V-demo VOS3

• Nederlands
• HBO
• Studiejaar 2

V-demo VOS3

Aanleiding en probleemstelling

Doelen leeskring in 4 havo:

- “De leerling kan […] de belangrijkste passages van een boek bespreken, zijn eigen leeservaring met die van medeleerlingen of professionele lezers (critici, docent) vergelijken, of het boek benaderen vanuit de biografie van de schrijver en diens opvattingen. In elk geval moet de leerling zelf op zoek gaan naar verdieping van zijn leeservaringen.” (De Wit, 2006; 6).

- De leerling kan bij het bespreken van het boek, gebruik maken van passende literaire begrippen.

In 4 havo houden we een leeskring. In de dia staan de doelen van de leeskring. 

Aanleiding en probleemstelling

Doelen leeskring in 4 havo:

- “De leerling kan […] de belangrijkste passages van een boek bespreken, zijn eigen leeservaring met die van medeleerlingen of professionele lezers (critici, docent) vergelijken, of het boek benaderen vanuit de biografie van de schrijver en diens opvattingen. In elk geval moet de leerling zelf op zoek gaan naar verdieping van zijn leeservaringen.” (De Wit, 2006; 6).

- De leerling kan bij het bespreken van het boek, gebruik maken van passende literaire begrippen.

De dikgedrukte woorden laten zien wat een leerlinge moet kunnen.  Maar werken we wel aan deze doelen in de lessen?

Volgens leerlingen en collega's

• Hij had soms het gevoel dat hij niks meer kon zeggen, omdat ‘alles toch al gezegd was’ en hij dus ‘niks meer toe te voegen’ had.
• Zij  was bang dat ze haar voorbereiding niet kon vertellen, omdat ze bang was dat anderen het al gezegd zouden hebben.
• Alle onderwerpen komen aan bod, maar leerlingen reageren niet op elkaar en stellen geen vragen: 'het lijkt vaak meer op het afvinken van een checklist'. 
• Onze leeskring lijkt meer op een mondeling verslag dan op een dialoog.

Dit is wat leerlingen uit 5 havo (die vorig jaar de leeskring bij mij hebben gedaan) en collega's zeggen.

Aanleiding en probleemstelling

Gespreksvaardigheid

Literaire begrippen

Oftewel: in de leeskring worden wel degelijk literaire begrippen gebruikt om iets te zeggen over de boeken, maar er worden geen gesprekken gehouden over de boeken.

Diagnose

Diagnose: leerlingen weten niet hoe ze een gesprek moeten voeren.

Er is geen constructive alignment.

Mijn diagnose is dus: leerlingen (in 4 havo) weten niet hoe ze een gesprek moeten voeren. Er is ook geen sprake van constructive alignment, want we toetsen die gespreksvaardigheid wel, maar we oefenen het niet.

Wat is een gesprek? (Bonset et al., 2008)

1. Gespreksconventies kennen
2. Oriënteren op het gesprek
3. Inhoud voorbereiden 
4. Informatie uitwisselen
5. Reflecteren op het gesprek
6. Reflecteren op het voeren van gesprekken

Toen heb ik gekeken naar wat een gesprek is. Volgens Bonset et al. in Nederlands in de onderbouw bestaat een gesprek uit basisvaardigheden, deelvaardigheden en taalvaardigheden.  Op deze dia staan basisvaardigheden (1) en deelvaardigheden (aspecten van gesprekken). De leerlingen bereiden wel de informatie voor en daar helpen wij ze ook bij. Maar we helpen ze niet in de voorbereiding van de rest van deze deelvaardigheden.

Wat is een gesprek? (Bonset et al., 2008)

Informatie uitwisselen

• luisteren - beoordelen - reageren
• doelgericht (door)vragen

Informatie uitwisselen is wat we willen zien tijdens de leeskring. Deze deelvaardigheid bestaat volgens Bonset uit twee onderdelen die M. en ik verdeeld hebben.

In mijn ontwerp ligt de focus op het doelgericht doorvragen. Let op: dat wil niet zeggen dat dit los staat van elkaar.

Ontwerpvraag

Hoe ziet een les eruit waarin leerlingen uit 4 havo middels een actieve werkvorm leren hoe je in een gesprek doelgericht doorvraagt? 

De ontwerpvraag die hieruit voortgekomen is, is dus: Hoe ziet een les eruit waarin leerlingen uit 4 havo middels een actieve werkvorm leren hoe je in een gesprek doelgericht doorvraagt?

