11.5 erfelijke aandoeningen les 1

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

Startopdracht:

Lees de tekst op blz. 121

1. Wat wordt er weergegeven in een stamboom?

2. Waarmee wordt een man aangegeven en waarmee een vrouw?

Stamboom-onderzoek

Onderzoek naar erfelijke aandoeningen in de familie. 

Wordt vaak gedaan wanneer er ernstige aandoeningen in de familie zijn. 

Doel: vroegtijdig behandelen 

Stambomen

D.m.v. een stamboom kun je er vaak achter komen of een eigenschap recessief of dominant is en dus berekenen hoe groot de kans is om een aandoening/eigenschap te erven

2 gezonde ouders met een ziek kind  -> aandoening is recessief en de ouders zijn drager (heterozygoot)

Wat is het genotype van de vader?

Wat is het genotype van kind 2?

1. Vader AA Kind Aa
2. Vader Aa Kind aa
3. Vader aa Kind Aa
4. Vader AA Kind aa

Oefenen

In de afbeelding is een stamboom de overerving van albinisme bij een gezin weergegeven. De ouders uit dit gezin krijgen krijgen een vierde kind (?). Hoe groot is de kans dat dit kind albinisme heeft? Maak een kruisingsschema.

Antwoord

In de afbeelding is een stamboom de overerving van albinisme bij een gezin weergegeven. De ouders uit dit gezin krijgen krijgen een vierde kind (?). Hoe groot is de kans dat dit kind albinisme heeft? Maak een kruisingsschema.

2 gezonde ouders met een ziek kind -> aandoening is recessief en de ouders zijn drager (heterozygoot)

Dus: vader: Aa, moeder: Aa

Kans op een kind met
albinisme: 25%

	A	a
A	AA	Aa
a	Aa	aa

Aangeboren afwijkingen

Kan ontstaan door:

1. Een fout in een gen (mutatie): erfelijke aandoening

2. Een fout bij de vorming van geslachtscellen  

3. Schadelijke stoffen of ziekteverwekkers

Mutaties

• Plotselinge verandering van het DNA
• Een organisme met gemuteerd allel in fenotype: mutant.
• Mutatie in lichaamscel: genotype in de andere lichaamscellen verandert niet
  
• Als in een geslachtscel een mutatie voorkomt, kan de mutatie worden doorgegeven aan de nakomelingen. 

Werken met een stamboom, vul de genotypen in de stamboom in gebruik de letter a

Maak opdracht 5 in je werkboek op blz 122

Opdracht 5 - Alleen de genotype van Michiel en Kirsten kan je niet uit de stamboom halen

Aa     Aa     Aa       Aa      Aa              Aa          aa                Aa

A?             aa

aa            Aa

aa              A?            Aa             aa

Maken

Eerste 8 minuten in stilte

Zelf bestuderen/doorlezen: 11.5

Maken: opdr. 2 t/m 9

Klaar? Nakijken -> antwoorden staan op itslearning, daarna maken samenvatting of testjezelf