Les 9: Het einde van het Romeinse rijk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

H1b

Tijd: 7 min

Handeling: De docent verwelkomt de leerlingen bij de deur en geeft aan dat ze hun mobiel in de telefoontas moeten doen. Daarna mogen de leerlingen in het lokaal gaan zitten. 

Verantwoording: 

Peter Teitler,  lessen in orde: 

Voorspelbaarheid in aandacht: Eerste stap in voorspelbaarheid in aandacht geven binnen mijn lessen (elke les de leerlingen verwelkomen bij de deur, mobieltjes in de telefoontas, etc.) (blz.79)

Maak contact:  (Bernes: 'weg naar een goede relatie') Door aan het begin van de les bij de deur te staan en de leerlingen te verwelkomen geef je de leerlingen het gevoel dat ze gezien zijn/ welkom zijn.  (blz. 47-48)

Gebruik maken van vaste patronen: door structuur aan te brengen binnen mijn lessen is het volgen Teitler makkelijker om orde te houden.

De vijf rollen van de leraar: gastheer (welkomsgevoel creëren en het idee dat ik alle leerlingen gezien heb bij binnenkomst)

Planning vandaag

1. Voorkennis (wisbord-vragen)
2.  Uitleg Einde van het Romeinse rijk
   
3. Aan de slag: hw-afgelopen periode
4. Afsluiten

Leerdoelen:

Aan het einde van deze les kun je:

1. uitleggen aan de hand van twee oorzaken hoe uiteindelijk het Romeinse rijk is uiteengevallen.

Je bent stil en luistert naar elkaar

(tenzij de docent jou de beurt geeft)

Bij een vraag steek je hand op

(roep dus niet door de klas)

Toets:

Datum: Vrijdag 19 april 2024

§4.1: Van stad tot Wereldrijk

§4.2: De Romeinse Samenleving

§4.3: De cultuur van het Rijk

§4.4: De opkomst van het Christendom

§4.5: Enkel 'De ondergang van Rome'

Flex-boek: blz. 66 t/m 85

Werkboek: blz. 90 t/m 105

Tijd: 1 min

Huiswerk van de vorige keer is :

1.4 leven langs de Nijl

Opdracht 1 t/m 4

Hoe hielden Romeinen zo lang hun rijk in stand?

Hoe hielden Romeinen zo lang hun rijk in stand?

• Beroepsleger
• Training
• Wapenuitrusting
• Discipline
• Goede wegen
• Forten

• Weinig opstanden door:

• Overwonnen volken werden bondgenoten
  
• Goden werden overgenomen
  

• Delen van uitvindingen

Waarom bekeerde keizer Constantijn de Grote zicht tot het Christendom?

1. Constantijn bekeerde zich niet tot het christendom, maar was juist een goden vereerder.
2. Constantijn krijgt een visioen waarin hij een christelijk symbool in de hemel ziet en een stem hoort.
3. Tijdens de stadbrand van Rome kreeg Constantijn een ingeving die hem vertelde kruizen op schilden te schilderen die hem zouden beschermen tegen vuur.
4. Hij was de vorige keizer zo zat dat hij deze keizer wilde treiteren door christen te worden.

Hoe heet de Romeinse keizer die van het Christendom de staatsgodsdienst maakte?

1. Keizer Nero
2. Keizer Julius Caesar
3. Keizer Constantijn de Grote
4. Keizer Theodosius

Wat deed Keizer Theodosius waardoor de kerk veel meer macht kreeg in het Romeinse Rijk?

1. De christenvervolging werd door keizer Theodosius beëindigt, waardoor christenen vrijheid kregen.
2. De christenen moesten heel veel belasting gaan betalen, omdat met dat geld grote kerken gebouwd kunnen worden.
3. Het Romeinse rijk werd ingedeeld in kerkprovincies, waar elke provincie werd bestuurd door een bisschop.

Het Romeinse Rijk

4.5 Het einde van het Romeinse Rijk

Directe instructie model 

Het Rijk in de problemen

• Het gaat niet goed met het Romeinse Rijk: de keizers zijn vooral bezig met ruzies en feesten. 

De Amerikaanse schilder Thomas Cole maakte tussen 1833-1836 een serie schilderijen over een niet-bestaand rijk, dat erg lijkt op het Romeinse Rijk (maar het niet is!).

Dit schilderij is het derde deel van de serie heet Consummation (verorbering), en laat zien dat er vooral heel veel gefeest wordt.

Het Rijk wordt gesplitst

• 395 n.C.: Het Rijk wordt in twee stukken gedeeld. 
• Het oostelijk deel wordt het Oost-Romeinse Rijk. De hoofdstad is Constantinopel (tegenwoordig Istanbul). 
• In het West-Romeinse Rijk blijft Rome (voorlopig) de hoofdstad. 
• Beide rijken hebben een eigen keizer.

In het West-Romeinse Rijk, met de hoofdstad Rome (later: Milaan en Ravenna), spraken de meeste mensen Latijn.

