3.6 Speciale manieren van overerven

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Genetica

Klassieke genetica 

• §3.6 Speciale manieren van overerven
• Heel erg veel oefenen!

Huiswerk

• Opdracht 54, 57, 58 en 59 van §3.6
  
• Genetica sommen op ELO dihybride 1 t/m 14

§3.6 Speciale manieren van overerven

Je kunt speciale vormen van overerving uitwerken in een kruisingsschema: multiple alleen, letale factor, mitochondriaal, crossing-over. 

Speciale manieren van overerven

- Intermediair fenotype 

- Multipele allelen met co-dominantie of onvolledige dominantie

- Letale allelen

- Crossing-over (dihybride kruisingen)

Onvolledige dominant/ 

Intermediair fenotype

Er is geen sprake van een dominant en een recessief allel. De allelen zijn onvolledig dominant. Bij heterozygoten hebben beide allelen invloed op het fenotype, deze is intermediair. 

Notatie, bijv.: BR en BW, waarbij R de ene variant van eigenschap B is en W de andere variant. 

Intermediair fenotype

Bij het Engelse Shorthorn-vee komen rode, vaalrode en witte runderen voor. Een veehouder die deze runderen fokt, insemineert vele vaalrode koeien met sperma van één vaalrode stier. Onder de nakomelingen bevinden zich vaalrode, witte en rode kalveren.

Wat is de verhouding van de verschillende kleuren koeien?

Speciale manieren van overerven

- Intermediair fenotype 

- Multipele allelen met co-dominantie of onvolledige dominantie

- Letale allelen

- Crossing-over (dihybride kruisingen)

Multipele allelen

Voor sommige eigenschappen (genen) zijn er meer dan 2 allelen (varianten): multipele allelen.

Er kan dan ook sprake zijn van onvolledige of co-dominantie, bijv. bij twee van de drie allelen, de derde is dan recessief.

Multipele en Co-dominant overerving

I A I A	Bloedgroep A
I A i	Bloedgroep A
I B I B	Bloedgroep B
I B i	Bloedgroep B
I A I B	Bloedgroep AB
ii	Bloedgroep nul

Belangrijk voorbeeld: bloedgroepen

Notatie:

IA, IB, i

IA en IB zijn co-dominant

i is recessief

Oefening multiple allelen

Een man met bloedgroep A en een vrouw met bloedgroep B hebben een kind hebben met bloedgroep 0. 

Hoe groot is de kans dat een tweede kind eveneens bloedgroep 0 zal hebben?

I A I A	Bloedgroep A
I A i	Bloedgroep A
I B I B	Bloedgroep B
I B i	Bloedgroep B
I A I B	Bloedgroep AB
ii	Bloedgroep nul

Speciale manieren van overerven

- Intermediair fenotype 

- Multipele allelen met co-dominantie of onvolledige dominantie

- Letale allelen

- Crossing-over (dihybride kruisingen)

Letale allelen

Soms zijn allelen zo afwijkend dat een individu die twee (recessief) of zelfs maar één (dominant) van deze allelen heeft niet levensvatbaar is.

Dit noem je letale allelen.

Letale = dodelijke.

    Oefening

Bij kanaries is het allel voor een kuif (K) dominant over het allel voor het ontbreken van een kuif (k). Het allel K bevat een letale factor, d.w.z. kanaries met het homozygote genotype KK sterven in een vroeg embryonaal stadium. 

Twee kuifkanaries paren met elkaar. Welke fenotypen verwacht je in de F1 en in welke verhouding?

Twee kuifkanaries paren met elkaar. Welke fenotypen verwacht je in de F1 en in welke verhouding?

Kanaries die homozyogoot dominant zijn (KK), worden niet geboren. 

2/3 Kanaries (Kk) hebben wel een kuif

1/3 Kanaries (kk) hebben geen kuif

X

Speciale manieren van overerven

- Intermediair fenotype 

- Multipele allelen met co-dominantie of onvolledige dominantie

- Letale allelen

- Crossing-over (dihybride kruisingen)

Wat zijn de gevolgen hiervan voor een kruising?

En voor de genetische variatie in de populatie?

§3.6 Speciale manieren van overerven

Je kunt speciale vormen van overerving uitwerken in een kruisingsschema: multiple alleen, letale factor, mitochondriaal, crossing-over. 

Genetica

Klassieke genetica 

• §3.6 Speciale manieren van overerven
• Heel erg veel oefenen!

Huiswerk

• Opdracht 54, 57, 58 en 59 van §3.6
  
• Genetica sommen op ELO dihybride 1 t/m 14