Ontwerpcriteria

1. Doelen en criteria: doelen en succescriteria zijn expliciet en duidelijk (Fasoglio & Rijlaarsdam, 2008; 43).

2. Succes: leerlingen doen succeservaringen op (Fasoglio & Rijlaarsdam, 2008; 48).

3. Authenticiteit: leerlingen werken met authentieke taaltaken (van den Branden, 2020).

Ik denk dat drie ontwerpcriteria hier van belang zijn. 

1: omdat er nu geen constructive alignment is. 

2: omdat leerlingen aangaven negatieve gevoelens te ervaren voorafgaand aan de leeskring. Dus wil ik dat ze ruim voor de leeskring al succeservaringen opdoen. 

3: Ik wil dat ze bij de leeskring een 'echt' gesprek gaan houden, dus wil ik ook dat de leerlingen oefenen met echte gesprekken. Dit heeft volgens van den Branden (didactiek Nederlands.nl) ook een sterk positieve invloed op het leren van leerlingen.

Het ontwerp (Bonset et al., 2008; 192)

"Laat leerlingen 'mee interviewen' bij vraaggesprekken van radio en tv, door regelmatig de band stop te zetten en de leerlingen op te laten schrijven wat zíj nu zouden vragen. Bespreek klassikaal hun alternatieven; ga in op het soort vraag dat ze stellen en waarom ze deze vraag stellen."

Dit is een lessuggestie uit Nederlands in de onderbouw, specifiek voor het aanleren van de deelvaardigheid 'doelgericht (door)vragen'. Ik heb ervoor gekozen dit over te nemen, omdat ik denk dat het belangrijk is om heel klein te beginnen met deze groep, omdat dit dus nooit met ze geoefend is en het denk ik zinvol is dat ze eerst semi-geïsoleerd naar de vragen zelf kijken, i.p.v. direct een heel gesprek te voeren én vragen te stellen.  

Leeractiviteiten en leerdoelen

• Verschillende soorten vragen formuleren en noteren.
• Verschillende soorten vragen onderscheiden en categoriseren. 
• Reflecteren op de geschiktheid van de vragen om een gesprek gaande te houden.

Dit zijn de leeractiviteiten die hierbij passen. Toegegeven: de volgorde is niet helemaal zuiver, want ik heb dus eerst de werkvorm ontdekt in het handboek.

Vragen over feiten, meningen, gesloten vragen, open vragen, startvragen, vragen waarmee je doorvraagt, controlevragen. (Bonset et al., 2008; 191)

Feedbackvragen

- Vanuit het perspectief van een collega: 

zijn mijn leerdoelen adequaat en hoe kan ik het best de succescriteria integreren in mijn ontwerp?

- Vanuit het perspectief van een leerling:

is het gekozen fragment geschikt?

Mijn feedbackvragen aan jullie. 

Aan de slag!

We gaan het ontwerp kort testen! :)

Introduceer hier het onderwerp. Stel twee of drie leerlingen een vraag en reageer er niet op. Vraag daarna aan de klas: hebben wij nu een gesprek gevoerd? Waarschijnlijk is het antwoord 'nee'. Vervolgvraag: wat moet er gebeuren zodat dit wel een gesprek zou zijn? 

Lesdoelen

1. Je kan vragen formuleren bij een gesprek over FOMO.
2. Je herkent dat dit verschillende soorten vragen zijn en kan deze categoriseren. 
3. Je kan nadenken over welke  vragen volgens jou het meest geschikt zijn om een gesprek gaande te houden.

Aan de slag!

- Bekijk het interview met de jongens van de FOMO-show.

Welke vragen zou jij stellen?

https://www.youtube.com/watch?v=K6-QQe7RMi0&ab_channel=HLF8

Evaluatie

• Herlees kort je vragen en bedenk welke vragen bij elkaar horen. 
• Wat voor soort vragen heb je gesteld? 
• Welke vragen zijn het meest geschikt om een gesprek gaande te houden? 

Na het doen van deze opdracht zeggen dat ik het echte ontwerp nog zou afsluiten met een exit-ticket over het soort vragen en de categorisatie daarvan. En delen dat ik dit al met een klein groepje gedaan heb. Delen welk type vragen zij bedacht hebben. Met name open 'waarom-vragen', maar ook controlevragen en gesloten vragen. Een volgende les zou ik in meer detail naar de verschillende soorten vragen willen kijken.

Feedback ophalen

Vul het exit-ticket in.

- Vanuit het perspectief van een collega:

zijn mijn leerdoelen adequaat en hoe kan ik het best de succescriteria integreren in mijn ontwerp?

- Vanuit het perspectief van een leerling:

is het gekozen fragment geschikt?