In het Oost-Romeinse Rijk, met de hoofdstad Constantinopel, spraken de meeste mensen Grieks.

West-Romeinse rijk 

Oost-Romeinse rijk 

Hoofdstad Rome

Hoofdstad Constantinopel

Taal 

Grieks 

Taal 

Latijn 

Machtsstrijd

• Elke troonopvolging gaat gepaard met ruzies, moord en verraad.
• Legeraanvoerders willen keizer worden en laten soldaten terugkomen naar Rome, waardoor de grenzen onbewaakt achter blijven.

Niet alleen een machtsstrijd maakte een einde aan het West-Romeinse Rijk, er was ook aantal slechte keizers die er een potje van maakte. Zoals Honorius (384 - 423). Hij werd algemeen beschouwd als een van de slechtste keizers die het Romeinse Rijk heeft gekend. Toen hij keizer werd was er nog niet veel gevaar. Toen hij stierf was het West-Romeinse rijk al niet meer te redden.

Grote Volksverhuizing

• 3e eeuw - 5e eeuw: Europese stammen slaan op de vlucht en kunnen, nu de grenzen niet meer zijn bewaakt, het Romeinse Rijk binnentrekken. 
  
• En door deze volken, gaan andere volken ook weer op de vlucht. In heel Europa trekken volken rond.
  

Christenen in het Romeinse Rijk

Het Christendom verspreidt zich snel in het Romeinse Rijk. 

De goede wegen en de aantrekkingskracht van het geloof 

zorgen ervoor dat veel mensen christen worden.

De Grote Volksverhuizing tussen de 3e en 5e eeuw.

De Hunnen waren een stam uit Azië. Ze waren gevreesd omdat ze erg wreed zouden zijn. Europese stammen slaan op de vlucht en kunnen, nu de grenzen niet meer zijn bewaakt, het Romeinse Rijk binnentrekken.

De Vandalen kwamen helemaal tot aan Rome. Ze plunderden de stad een paar keer en roofden zelfs het goud van de tempeldaken. Het begrip vandalisme komt inderdaad van de plunderende Vandalen.

De Angelen en Saksen steken de Noordzee over en komen terecht in Engeland.

Veel namen van stammen kom je tegenwoordig nog steeds tegen in namen van landen en streken: Franci (Frankrijk), Alemanni (Duitsland, in het Frans: Allemange), Bavarii (Beieren), enz.

Noem één reden waarom de Grote Volksverhuizing plaatsvond

• Volken vallen het Rijk binnen en plunderen de rijkdommen. 
• Romeinse aanvoerders hebben steeds minder te zeggen, en in 476 wordt zelfs een niet-Romein, keizer.
• Historici zien dit als het einde van het West-Romeinse Rijk.
  

476 n.C.: Het West-Romeinse rijk valt

Wat is er gebleven?

• In de duizend jaar dat het West-Romeinse Rijk heeft bestaan, heeft het veel achtergelaten
• Bijvoorbeeld: de taal (Latijn), de godsdienst (christendom), techniek, de kalender en wetgeving.
  
• Veel kennis van de grote Griekse en Romeinse geleerden blijft bewaard in boeken, vooral in de bibliotheken van het Oost-Romeinse Rijk.
  

De Amerikaanse schilder Thomas Cole maakte tussen 1833-1836 een serie schilderijen over een niet-bestaand rijk, dat erg lijkt op het Romeinse Rijk (maar het niet is!).

Dit is het vijfde schilderij uit de serie en heet Desolation (verlatenheid, eenzaamheid), en toont een rijk nadat het is ingestort.

Ook hier lijkt het weer een beetje op Rome, na de val van het West-Romeinse Rijk: de ruïnes zijn overgebleven...

Video

Welkom bij de Romeinen:

De instorting van het Romeinse Rijk

§4.4: 

De opkomst van het christendom

Flex-boek: 

Blz. 78 t/m 80

Werkboek: 

Blz. 100 t/m 102

Opdrachten: 

2, 3, 4a, 5, 7

§4.3: 

De cultuur van het rijk

Flex-boek: 

Blz. 75 t/m 77

Werkboek: 

Blz. 97 t/m 99

Opdrachten: 

1b, 2b, 3, 4, 5, 6, 7 & 10 

§4.2: 

De Romeinse samenleving

Flex-boek: 

Blz. 72 t/m 74

Werkboek: 

Blz. 94 t/m 96

Opdrachten: 

1, 3, 4a, 5b, 6, 7 & 9 

HW: Afgelopen periode + Vandaag (§4.5 opdracht 7 & 8)

§4.1: 

Van stad tot wereldrijk

Flex-boek: 

Blz. 68 t/m 71

Werkboek: 

Blz. 91 t/m 93

Opdrachten: 

1, 2, 3, 4, 5, 6,8, 9 & 10

Vraag? Steek je hand op en wacht op docent (in stilte)

Klaar? Steek je hand op (wacht in stilte op de docent)

§4.4: De opkomst van het christendom

Opdracht: 2, 3, 4a, 5, 7

WB: blz. 100 t/m 101

Huiswerk: