Samenvattende les Hoofdstuk 1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

Samenvattende les Hoofdstuk 1

Regenten en vorsten

Leg uit wat een Gouden Eeuw is

Leg uit waarom in Nederland een Gouden Eeuw kon ontstaan.

De Gouden Eeuw

Nederland kreeg een Gouden Eeuw door: 

1. Groei van de handel uit Noord en Zuid Europa. 
2. Groei van handel uit Azie. 
3. Groei van de handel uit Amerika. 

Een gouden eeuw is: Een lange Bloei periode.

Amsterdam werd in deze eeuw een belangrijk Stapelplaats.  

De Gouden Eeuw

Kapitalisme: Systeem waar ondernemers en eigenaren van bedrijven geld in hun bedrijf staken om winst te maken. 

De Gouden Eeuw

Kapitalisme in deze tijd wordt Handelskapitalisme genoemd.

Verschil tussen kapitalisme en handelskapitalisme is dat de handelaren de leiding hadden in de economie bij handelskapitalisme. 

De Gouden Eeuw

Concurrent: Iemand die hetzelfde wilt. 

Een slimme handelaar kon meer winst maken als: 

1. Bij veel aanbod van één product zijn prijs liet zakken onder die van zijn concurrent. 
2. Bij weinig aanbod van één product zijn prijs liet stijgen om meer winst te maken. 

Groeiende Steden

Oorzaak: Amsterdam is het centrum van de internationale handel. 

Gevolg: In Amsterdam is werk. 

Gevolg: Arbeiders van het platteland komen naar Amsterdam voor werk. 

Gevolg: Er wordt een aparte wijk voor deze Arbeiders gemaakt (De Jordaan)

Groeiende steden

Oorzaak: Amsterdam is het centrum van de internationale handel.

Gevolg: Amsterdam trekt handelaren aan. 

Gevolg: Deze rijke handelaren bouwen grote huizen waarin zij in wonen en hun goederen opslaan. (De Grachtengordel)

Meer landbouwgrond

Nederlanders gingen gebruik maken van windenergie. 

Met deze energie pompten zij meren leeg van water.  Hier ontstonden dan polders

Op deze polders konden boeren aan landbouw doen. Waardoor de landbouwproductie groeide. 

Polderen van Nederland

• Het 'polderen' in Nederland.
• 5% van heel Nederland is
  gemaakt uit het water.
• De Provincie Flevoland
  bijvoorbeeld is 'gemaakt' tussen
  1920 en 1986. 

Het bestuur van de Republiek

• In 1588 ontstond de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden: geen echte eenheid.
• Bestond uit 7 gewesten met elk een eigen bestuur.
  
• De bestuurders van de Republiek werden Regenten genoemd.
  --> Waren vaak rijke burgers

Het bestuur van de Republiek

• Elk gewest had dus zijn eigen bestuur.
• Eigen wetten
• Eigen rechtspraak
• Eigen belastigen
  

Het bestuur van de Republiek

• Samen overlegden de gewesten met elkaar in Den Haag over:
• buitenlandse politiek
• verdediging van de Republiek

Het bestuur van de Republiek

• De stadhouder was ook een belangrijk bestuurder.
• Opperbevelhebber leger & vloot.
• Prins van Oranje.

L'État, c'est Moi

• De wil van de koning is wet. Dit noem je absolutisme. 

• Lodewijk XIV was een Franse koning met absolute macht. 
• Deze macht is door god gegeven: droit divin (goddelijk recht)

De Zonnekoning

• Lodewijk XIV (1638-1715) was de machtigste koning van de wereld
• Hij werd koning toen hij 5 jaar was. Tot zijn 23e werd Frankrijk daarom bestuurd door ministers.
• Zijn hele leven gevolgd, alles wat hij deed was belangrijk!

De Zonnekoning

• Een minister is iemand die deel uitmaakt van de regering en helpt het land te regeren   
• Zijn Ministers adviseren slechts. 

Dag van Lodewijk de 14e in Paleis Versailles:

Jacobus II

Koning van Engeland

Protestantse edelen (Parlement) willen Jacobus vervangen door zijn dochter Maria (en diens man Willem III (uit Nederland!))

