Thema 6 Ecologie

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 3

Thema 6 Ecologie

Startklaar

• Op je plek zitten 
• Telefoon in het Zakkie 
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Schoolspullen op tafel: Chromebook, JdW-map, etui 
• Lessonup open & vul code in
• Malmberg.nl open voor je opdrachten

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan het welbevinden van leerlingen. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zitten startklaar en zijn bijvoorbeeld ingelogd in LessonUp en hebben hun JdW-map op tafel.

Plan van vandaag

1. Nieuw thema: wat kan je verwachten?

2. Activering: Wat weet je al? 

3. Uitleg 6.1 

4. Zelf aan de slag

Afsluiting

Activering

Wat weet je al ? Wat weet je nog?

Hoe heet het stofwisselingsproces dat planten doen?

1. Verbranding
2. Fotosynthese
3. Gaswisseling

Welke stof haalt de plant uit de grond?

1. Water
2. Koolstofdioxide
3. Lichtenergie
4. Zuurstof

Welke stof haalt de plant uit de lucht?

1. Water
2. Koolstofdioxide
3. Lichtenergie
4. Zuurstof

Waar haalt de plant de energie vandaag voor fotosynthese?

1. Water
2. Koolstofdioxide
3. Licht van de zon
4. Zuurstof

Welke stof is energierijk?

1. Water
2. Glucose
3. Zuurstof
4. Koolstofdioxide

Wat ontstaat bij de fotosynthese?

1. Koolstofdioxide & Zuurstof
2. Water & Zuurstof
3. Glucose & Zuurstof
4. Glucose & Koolstofdioxide

Schrijf de volledige fotosynthese vergelijking op
.... + .... + .... --> .... + .....

6.1 Eten en Gegeten worden

Dieren moeten overleven in de natuur. 

Ze zoeken voedsel in hun omgeving en moeten voorkomen dat ze zelf worden opgegeten. 

Om te overleven hebben dieren planten nodig.

      Leerdoelen 6.1

6.1.1 Je kunt beschrijven dat bij fotosynthese energierijke stoffen worden gevormd uit energiearme stoffen, en hoe bij verbranding die energie weer vrijkomt. (T1)

6.1.2 Je kunt de voedselrelaties tussen organismen beschrijven. (T1 & T2)

3. Leerdoelgericht werken

De docent geeft het onderwerp, RTTI geformuleerde leerdoelen en de lesopbouw aan. De docent weet de leerdoelen goed te laten aansluiten bij de voorkennis en het (taal)niveau van de leerlingen. Gedurende de les wordt continu een terugkoppeling naar de leerdoelen gemaakt om de mate van beheersing te controleren.

Voedselketen

Wie eet wie?

Voedselketen begint altijd met een plant!

Voedselweb

Alle voedselrelaties 

in een ecosysteem.

Waar halen planten hun energie vandaan?

Fotosynthese natuurlijk!

Omzetten van energiearme stoffen in energierijke stoffen!

Verbranding

De energie komt pas vrij na de verbranding

Planten en dieren verbranden allebei!

Producenten en consumenten

Producenten --> Altijd planten!

Consumenten --> Altijd Dieren!

Reducenten en kringloop

Aan de slag

Maak van 6.1 Opgeven 

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7,

6. Actieve verwerking

De docent maakt expliciet hoe de 

leerstof actief verwerkt dient te worden.  

De docent heeft gemodelleerd. De leerlingen gaan nu actief inoefenen.
Er is hier ruimte voor verlengde instructie. 

De ondersteuning wordt geleidelijk afgebouwd. De docent zorgt voor afwisseling in oefentypes en maakt gedurende de les het leren zichtbaar. 

De docent zet bijvoorbeeld in op hardop denken opdrachten en koppelt daar een geïnformeerde vervolgstap aan.

Hoe heet het stofwisselingsproces dat planten doen?

1. Verbranding
2. Fotosynthese
3. Gaswisseling

Welke stof haalt de plant uit de grond?

