AFP 23 les 1

• Afp
• MBO
• Studiejaar 2

AFP 23 Les 1

Planning

- Voorstellen

- Periode 1 uitleggen 

- Noteren toets Hormonenstelsel en zenuwstelsel 

- Hormonen en hormoonklieren

- Hypofyse

- Schildklier

H6 Hormoonstelsel 

Les 1 (week 37)

6.1 Hormonen & hormoonklieren

6.2 Hypofyse

6.3 Schildklier

Les 2 (week38)

6.4 Bijnieren

6.5 Alvleesklier

6.6 Geslachtsklieren

H7 Zenuwstelsel

Les 3 (week 39) Herhaling h6 hormoonstelsel

7.1 Prikkels

7.2 Prikkelgeleiding

Les 4 (week 40)

7.3 Verschillende zenuwstelsels

7.4 Centraal zenuwstelsel (hersenen & ruggenmerg)

Les 5 (week 41)

7.5 perifeer zenuwstelsel (hersen -en ruggenmergszenuwen)

7.6 Autonoom zenuwstelsel

7.7 Overige indelingen 

les 6 (week 42)

HERHALEN!!

VAKANTIE (week 43)

TOETS (week 44)

Pak je agenda!

Toets hormoonstelsel & zenuwstelsel (h6,7) (45 minuten)

1e kans week 44 (na de vakantie) 

2e kans  week 46 

Examen fysiologie (h1, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11) (45 minuten)

1e kans 24 januari 09:00u (week4)

2e kans 7 februari 15:30u (week 6)

Hormonen

6.1 hormonen en hormoonklieren

Hormoonklierstelsel/ endocriene systeem

 

- Hormonen worden afgescheiden door hormoonklieren

- Hormoonklieren zijn increten: ze scheiden een nuttige stof af, die direct aan het bloed wordt afgegeven: deze blijft in het lichaam.

- Hormonen kunnen organen of weefsels activeren of remmen.

- Organen of weefsels hebben receptoren: ontvangers die bij een bepaald hormoon passen (werkt als sleutel en sleutelgat)

6.1 hormonen en hormoonklieren

Direct en indirect werkende hormonen

 

- Direct werkende hormonen: werken meteen

- Indirect werkende/glandotrope hormonen: zetten andere klieren aan tot productie van hormonen (bijv. LH: stimuleert eierstokken tot productie progesteron en oestrogeen, die regelen de menstruatiecyclus)

6.1 hormonen en hormoonklieren

Hormoonklieren 

Tip: bekijk het geheugensteuntje over klierweefsel (Hoofdstuk 1) nog eens

6.1 hormonen en hormoonklieren

Weefselhormonen:

Worden in weefsels aangemaakt, niet in hormoonklieren

Ontstaan door prikkeling van zenuwen in de huid.

Voorbeeld:

Acethylcholine: zorgt voor egale roodheid

Histamine: zorgt voor vlekkerige roodheid

Het hormoonstelsel is een ..... systeem

1. endocriene
2. limbisch
3. exocriene
4. vegetatieve

Het exocrien systeem bestaat uit exocriene klieren, of afvoerklieren, die zorgen voor de excretie of uitscheiding. Het systeem werkt tegengesteld aan het endocrien systeem dat hormonen afscheidt aan het organisme zelf, aan bloed en weefselvloeistof.

Wat doen increten?

1. Zorgen ervoor dat het hormoon (de sleutel) in een sleutelgat van een cel passen.
2. Een nuttige stof afscheiden, die direct aan het bloed wordt afgegeven en in het lichaam blijven.
3. Zorgen voor een vlekkerige roodheid
4. Zorgen voor een egale roodheid

Waar of niet waar
Histamine: zorgt voor een egale roodheid

Kruis de 2 weefselhormonen aan

1. Acethylcholine
2. Adrenaline
3. Noradrenaline
4. Histamine

6.2 Hypofyse

* Hypofyse: hersenaanhangsel ter grootte van een erwt

* Maakt hypofysaire hormonen aan

* is gelegen in het Turkse zadel, een uitholling van het wiggebeen

Bestaat uit:

* Voorkwab: belangrijk deel, hier worden veel hormonen gemaakt

* Middenkwab: amper ontwikkeld

* Achterkwab: opgebouwd uit zenuwweefsel

6.2 Hypofyse

Hypofysevoorkwab

Direct werkende hormonen:

-Groeihormoon: lengtegroei pijpbeenderen en ontwikkeling spierweefsel

-Te veel of te weinig groeihormoon: reuzengroei of dwerggroei

-Pigmenthormoon: pigmentatie van de huid

6.2 Hypofyse

Hypofysevoorkwab

Indirect werkende hormonen:

Thyroïd stimulerend hormoon/TSH: stimuleert schildklier tot aanmaak schildklierhormoon

Adrenocorticotrope hormoon/ACTH: stimuleert bijnierschors tot aanmaak corticoïden

Follikelstimulerend hormoon/FSH: stimuleert eierstokken en testikels tot aanmaak geslachtshormonen + rijpen eicellen

Luteïniserend hormoon/LH: stimuleert eierstokken tot aanmaak geslachtshormonen + barsten eicel

Cumlaude --> AFP Nieuw --> opdracht schema hormonen

6.2 Hypofyse

Hypofyse achterkwab

* Antidiuretisch hormoon/ADH: vasthouden van water in de nieren (niet te veel uitplassen)

Alcohol remt vorming ADH: meer plassen, nadorst.

*Oxytoxine (verliefdheidshormoon): samentrekken van baarmoeder, melkproductie

6.3 Schildklier

Vlindervorm, bevindt zich in de hals

Maakt onder andere thyroxine/ T4 (schildklierhormoon) aan, in samenwerking met de hypothalamus (regelcentrum in de hersenen) en de hypofyse

T4 heeft invloed op:

Celstofwisseling

Geestelijke ontwikkeling

Beenvorming

Groei

6.3 Schildklier

hypothalamus, hypofyse en schildklier:

 

* Hypothalamus maakt thyreotrope hormoon/TRH aan: indirecte werking:

*Stimuleert de hypofyse om thyroïd stimulerend hormoon/TSH te maken: indirecte werking:

* Stimuleert de schildklier om Thyroxine/T4 te maken: T4 wordt aan het bloed en de cellen afgegeven

*De hypothalamus meet de hoeveelheid T4 en past de hoeveelheid TRH die hij maakt daarop aan

6.3 schildklier

Te veel T4: hyperthyreoïde: te snel werkende schildklier, versnelde stofwisseling- Klachten: afvallen, werkdrang/rusteloosheid, nervositeit, snellere hartslag, slapeloosheid (ziekte van graves). 

Te weinig T4: hypothyreoïde: te traag werkende schildklier, vertraagde stofwisseling

- Klachten: bijkomen, lusteloosheid, trage motoriek, langzame hartslag, vermoeidheid, verminderde zweetuitscheiding, oedeem

Ga nu verder met het schema en vul de hormonen in van de hypofyse achterkwab en de schildklier. 

H6 Hormoonstelsel 

Les 1 (week 37)

6.1 Hormonen & hormoonklieren

6.2 Hypofyse

6.3 Schildklier

Les 2 (week38)

6.4 Bijnieren

6.5 Alvleesklier

6.6 Geslachtsklieren

H7 Zenuwstelsel

Les 3 (week 39) Herhaling h6 hormoonstelsel

7.1 Prikkels

7.2 Prikkelgeleiding

Les 4 (week 40)

7.3 Verschillende zenuwstelsels

7.4 Centraal zenuwstelsel (hersenen & ruggenmerg)

Les 5 (week 41)

7.5 perifeer zenuwstelsel (hersen -en ruggenmergszenuwen)

7.6 Autonoom zenuwstelsel

7.7 Overige indelingen 

les 6 (week 42)

HERHALEN!!

VAKANTIE (week 43)

TOETS (week 44)

6.4 Bijnieren

Liggen op de nieren

 

Bestaan uit:

- Merg (aan de binnenkant)

- Schors (aan de buitenkant)

en zijn omgeven door een kapsel en een beschermlaagje van vet. 

