2.1 Cellen leven samen

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

H2: Cel en leven

Deze les:

- 2.1 Cellen leven samen

Paragraaf 1 Dierenwelzijn

Paragraaf 2.1: Cellen leven samen

Leerdoelen 2.1

2.1 Cellen leven samen

- Je benoemt kenmerken van biologische eenheden op verschillende organisatieniveaus van molecuul tot ecosysteem én geeft in een context aan om welk niveau het gaat.

- Je beschrijft hoe eenheden van een bepaald organisatieniveau samen een eenheid van een hoger niveau vormen en samen eigenschappen hebben die ze afzonderlijk niet hebben.

- Je benoemt de levenskenmerken en koppelt die aan verschillende biologische eenheden zoals een cel en een organisme.

- Je licht toe wat het effect is van de verhouding tussen oppervlakte en inhoud op cellen en organismen.

- Je beschrijft hoe cellen met hetzelfde DNA toch kunnen verschillen in vorm en functie.

Uitzoomen/ kleinste-grootste

Organisatieniveaus

Bij biologie kun je dingen op verschillende organisatie niveaus bestuderen.

Van molecuul tot systeem Aarde.

Molecuul

Een structuur die bestaat uit meerdere atomen en met alle eigenschappen van die bepaalde stof

±1 μm

Organel

Een onderdeel van een cel met een bepaalde taak

±1 μm

Cel

Functionele basiseenheid van elk organisme

± 50 μm

Weefsel

Een groep cellen met dezelfde bouw en dezelfde functie

Orgaan

Verschillende weefsels die samenwerken aan een bepaalde taak

Orgaanstelsel

Diverse organen die samen een bepaalde taak hebben

Organisme

Een levend wezen

Populatie

Groep organismen van een bepaalde soort in een bepaald gebied

Levensgemeenschap

Alle organismen (en hun onderlinge relaties) in een bepaald gebied

Ecosysteem

Een begrensd gebied waarbij de levende en levenloze natuur relaties hebben

Systeem Aarde

Een dynamisch systeem gevormd door alle fysische, chemische en biologische processen op aarde en hun onderlinge interacties

Kenmerken van leven

Het eerste leven op aarde: 

Levenskenmerken: 

Opgebouwd uit 1 of meer cellen

Groei

Voortplanting (reproductie)

Stofwisseling (opnemen, omzetten en afgeven van stoffen)

Waarnemen van en reageren op veranderingen in de omgeving

Erfelijk materiaal

Oppervalkte/ inhoud

Een cel kan niet zo groot zijn omdat anders de oppervlakte (mogelijkheid tot uitwisseling van stoffen) te klein wordt tov de inhoud.

Waarom is een eencellige beperkt in grootte?

Eencelligen worden in de loop van de evolutie steeds complexer geworden, maar zijn beperkt in grootte:

- Cel groter = verhouding tussen oppervlakte en volume kleiner, want volumetoename (^3) is groter t.o.v. oppervlaktetoename (^2).

- Grotere cel heeft meer voedingstoffen en zuurstof nodig voor celprocessen

- Stofwisseling vindt plaats via het celmembraan, maar door het kleinere oppervlak van het celmembraan in verhouding tot de inhoud is stofwisseling langzaam

Uitlegfilmpje OPP/inhoud verhouding

Bekijk het filmpje (volgende dia) over de oppervlakte/inhoud verhouding. Dit is verplicht!

Stamcellen

• Kunnen zich oneindig delen
• Embryonale stamcellen

kunnen nog alles worden

• Sommige stamcellen zijn al gespecialiseerd voor 1 celtype

Celdifferentiatie

Gespecialiseerde cellen ontstaan door celdifferentiatie.

Celdifferentiatie ontstaat doordat in verschillende cellen verschillende eiwitten worden gemaakt.

Uitlegfilmpje stamcellen

Vond je de theorie over stamcellen lastig? Bekijk dan het uitlegfilmpje (volgende dia)

Begrijp je het goed? Ga dan door naar de checkvragen.

Maak de checkvragen

Geef bij open vragen zo uitgebreid mogelijk antwoord!

Je mag MC antwoorden NIET aanpassen

Sleep de organisatieniveaus van groot naar klein, van boven naar beneden, naar de vakjes aan de rechterkant.

celorganellen

cellen

weefsels

organen

orgaanstelsels

organismen

atomen

moleculen

Waarom moet je baby's
dikker aankleden dan
volwassenen?

1. Omdat ze een grotere oppervlakte hebben vergeleken met hun inhoud
2. omdat ze een kleinere oppervlakte hebben vergeleken met hun inhoud
3. omdat hun cellen nog niet veel mitochondriën hebben
4. omdat hun cellen langzamer werken

Leg uit wat het verschil is tussen een embryonale stamcel en een stamcel in de kiemlaag van de huid

Leg uit waarvoor een ijsbeer groter is dan een bruine beer

Ben je klaar?

Ga werken aan 2.1 (lezen, maken, nakijken)

De docent geeft aan hoe laat de LessonUp nabesproken gaat worden.