1. Water
2. Koolstofdioxide
3. Lichtenergie
4. Zuurstof

Welke stof haalt de plant uit de lucht?

1. Water
2. Koolstofdioxide
3. Lichtenergie
4. Zuurstof

Waar haalt de plant de energie vandaag voor fotosynthese?

1. Water
2. Koolstofdioxide
3. Licht van de zon
4. Zuurstof

Welke stof is energierijk?

1. Water
2. Glucose
3. Zuurstof
4. Koolstofdioxide

Wat ontstaat bij de fotosynthese?

1. Koolstofdioxide & Zuurstof
2. Water & Zuurstof
3. Glucose & Zuurstof
4. Glucose & Koolstofdioxide

Schrijf de volledige fotosynthese vergelijking op
.... + .... + .... --> .... + .....

Wat is er nodig voor de verbranding?

1. Koolstofdioxide en zuurstof
2. Zuurstof en Glucose
3. Glucose en Koolstofdioxide
4. Lichtenergie en Zuurstof

Wat ontstaat er na de verbranding?

1. Koolstofdioxide, water, Energie
2. Zuurstof, Glucose en Energie
3. Glucose en Koolstofdioxide
4. Lichtenergie en Zuurstof

Bruinvissen eten vissen zoals haringen.
Haringen eten onder andere algen.
Algen zijn planten die in het water leven.
Haaien jagen op bruinvissen.

1. Algen->Haringen-> mensen->bruinvissen
2. Algen->Haringen->Bruinvissen ->Haaien
3. Algen->Haringen->Haaien ->Bruinvissen
4. Algen->Haringen->Bruinvissen ->Mensen

Planten zijn altijd

1. Producenten
2. Reducenten
3. Consumenten

Dieren zijn altijd

1. Producenten
2. Reducenten
3. Consumenten

Schimmels en Bacteriën zijn altijd

1. Producenten
2. Reducenten
3. Consumenten

Rupsen van het koolwitje leven van koolbladeren. Na twee weken wordt de rups een pop. In de pop verandert de rups in een koolwitje. Sluipwespen leggen eitjes in de rupsen. De larven die uit de eitjes komen, eten de rupsen op.

Startklaar

• Op je plek zitten 
• Telefoon in het Zakkie 
  
• Jas over de stoel, oortjes in de tas, tas op de grond
• Schoolspullen op tafel: Chromebook, JdW-map, etui 
• Lessonup open & vul code in
• Malmberg.nl open voor je opdrachten

Bij de start van iedere les verwelkomt de docent de leerlingen bij de ingang van de deur, noemt leerlingen bij naam, maakt oogcontact en besteedt aandacht aan het welbevinden van leerlingen. De docent geeft het goede voorbeeld en spreekt hoge verwachtingen uit voor het verloop van de les door succescriteria op gewenst gedrag, schooltaal en effectief leren te benoemen. De leerlingen zitten startklaar en zijn bijvoorbeeld ingelogd in LessonUp en hebben hun JdW-map op tafel.

Vandaag

1. Herhaling met vragen

2. Nieuwe lesstof (6.2)

3. Introductie Koolstofkringloop

4. Aan de slag

5. Afsluiting

Schrijf de volledige fotosynthese vergelijking op
.... + .... + .... --> .... + .....

Schrijf de volledige verbrandings-vergelijking op
... + .... --> .... + ..... + .....

Planten zijn altijd

1. Producenten
2. Reducenten
3. Consumenten

Dieren zijn altijd

1. Producenten
2. Reducenten
3. Consumenten

Schimmels en Bacteriën zijn altijd

1. Producenten
2. Reducenten
3. Consumenten

Waarmee begint iedere voedselketen?

1. Producent
2. Consument
3. Kan overal mee beginnen
4. Reducent

Welke voedselketen is goed genoteerd?

1. 1
2. 2
3. 3
4. 4

Op welk plaatje zie je een voedselweb?

1. 
2. 
3. 
4. Geen van de plaatjes

In het plaatje zie je een ...