Droit Divin (Gekozen door God)

De kroon is het symbool voor zijn macht.

Glorious Revolution 

• Jacobus II: katholiek koning in een protestants Engeland
• Engelse adel vreest godsdienstvervolgingen
• 1688: Glorious Revolution
• Stadhouder Willem III (getrouwd met de Engelse Mary Stuart, dochter van Jacobus) verdrijft Jacobus en wordt vorst van Engeland, op verzoek van het Parlement
• Bill of rights (Geldt nog steeds)

De Bill of Rights is een wettelijk document dat in 1689 werd aangenomen door het parlement van Engeland, en die de basis vormde voor een democratische parlementaire monarchie in dat land.

Engels-Nederlandse zeeoorlogen
1652-1654 / 1665-1667 / 1672-1674

Engeland jaloers op rijkdom Republiek en wilde einde maken aan overmacht van Nederlandse handelaren

Belangrijk figuur aan Nederlandse kant:
Michiel de Ruyter

Het begin van het einde:

1672 

(het Rampjaar)

Rampjaar 1672

Johan de Witt had in de eerste jaren succes met zijn buitenlandse politiek. Maar zijn succes daalde toen andere landen (o.a. Frankrijk) besloten de Republiek aan te vallen. 

De Republiek had een hele sterke oorlogsvloot (marine) en wist op zee Engeland en Frankrijk van zich af te slaan. Maar...het landleger hadden ze verwaarloosd. Gebieden werden hierdoor snel veroverd en kwamen dicht in de buurt van Holland. Voor het eerst werd de Hollandse Waterlinie gebruikt om legers tegen te houden. Tot grote ergernis van de boeren. 

Johan de Witt (en zijn broer) kregen van deze tegenslagen de schuld. 

Handel op de hele wereld

1492: Columbus ontdekt Amerika. 

1500: Spanjaarden en Portugezen beginnen met veroveren van Amerika. Handel komt opgang tussen Europa en Amerika.  

Handel op de hele wereld

Eind 16de eeuw: Engelse, Franse en Nederlandse handelaren rustten schepen uit om ook te handelen met Amerika en Zuidoost-Azië. 

Begin 17de eeuw: Vraag in thee, suiker, koffie en tabak in Europa neemt toe. Europeanen vergroten hun plantages in Amerika en Azië. 

Europese expansie in Azie

Nederlandse handel voor 1602: Verschillende handelaren richtten verschillende compagnieën op voor de handel met Oost-Indië. Concurreerde tegen elkaar, waardoor er weinig winst werd behaald. 

Nederlandse handel na 1602: Verenigde Oost-Indische Compagnie( VOC) wordt opgericht. De VOC had in Nederland een monopolie op de handel met Oost-Indië. 

Europese Expansie in Azie

De VOC was op een gegeven moment het grootste bedrijf te wereld. 

In Nederland was het de grootste werkgever. Had meer dan 20.000 werknemers in dienst. 

Europese expansie in Europa

VOC vergrootte zijn invloed door: 

1. Handelsposten en pakhuizen langs de kust van Azie te vestigen.
    
2. Producten niet alleen naar Europa, maar ook tussen Aziatische landen. 
   
   
3. Gebruikte geweld tegen de bevolking om voordelige handelsverdragen te krijgen. 
4. Toestemming van inheemse vorsten krijgen van inheemse volken om handel te drijven. 

Doel van de VOC: 

monopolie op de specerijenhandel!

Europese expansie in Azie

Naast de VOC stichtte ook andere Europese handelscompagnieen handelposten en kleine kolonies in Azie. 

Het overheersen van een kolonie en aan deze kolonie verdienen het Kolonialisme. 

Europese Expansie in Amerika en Afrika

In de 80-jarige oorlog wilde De Republiek schade brengen aan de Spaanse handel in Amerika. 

WIC stond piraterij (kaapvaart) toe op Spaanse schepen uit Amerika. 

in 1628 verovert Piet Heijn de Zilvervloot op de Spanjaarden. Dit geld kon niet meer gebruikt worden door de Spanjaarden in oorlog tegen de Republiek, maar de Republiek wel tegen de Spanjaarden. 

