11.1 erfelijkheid en chromosomen

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

DYZ   Dafne van IJzendoorn

Voorstellen/Plattegrond

Studiewijzer/PTA/examenjaar

11.1 Eigenschappen en chromosomen

Leerdoelen 11.1

-Je kunt uitleggen wat erfelijke eigenschappen zijn en wat een fenotype is.

-Je kunt uitleggen waardoor het fenotype bepaald wordt.

-Je kunt uitleggen waar informatie voor je eigenschappen zit.

-Je kunt aan een chromosomenkaart zien of die van een jongen of een meisje is.

-Je kunt uitleggen wat een gen en wat het genotype is.

Startopdracht:

Pak je boek en lees vast de tekst in de groene vakken op blz 85.

Erfelijke eigenschappen

Eigenschappen die je van je ouders krijgt noem je erfelijke eigenschappen. 

Erfelijke eigenschappen bepalen grotendeels hoe je lichaam eruit ziet en hoe het werkt.

DNA bevat de informatie voor je erfelijke eigenschappen. 

Erfelijke eigenschappen

Maken

Eerste 8 minuten in stilte

Zelf bestuderen/doorlezen: 11.1

Maken: 11.1: 3, 5, 8, 9,

Klaar? Nakijken -> antwoorden staan op magister 

Fenotype 

• De eigenschappen van een organisme, waaronder het uiterlijk = fenotype
• Genotype + invloeden uit de omgeving = fenotype 
•  Het fenotype kan je veranderen het genotype NIET.

Kan het fenotype veranderen?

Je uiterlijk (fenotype) blijft niet je hele leven hetzelfde. Bijvoorbeeld in de puberteit verander je. 

Ook kun je dit zelf veranderen. 

Waar zit de informatie voor je eigenschappen?

• Chromosomen bevinden zich in de celkern
• Ze bestaan grotendeels uit DNA  bevat informatie erfelijke eigenschappen
• Ze komen in paren voor (23 paren bij een mens)

Maken

Eerste 8 minuten in stilte

Zelf bestuderen/doorlezen: 11.1

Maken: 11.1: 12,15,16

Klaar? Nakijken -> antwoorden staan op magister 

evt verder werken

chromosomenkaart

Van ieder chromosomenpaar krijg je:

1 chromosoom van vader

1 chromosoom van moeder

Geslachtschromosomen bepalen geslacht.

23 paar chromosomen, totaal dus 46 chromosomen

MAAK nu op de opdracht Karyogram

Hoe zitten de eigenschappen op de chromosomen?

Voor iedere eigenschap (je oogkleur, je haarkleur etc.) is er een stukje DNA. Zo'n stukje noemen we een gen.

 Eén gen heeft dus de informatie voor één eigenschap.

genotype:

de informatie in het DNA / 

de eigenschappen op de chromosomen

fenotype:

de verschijningsvorm van een eigenschap

(wordt bepaald door het genotype en omgevingsfactoren)

Maken

Eerste 8 minuten in stilte

Zelf bestuderen/doorlezen: 11.1

Maken: 11.1: (3, 5, 8, 9, 12, 15, 16,) 17, 20, 23, 24

Klaar? Nakijken -> antwoorden staan op magister daarna maken samenvatting of testjezelf 

Welke geslachtschromosomen kunnen niet voorkomen

Is dit Karyogram van een man of een vrouw?

1. Man
2. Vrouw
3. Kan allebei
4. Is niet te zien

Wat is een gen?

1. De informatie voor alle erfelijke eigenschappen
2. Alle zichtbare eigenschappen
3. Een deel van een chromosoom met informatie voor één eigenschap.
4. Een chromosoom in de celkern met erfelijke informatie.

Hoe worden genotype en fenotype beïnvloed?

1. Genotype en fenotype worden willekeurig beïnvloed.
2. Genotype en fenotype worden alleen beïnvloed door omgevingsfactoren.
3. Genotype wordt beïnvloed door erfelijkheid en fenotype wordt beïnvloed door erfelijkheid en omgevingsfactoren.
4. Genotype en fenotype worden alleen beïnvloed door voeding.

In de afbeelding is schematisch getekend hoe de vorming van geslachtscellen en de bevruchting bij de mens verlopen. Noteer bij elke cel wat voor cel het is en vul in elke cel het juiste aantal chromosomen in. 

46

46

46

46

46

46

Lichaamscel

Lichaamscel

Zaadcel

Eicel

Bevruchte eicel

23

23