1. Voedselweb
2. Voedselketen
3. Producenten
4. Ecosysteem

De vlierbes is een ...

1. Consument
2. Producent
3. Reducent
4. Planteneter

Bacteriën zijn:....

1. reducenten
2. afvaleters
3. Ze eten niks

Dit is een...

1. reducent
2. Consument
3. Producent

6.2 Piramides

      Leerdoelen 6.2

6.2.1 Je kunt omschrijven wat piramiden van aantallen en van biomassa weergeven.

6.2.2 Je kunt beschrijven op welke manieren energie uit de voedselketen verdwijnt.

6.3 (introductie)

(6.3.1 Je kunt de koolstofkringloop beschrijven)

3. Leerdoelgericht werken

De docent geeft het onderwerp, RTTI geformuleerde leerdoelen en de lesopbouw aan. De docent weet de leerdoelen goed te laten aansluiten bij de voorkennis en het (taal)niveau van de leerlingen. Gedurende de les wordt continu een terugkoppeling naar de leerdoelen gemaakt om de mate van beheersing te controleren.

Zoek op in tweetallen!
Wat is biomassa?

Piramiden van aantallen

Geeft aan hoeveel individuen er in elke schakel van een voedselketen voorkomen.

Hoeft geen piramidevorm te hebben, maar kan wel.

Piramide van biomassa

Schema dat laat zien wat het gewicht is van alle energierijke stoffen in elke schakel  van een voedselketen.

Biomassa = het gewicht van alle energierijke stoffen (eiwitten, koolhydraten, vetten) in een organisme.

Biomassa

• Het gewicht van het totaal aantal energierijk stoffen per schakel.
• Bij elke schakel gaat energie verloren door verbranding, uitwerpselen en sterven van dieren.
• Biomassa wordt daardoor per schakel kleiner, er ontstaat altijd een piramide vorm.

Verschil tussen de piramides

biomassa

Deze is altijd piramidevorm!

aantallen

Biomassa

Energie in een voedselketen

schooltv.nl

Welke piramide is altijd piramidevormig?

1. Piramide van biomassa
2. Piramide van aantallen

Welke piramide heeft niet altijd een piramidevorm?

1. Piramide van aantallen
2. Piramide van biomassa
3. Beide piramides
4. Geen van beide piramides

De 'piramide' hiernaast is een piramide van...

1. Aantallen
2. Biomassa / energie
3. Dat kan je niet zeggen
4. Zowel aantallen als biomassa

Planten: Vindt verbranding overdag plaats? Vindt fotosynthese overdag plaats?

1. Verbranding niet, fotosynthese wel.
2. Verbranding wel, fotosynthese niet.
3. Verbranding wel, fotosynthese wel.
4. Verbranding niet, fotosynthese niet.

Dit is een piramide van ...

1. aantallen
2. biomassa

Aan de slag

Maak van 6.2

1 t/m 7. 

6. Actieve verwerking

De docent maakt expliciet hoe de 

leerstof actief verwerkt dient te worden.  

De docent heeft gemodelleerd. De leerlingen gaan nu actief inoefenen.
Er is hier ruimte voor verlengde instructie. 

De ondersteuning wordt geleidelijk afgebouwd. De docent zorgt voor afwisseling in oefentypes en maakt gedurende de les het leren zichtbaar. 

De docent zet bijvoorbeeld in op hardop denken opdrachten en koppelt daar een geïnformeerde vervolgstap aan.

De vlierbes is een ...

1. Consument
2. Producent
3. Reducent
4. Planteneter

Bacteriën zijn:....

1. reducenten
2. afvaleters
3. Ze eten niks

Dit is een...

1. reducent
2. Consument
3. Producent

Welke piramide is altijd piramidevormig?

1. Piramide van biomassa
2. Piramide van aantallen

Welke piramide heeft niet altijd een piramidevorm?

1. Piramide van aantallen
2. Piramide van biomassa
3. Beide piramides
4. Geen van beide piramides

De 'piramide' hiernaast is een piramide van...