Europese Expansie in Amerika en Afrika

WIC (West-Indische Compagnie is het zelfde als VOC alleen dan met een monopolie op de handel met West-Indie. 

WIC deed aan Driehoekshandel: 

1. Van Amerika naar Europa werden luxe goederen meegenomen. (Zoals Thee, Koffie en Tabak).
2. Van Europa naar Afrika werden producten meegenomen. (Zoals geweren, ijzer en buskruit).
3. Van Afrika naar Amerika werden Slaven meegenomen. 

Bij elk continent werden de meegenomen product verkocht en daar nieuwe producten voor gekocht. 

Dit noemen wij Driehoekshandel. 

Europese Expansie in Amerika en Afrika

WIC (West-Indische Compagnie is het zelfde als VOC alleen dan met een monopolie op de handel met West-Indie. 

WIC deed aan Driehoekshandel: 

1. Van Amerika naar Europa werden luxe goederen meegenomen. (Zoals Thee, Koffie en Tabak).
2. Van Europa naar Afrika werden producten meegenomen. (Zoals geweren, ijzer en buskruit).
3. Van Afrika naar Amerika werden Slaven meegenomen. 

Bij elk continent werden de meegenomen product verkocht en daar nieuwe producten voor gekocht. 

Dit noemen wij Driehoekshandel. 

Welvaart en cultuur

• Regenten (rijke bestuurders), kooplieden en handelaren

• Woonden in grote grachtenpanden ('De Gouden Bocht') in Amsterdam en/ of in grote buitenhuizen (aan de Vecht)

Schilderkunst

Ook in de schilderkunst is er een Gouden Eeuw. De rijke burgers hadden namelijk geld om kunst te laten maken. 

In andere landen waren vorsten, edelen en geestelijken degene die kunst kochten. In de Republiek was geen koning, de katholieke kerk was verboden en calvinisten wilden geen kunst in de kerk. 

Welvaart en cultuur 

• Behalve schilderkunst bloeiden ook andere kunsten, zoals literatuur en bouwkunst.
• Dichters,als Jacob Cats en architecten, zoals Van Campen die het Paleis op de Dam ontwierp, werden grote namen!

Calvinistische invloed

• In de Republiek was meer vrijheid en tolerantie dan in andere landen.
• Het calvinistische geloof van de gereformeerden was staatsgodsdienst.

• De bestuurders van de Republiek vertelden de mensen niet hoe ze moesten leven of welke godsdienst ze moesten aanhangen.

Calvinistische invloed

• Andere godsdiensten werden gedoogd: toegelaten. Het katholieke geloof was officieel verboden, maar katholieken mochten wel missen houden. 
• Geleerden konden schrijven wat ze wilden, zonder gevaar te lopen.

Het nieuwe denken

• Er zijn in de 17e eeuw nog veel meer wetenschappers die meer willen onderzoeken
  
  
• De manier van denken onder wetenschappers is veranderd. Er wordt niet langer alleen op de bijbel en klassieke wetenschappers vertrouwd, de mensen willen zelf onderzoeken
  
  
• Deze nieuwe manier van denken is de oorzaak van de wetenschappelijke revolutie

De kerk tegenover de wetenschap

• De kerk was toen niet zo blij met deze nieuwe manier van denken
  
  
• In de kerk was men er lang vanuit gegaan dat de zon om de aarde draaide. Maar Galileo Galileï dacht dat het andersom was
  
  
• De kerk verbood Galileo om dit te verkondigen, anders zou hij op de brandstapel terecht komen

Wetenschap en toepassing

• Rijke inwoners van de Republiek konden studeren aan universiteiten.

• Wetenschappers delen kennis en de resultaten van hun onderzoeken.
• Ontdekkingen werden praktisch toegepast en leidden tot nuttige uitvindingen. Regeringen steunden daarom de wetenschap.

• Bekende Nederlandse wetenschappers waren Christiaan Huygens en Antoni v, Leeuwenhoek