6.4 Bijnieren

Bijnierschors 

Aanmaak corticoïden/ corticosteroïden

 

Dit wordt aangestuurd door het indirecte adenocorticotrope hormoon/ACTH, gemaakt in de hypofyse

3 soorten corticoïden:

- Mineraalcorticoïden: beïnvloeden de mineraalhuishouding. Voorbeeld: Aldosteron: laat nieren minder zout uitscheiden

- Glucocorticoïden: spelen een rol in de glucosestofwisseling. Voorbeeld: Cortisol (hydrocortison): dit breekt eiwitten in spieren af, aminozuren komen vrij en worden omgezet in glucose. Ook remt het ontstekingen: hormoonzalf

- Geslachtscorticoïden: androgene en oestrogene corticoïden, zelfde werking als geslachtshormonen in geslachtsklieren. De geslachtscorticoïden worden ook na de overgang aangemaakt

6.4 Bijnieren

Bijniermerg

Aanmaak adrenaline en noradrenaline

= Vecht-of-vluchthormonen

Bij spanning: aanmaak adrenaline --> glycogeen wordt glucose --> energie

6.4 bijnieren

Adrenaline

Adrenaline zorgt voor: 

- Kransslagaders verwijden, hart werkt sneller en klopt sneller.

- Bloedvaten van spieren verwijden, spierspanning verhoogt

- Luchtpijptakken verwijden, ademhaling versnelt 

- Pupillen worden groter

- Spijsvertering vertraagt

Noradrenaline

Noradrenaline zorgt voor:

- Ondersteuning van adrenaline

- Vaatvernauwing van bloedvaten in de huid --> meer bloed naar organen in actie.

- Te veel: prikkelbaarheid, woede uitbarstingen

- Te weinig: lusteloosheid, neerslachtigheid

Noradrenaline is tevens een neurotransmitter: Geeft een signaal af aan zenuwcellen (neuronen). Dit signaal komt in de hersenen terecht en zorgt voor: motivatie, concentratie, alertheid

6.5 Alvleesklier

Alvleesklier/pancreas/buikspeekselklier

- Links in de buikholte, achter de maag

- Endo-exocriene klier: alvleessap en hormonen

- Produceert insuline en glucagon in de eilandjes van Langerhans (groepjes cellen): invloed op de koolhydraatstofwisseling

6.5 Alvleesklier

6.5 Alvleesklier

Insuline: invloed op de koolhydraatstofwisseling --> verhoogd bloedsuikerspiegel na het eten van een maaltijd, er zit dan veel glucose in het bloed, dat niet direct nodig is voor verbranding in de cel. (insuline zet een teveel aan glucose om in glycogeen --> bloedsuikerspiegel daalt). Het lichaam slaat glycogeen op in de lever en de spieren als een onoplosbare reservestof. 

Glucose--> insuline -->glycogeen

Glucagon: Als het lichaam Glucose verbruikt bij een inspanning en de bloedsuikergehalte daalt, zet het hormoon glucagon het opgeslagen glycogeen weer om in glucose --> bloedsuikerspiegel stijgt dan weer. 

Glucose <-- glucagon <-- glycogeen

Welke hormonen maken de bijnieren en de alvleesklier aan? Vul in!

6.6 Geslachtsklieren

Geslachtsklieren/gonaden = Endo

Endo-exocriene klieren: aanmaak geslachtscellen en geslachtshormonen

6.6 geslachtsklieren

Samenwerking met de hypofyse:

Hypofyse maakt Follikelstimulerend hormoon/FSH en Luteïniserend hormoon/LH

Bij vrouwen: FSH en LH zorgen dat geslachtsklieren de geslachtshormonen progesteron en oestrogeen maken

Daarnaast: FSH: rijping eicel, LH: eisprong

Bij mannen: FSH en LH zorgen dat geslachtsklieren het geslachtshormoon testosteron maakt

Daarnaast: FSH: aanmaak en rijping zaadcellen

6.6  vrouwelijke geslachtsorganen

6.6 Geslachtsklieren

Vrouwelijke geslachtshormonen

 

In de eierstokken/ovaria bevinden zich de geslachtsklieren

Deze produceren:

Oestrogeen: menstruatiecyclus, samentrekken van glad spierweefsel

Progesteron: menstruatiecyclus, groei baarmoederslijmvlies, invloed op glad spierweefsel en bloedvaten: spanning die hoofdpijn, buikpijn en gezwollen borsten kan veroorzaken

6.6 Geslachtsklieren

- Ongeveer 28 dagen van puberteit tot overgang

- Onder invloed van FSH rijpt een eicel in de eierstokken, er groeit een vochtblaasje (follikel) omheen

- Onder invloed van LH barst de rijpe eicel uit het follikel en komt in de eileider terecht: de eisprong/ovulatie

- Na de eisprong: de rest van het omhulsel van het follikel vormt om: Gele lichaam: Dit maakt progesteron aan, dat laat het baarmoederslijmvlies groeien

6.6 geslachtsklieren

Vervolg menstruatiecyclus

 

Zonder bevruchting: gele lichaam stopt met productie progesteron, lichaam stoot baarmoederslijmvlies uit, enkele bloedvaatjes scheuren: menstruatie (+/- dag 14 na de ovulatie)

6.6 Geslachtsklieren

Zwangerschap

In geval van bevruchting met een zaadcel: celdeling van samengesmolten cel: deze nestelt zich in het baarmoederslijmvlies, hier ontstaat een embryo

Na de bevruchting:

- Gele lichaam blijft progesteron aanmaken, dit zorgt voor:

- Seintje naar hypofyse, zodat geen eicellen rijpen tijdens de zwangerschap

- Verdikte baarmoederwand om het embryo vast te houden

6.6 Geslachtsklieren

6.6 Geslachtsklieren

Placenta/moederkoek: groeit op de plek van de bevruchte eicel, geeft het embryo zuurstof en voedingsstoffen en zorgt voor aanmaak van de hormonen:

Progesteron: baarmoederslijmvlies in orde houden (placenta neemt dit over van het gele lichaam)

Oestrogeen: baarmoeder versterken en zorgt dat eierstokken niet actief zijn tijdens zwangerschap

Humaan placentair lactogeen hormoon/HPL: zorgt dat embryo (met lichaamsvreemde delen van vader) niet wordt afgestoten

Zwangerschapshormoon humaan choriongonadotrofine/HCG: stimuleert groei embryo

6.6 Geslachtsklieren

Overgang:

Vrouw wordt onvruchtbaar

Kan een langere periode duren (c.a. 7 tot 10 jaar)

Eierstokken produceren minder oestrogeen, menstruatie wordt eerst onregelmatig en stopt uiteindelijk

Laatste menstruatie = menopauze

Vrouwen hebben vaak klachten: moeheid, minder zin in seks en vasomotorische storingen: deze gaan gepaard met opvliegers

6.6 Geslachtsklieren

Onder invloed van geslachtshormonen ontwikkelt het lichaam primaire en secundaire geslachtskenmerken

 

6.6 Geslachtsklieren

Mannelijke geslachtsorganen en hormonen

Geslachtsklieren van de man: in de testikels/testes

Testikels produceren zaadcellen. Deze rijpen in de bijballen en gaan dan via de zaadleiders naar de zaadblaasjes. Hier wordt spermavocht aangemaakt en in de prostaat prostaatvocht. Samen wordt dit sperma.

6.6 Geslachtsklieren

Mannelijke geslachtshormonen

Testikels maken onder invloed van LH en FSH mannelijke geslachtshormonen/androgenen aan.

Dihydr0testosteron/DHT

Een van de krachtigste mannelijke hormonen

Invloed op: ontwikkeling mannelijke geslachtsorganen, lichaamsbeharing (meer beharing op lichaam en gezicht, minder op hoofd), libido

DHT wordt aangemaakt door omzetting van testosteron o.i.v het enzym 5-alfa-reductase

6.6 Geslachtsklieren

Overgang

Andropauze/penopauze

Aanmaak van testosteron neemt langzaam af

Klachten: minderlibido, erectieproblemen, meer buikvet, minder spierkracht, slaapstoornissen, depressieve klachten