1. Aantallen
2. Biomassa / energie
3. Dat kan je niet zeggen
4. Zowel aantallen als biomassa

Dit is een piramide van ...

1. aantallen
2. biomassa

Neem de cijfers 1, 2, 3 en 4 over en zet er namen van organismen uit het voedsel-web bij zodat er een goede voedselketen ontstaat.

Piramide van biomassa:

6.3 koolstofkringloop

Als je een kledingstuk niet meer draagt, kun je het inleveren bij een speciale afvalcontainer. Van de kleding die daarin wordt verzameld, kan weer nieuwe kleding worden gemaakt. 

Zo wordt de stof opnieuw gebruikt. Ook in de natuur worden stoffen steeds opnieuw gebruikt, zoals koolstof.

      Leerdoelen 6.3

6.3.1 Je kunt de koolstofkringloop beschrijven.

3. Leerdoelgericht werken

De docent geeft het onderwerp, RTTI geformuleerde leerdoelen en de lesopbouw aan. De docent weet de leerdoelen goed te laten aansluiten bij de voorkennis en het (taal)niveau van de leerlingen. Gedurende de les wordt continu een terugkoppeling naar de leerdoelen gemaakt om de mate van beheersing te controleren.

Koolstofkringloop

      Leerdoelen 6.3

6.4.1 Je kunt de invloeden op organismen indelen in biotische en abiotische factoren.

6.4.2 Je kunt de niveaus van de ecologie beschrijven.

6.4.3 Je kunt aangeven hoe de grootte van een populatie wordt beïnvloed door biotische en abiotische factoren.

3. Leerdoelgericht werken

De docent geeft het onderwerp, RTTI geformuleerde leerdoelen en de lesopbouw aan. De docent weet de leerdoelen goed te laten aansluiten bij de voorkennis en het (taal)niveau van de leerlingen. Gedurende de les wordt continu een terugkoppeling naar de leerdoelen gemaakt om de mate van beheersing te controleren.

              Inleiding

Het ene jaar zijn er veel vogels in de tuin, het jaar daarna minder. Dit kan bijvoorbeeld komen door een heel koude winter. Planten en dieren hebben te maken met invloeden uit hun omgeving.

Inleiding

Door een goede inleiding voelen leerlingen zich betrokken en begrijpen ze het belang van wat ze gaan leren. Dit vergroot hun motivatie en leerresultaten. 

Wat kan invloed hebben op het aantal vogels?

1. Onvoldoende voedsel
2. Te veel zonlicht
3. Een koude winter
4. Invloeden uit de omgeving

Invloed uit de omgeving

• Alle organismen, zoals dieren en planten, worden beïnvloed door hun omgeving. Bijvoorbeeld, een konijn krijgt een dikke wintervacht als het koud wordt. 
• Ook beïnvloeden organismen zelf hun omgeving, bijvoorbeeld door het maken van een hol in de grond. 
• Organismen en hun omgeving hebben dus een relatie met elkaar. Dit wordt bestudeerd in de ecologie.

Begrip 

Invloed uit de omgeving

Alle organismen worden beïnvloed door hun omgeving. Een konijn krijgt bijvoorbeeld een wintervacht als het koud wordt. Andersom beïnvloeden organismen ook hun omgeving. Zo verandert de bodem wanneer een konijn een hol graaft.

Organismen en hun omgeving hebben dus invloed op elkaar. We zeggen daarom dat ze een relatie met elkaar hebben. In de ecologie bestuderen biologen alle relaties tussen organismen en hun omgeving.

4. Inclusieve didactiek

De docent past diverse strategieën toe om de betrokkenheid van alle leerlingen te garanderen. Door regelmatig het begrip van de lesstof te controleren en zo nodig de uitleg aan te passen, blijft de stof toegankelijk voor iedereen. Flexibele en heterogene differentiatie ondersteunt dit proces. Interactie in de klas wordt versterkt door het gebruik van thuistalen. Verder creëert de docent een contextrijke en inclusieve leeromgeving door (culturele) achtergronden in de lesstof te integreren. Door positief en proactief op leerlinggedrag te reageren, wordt het voor leerlingen makkelijker om gewenst gedrag te tonen en actief deel te nemen aan de les.

