L1 Mensen beïnvloeden hun omgeving TL

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Mondeling examen Biologie

Mensen beïnvloeden hun omgeving

VMBO 4

D. Bosma

Mondeling examen Biologie

Leerdoel: 

Je kunt: uitleggen dat de mens voor voedsel(productie), water, zuurstof, grondstoffen, energie, en

recreatie van ecosystemen afhankelijk is.

VMBO 4

D. Bosma

Hoe maakt de mens
gebruik van het milieu?

De mens is afhankelijk van het milieu

energie

voedsel                              water

zuurstof                           recreatie         

grondstoffen

Mensen zijn afhankelijk door...

Mensen beïnvloeden hun omgeving

- Zuurstof uit de lucht

- Water uit bodem en rivieren

- Voedsel van planten (en dieren)

- Energie uit brandstoffen, wind, zon en water

- Grondstoffen

- Ontspanning 
 

VMBO 4

D. Bosma

De mens en ons milieu is een constante wisselwerking

En dat is niet altijd goed...

VMBO 4

D. Bosma

Invloeden op het milieu

Mondeling Examen Biologie

Je kunt de belangrijkste oorzaken en effecten noemen van de aantasting van natuur en milieu door:

• overbevolking

• bepaalde soorten afval

• het gebruik van bestrijdingsmiddelen

• het verkeer

• energiegebruik

(dit mede met gebruikmaking van de scheikundige benamingen.)

VMBO 4

D. Bosma

Milieuproblemen

• Vervuiling (plastic, smog, fijnstof)
  
• Uitputting van de bodem, energiebronnen, etc.
  
• Aantasting omgeving
  
• Overbevolking
  
• Verdwijnen biodiversiteit
  
• Ontbossing
  
• Klimaatverandering 

VMBO 4

D. Bosma

Klimaatverandering

• Broeikaseffect: het tegenhouden van de warmte-uitstraling.
• Versterkt broeikaseffect: door de verbranding van fossiele brandstoffen neemt de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer toe, hierdoor neemt de broeikaseffect toe. 
• Biodiversiteit neemt af.

Afname van de biodiversiteit

Oorzaak: toename bevolking, toename gebruik water, toename gebruik grond voor landbouw en huizen en wegen, toename visserij

Gevolg: uitsterven planten- en diersoorten 

te weinig voedsel en medicijnen

Bestrijdingsmiddelen

• Biologische bestrijdingsmiddelen: inzetten van natuurlijke vijanden
• Pesticiden: selectief en niet-selectieve varianten.
• Accumulatie: doorgeven van gifstoffen van de ene naar de andere schakel in een voedselketen

Energie

• Fossiele brandstoffen: aardgas, aardolie en steenkool. Ontstaan uit dode resten van planten en dieren. CO 2 uitstoot, ook door verkeer.
• Kernenergie: ontstaat door het splitsen van atoomkernen.
• Duurzame energie: zonne-energie, windenergie, waterkracht, energie uit biomassa.

Uitstoot en afval

• Lucht: fijnstof
• Bodem : bodemsanering het schoonmaken van vuile grond.
• Afval: 
  * recycling
  * composteren
  * verbranden
  * storten

VMBO 4

D. Bosma

Mondeling examen biologie

Je kunt: uitleggen dat een grotere voedselproductie in verband staat met een (goede):

• bodembewerking

• bemesting

• gewasbescherming

• veredeling, waaronder genetische modificatie

VMBO 4

D. Bosma

Bodembewerking

Bemesting 

Bodembewerking

Bodembewerking = het verbeteren van de bodemstructuur door ploegen en eggen

• Meer zuurstof in de bodem voor reducenten 
• Wortels kunnen beter in de bodem doordringen om water en mineralen op te nemen

Bemesting

Bemesting met stalmest en kunstmest: productieverhoging door mineralen toe te voegen aan de grond (nitraat + fosfaat).

Nadeel: niet alle mineralen worden opgenomen en komen in het milieu terecht: stikstof vervuiling

Gewasbescherming (pesticiden)

• Biociden: chemische gewasbescherming, doden goede en slechte organismen. Niet-selectieve gewasbescherming. Er kan resistentie optreden.
  
• Biologische gewasbescherming: In de natuur zoeken naar 'natuurlijke vijanden' van een plaag en die opkweken voor gebruik in de land- en tuinbouw.

VMBO 4

D. Bosma

Regels gewasbeschermings-middelen

Door gifophoping gaan dieren aan het eind van een voedselketen dood.

Om gifophoping te voorkomen zijn er regels opgesteld:

• De beschermingsmiddelen moeten selectief zijn; ze doden alleen de plaagorganismen
• De beschermingsmiddelen moeten biologisch afbreekbaar zijn (bacteriën en schimmels kunnen het middel afbreken).

Veredeling (planten)

Genetische modificatie

Veredelen

• Kwekers ontwikkelen steeds nieuwe plantenrassen, dit heet veredelen.

• In de afbeelding hiernaast zie je de verschillende stappen van veredelen.

Genetische modificatie

Erfelijke eigenschappen worden veranderd.

Aardappels die worden gekweekt met bepaalde genen die als eigenschap hebben dat ze bestand zijn tegen ziektes en plagen.

Een genetisch gemodificeerd organisme noem je transgeen.

GMO

Mondeling examen biologie

• Je kunt uitleggen waarom de mens er belang bij heeft een duurzame relatie tussen mens en milieu te bevorderen. Daarbij moet je de voor- en nadelen van duurzaam handelen kunnen benoemen.
• Je kunt het belang uitleggen van een nationale (landelijke) en mondiale (wereldwijde) aanpak van de bescherming van het milieu.

VMBO 4

D. Bosma

Duurzaam leven

Er zijn maatregelen om de vervuiling en de klimaatcrisis tegen te gaan. Veel mensen proberen milieubewuster te leven. Als mensen gaan leven op een manier waardoor de aarde ook in de toekomst leefbaar blijft, spreken we van duurzame ontwikkeling. Dit kan bijvoorbeeld door duurzaam te bouwen en duurzame energie te gebruiken. Het milieu wordt hierdoor zo min mogelijk belast.

VMBO 4

D. Bosma

Duurzame energie

Duurzame energie: energie die geen milieuvervuiling veroorzaakt en waarbij de bron niet opraakt. 

Biomassa

Windmolens

Zonnepanelen

Waterkracht

Nationaal en mondiaal samenwerken

Er zijn ook regels en wetten om het milieu te beschermen. Natuurbeheer zijn maatregelen om natuur te behouden of te ontwikkelen, zoals grasland omvormen tot bos. Veel milieuproblemen zijn wereldwijd. Daarom houden verschillende landen ieder jaar samen een klimaatconferentie. Daar maken ze afspraken over maatregelen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen.

VMBO 4

D. Bosma

Samenwerken aan klimaatprobleem

- Oorzaak: Mens

- Door middel van: Versterkt broeikaseffect

- Gevolg: o.a. droogte, bosbranden,

   smelten ijs & overstromingen

VMBO 4

D. Bosma