsstoffen), onbewerkt en gebalanceerd dieet.

(On)gezonde voeding

Bewerkt voedsel: kleur-, geur-, smaakstoffen

Te veel zout, suiker, verzadigd vet & te weinig vezels, vitaminen en mineralen

Verhoogde kans op:

• Hart- en vaatziekten
• Diabetes
• Kanker
• Hoge bloeddruk
• Hoog cholesterolgehalte
• Overgewicht

Waarom matig met suiker en vet?

Te veel suiker: tandbederf (cariës)

• Bacteriën verteren suikers en zetten het om in een zuur = aantasting tandglazuur en oplossing zachte tandbeen

Te veel vet

• Cholesterol vernauwt de bloedvaten = kans op infarct

Hoeveel energie heb je nodig?

1. Activiteit: hoe meer je beweegt, hoe meer kilojoules je lichaam verbruikt.
   
2. Leeftijd: volwassenen hebben meer energie nodig dan kleine kinderen.
   
3. Geslacht: mannen verbruiken meer energie dan vrouwen
   
4. Omgevingstemperatuur

De eenheid van energie..

• 'Joule': 1 kilojoule (kJ) is 1000 joules

• 'Calorie': 1 kilocalorie (kcal) is 1000 calorieën.

Ondervoeding: inname < verbranding

Overgewicht: inname > verbranding

Schrijf in je agenda

Huiswerk (7.3 deel 2):

Lezen blz. 41 t/m 49

Maken en nakijken opdr. 9, 10, 12, 13, 16, 18 t/m 24, 26.