Wat bestuderen biologen in de ecologie?

1. Alleen de voeding van dieren
2. Het weer en klimaatverschillen
3. Enkel de levenscyclus van planten
4. Relaties tussen organismen en omgeving

Hoe beïnvloedt een konijn zijn omgeving?

1. Door te schuilen in bomen
2. Door een hol te graven
3. Door te vliegen naar andere gebieden
4. Door te zwemmen in rivieren

Biotische en abiotische factoren

Er zijn twee soorten invloeden uit de omgeving:

1. Biotische factoren zijn invloeden van levende dingen, zoals planten en andere dieren.

2. Abiotische factoren zijn invloeden van niet-levende dingen, zoals licht, temperatuur, en water.

Afb.  Invloeden uit het milieu op een roodborstje.

Biotische en abiotische factoren

In de afbeelding zie je invloeden uit de omgeving op een roodborstje. Aan de rechterkant zie je invloeden uit de levende natuur, zoals planten en beestjes. Deze invloeden heten biotische factoren. Aan de linkerkant zie je invloeden die niet leven, zoals licht en temperatuur. Deze invloeden heten abiotische factoren.

4. Inclusieve didactiek

De docent past diverse strategieën toe om de betrokkenheid van alle leerlingen te garanderen. Door regelmatig het begrip van de lesstof te controleren en zo nodig de uitleg aan te passen, blijft de stof toegankelijk voor iedereen. Flexibele en heterogene differentiatie ondersteunt dit proces. Interactie in de klas wordt versterkt door het gebruik van thuistalen. Verder creëert de docent een contextrijke en inclusieve leeromgeving door (culturele) achtergronden in de lesstof te integreren. Door positief en proactief op leerlinggedrag te reageren, wordt het voor leerlingen makkelijker om gewenst gedrag te tonen en actief deel te nemen aan de les.

Wat zijn abiotische factoren?

1. Invloeden die niet leven
2. Voedselbronnen
3. Beestjes
4. Planten

Wat zijn biotische factoren?

1. Temperatuur
2. Licht
3. Invloeden die niet leven
4. Invloeden uit de levende natuur

Wat is het verschil tussen biotische en abiotische factoren?

Individu, populatie en ecosysteem

• Individu: Dit is één enkel organisme, bijvoorbeeld één roodborstje.

• Populatie: Dit is een groep individuen van dezelfde soort in een bepaald gebied, zoals alle roodborstjes in een bos.

• Ecosysteem: Dit is het geheel van alle populaties en de abiotische factoren in een bepaald gebied, zoals een bos of een sloot. 

In een ecosysteem beïnvloeden de verschillende populaties elkaar en worden ze beïnvloed door dingen zoals temperatuur en zonlicht.

Begrippen

individu: Eén enkel organisme.

ecosysteem: Alle populaties en alle abiotische factoren in een gebied

Individu, populatie en ecosysteem

Een enkel organisme is een individu (afb.2.1). Alle roodborstjes in een bepaald gebied, zoals een bos of een park, noem je een populatie. Een populatie is een groep individuen van dezelfde soort in een bepaald gebied (afb 2.2). De individuen binnen een populatie kunnen zich onderling voortplanten.

Een populatie roodborstjes leeft samen met andere soorten populaties in een bepaald gebied, zoals eikenbomen, beukenbomen, pimpelmezen, regenwormen en egels. Deze verschillende populaties kunnen elkaar beïnvloeden. Daarnaast worden de populaties beïnvloed door abiotische factoren, zoals temperatuur, water en de hoeveelheid zonlicht. Alle abiotische factoren en populaties in een bepaald gebied vormen samen een ecosysteem.

Voorbeelden van ecosystemen in Nederland zijn een bos, een sloot en een heideveld (afb 2.3). Voorbeelden van ecosystemen die je buiten Nederland kunt tegenkomen, zijn een koraalrif en een tropisch regenwoud.

4. Inclusieve didactiek

De docent past diverse strategieën toe om de betrokkenheid van alle leerlingen te garanderen. Door regelmatig het begrip van de lesstof te controleren en zo nodig de uitleg aan te passen, blijft de stof toegankelijk voor iedereen. Flexibele en heterogene differentiatie ondersteunt dit proces. Interactie in de klas wordt versterkt door het gebruik van thuistalen. Verder creëert de docent een contextrijke en inclusieve leeromgeving door (culturele) achtergronden in de lesstof te integreren. Door positief en proactief op leerlinggedrag te reageren, wordt het voor leerlingen makkelijker om gewenst gedrag te tonen en actief deel te nemen aan de les.

Individu, populatie en ecosysteem

Voorbeelden van ecosystemen

In Nederland heb je ecosystemen zoals bossen, sloten en heidevelden. Buiten Nederland vind je bijvoorbeeld koraalriffen of tropische regenwouden.

Begrippen

individu: Eén enkel organisme.

ecosysteem: Alle populaties en alle abiotische factoren in een gebied

4. Inclusieve didactiek

De docent past diverse strategieën toe om de betrokkenheid van alle leerlingen te garanderen. Door regelmatig het begrip van de lesstof te controleren en zo nodig de uitleg aan te passen, blijft de stof toegankelijk voor iedereen. Flexibele en heterogene differentiatie ondersteunt dit proces. Interactie in de klas wordt versterkt door het gebruik van thuistalen. Verder creëert de docent een contextrijke en inclusieve leeromgeving door (culturele) achtergronden in de lesstof te integreren. Door positief en proactief op leerlinggedrag te reageren, wordt het voor leerlingen makkelijker om gewenst gedrag te tonen en actief deel te nemen aan de les.

Individu, populatie en ecosysteem

Begrippen

individu: Eén enkel organisme.

ecosysteem: Alle populaties en alle abiotische factoren in een gebied

4. Inclusieve didactiek

De docent past diverse strategieën toe om de betrokkenheid van alle leerlingen te garanderen. Door regelmatig het begrip van de lesstof te controleren en zo nodig de uitleg aan te passen, blijft de stof toegankelijk voor iedereen. Flexibele en heterogene differentiatie ondersteunt dit proces. Interactie in de klas wordt versterkt door het gebruik van thuistalen. Verder creëert de docent een contextrijke en inclusieve leeromgeving door (culturele) achtergronden in de lesstof te integreren. Door positief en proactief op leerlinggedrag te reageren, wordt het voor leerlingen makkelijker om gewenst gedrag te tonen en actief deel te nemen aan de les.

Wat is een voorbeeld van een ecosysteem?

1. Een enkel organisme.
2. Een bos.
3. Een populatie van een soort.
4. Een groep individuen.

Wat vormt samen een ecosysteem?

1. Alle populaties en abiotische factoren.
2. Enkel de abiotische factoren.
3. Een enkele soort in een gebied.
4. Alleen de populaties in een gebied.

Wat is een individu?

1. Een ecosysteem met verschillende soorten.
2. Een groep individuen van dezelfde soort.
3. Alle abiotische factoren in een gebied.
4. Een enkel organisme.

Optimumkromme

Aan de slag

Maak van 6.3 --> 1, 2, 3 5, 6

Maak van 6.4 --> 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 

6. Actieve verwerking

De docent maakt expliciet hoe de 

leerstof actief verwerkt dient te worden.  

De docent heeft gemodelleerd. De leerlingen gaan nu actief inoefenen.
Er is hier ruimte voor verlengde instructie. 

De ondersteuning wordt geleidelijk afgebouwd. De docent zorgt voor afwisseling in oefentypes en maakt gedurende de les het leren zichtbaar. 

De docent zet bijvoorbeeld in op hardop denken opdrachten en koppelt daar een geïnformeerde vervolgstap aan.