9.1 Eerste Wereldoorlog

• Taal
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Havo 5

9.1 Eerste Wereldoorlog

Lesdoelen:

Aan het einde van deze les kan je

- uitleggen hoe het nationaal socialisme opkwam in Duitsland.

Havo 5

9.1 Eerste Wereldoorlog

Lesdoelen;

Aan het einde van de les weet je

-hoe de Eerste Wereldoorlog uitbrak

-oorzaken van de oorlog

-hoe de oorlog verliep

-welke wapens werden gebruikt en welke verwoestingen werden aangericht

-hoe burgers betrokken waren bij de oorlog

-gevolgen van de oorlog

KA: het voeren van twee wereldoorlogen

verwoestingen op niet eerder vertoonde schaal door massavernietigingswapens en de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering

Havo 5

9.1 Eerste Wereldoorlog

Aanleiding: moord op Oostenrijkse kroonprins Frans Ferdinand, 28 juni 1914 in Bosnische hoofdstad Sarajevo. Moordenaar was lid terreurgroep uit Servië. Bosnië was onder heerschappij gekomen van Oostenrijk, maar Servië maakte er ook aanspraak op.

Oostenrijk vroeg Duitsland om steun voor een actie tegen Servië. Nadat Duitsland die steun beloofd had, verklaarde Oostenrijk op 28 juli Servië de oorlog.

Inmiddels had Rusland Servië steun beloofd.

Frans Ferdinand

Gravilo Princip,
Terroristische groep de Zwarte hand --> verantwoordelijk voor de aanslag op Frans Ferdinand.

28-6-194

Bezoek van Frans-Ferdinand aan Sarajevo, kort voor de moordaanslag.

VMBO KGT 4

H2 De Eerste Wereldoorlog (1914-1918)

Europese landen waren erg nationalistisch, bouwden een sterk leger met veel wapens en er heerste een gevoel van militarisme. Maar regeringen van de Europese landen begrepen wel dat je samen sterker staat. Daarom sloten veel landen zich aan bij een bondgenootschap.

 

Bondgenootschap: Twee of meer landen die afspreken elkaar te helpen als ze worden aangevallen. 

Russisch leger

Havo 5

9.1 De Eerste Wereldoorlog

Triple Entente/Geallieerden:              Centralen:

Groot-Brittannië                                  Duitsland

Frankrijk                                               Oostenrijk-Hongarije 

Rusland                                                  Ottomaanse rijk 

Amerika (vanaf 1917)

Havo 5

9.1 De Eerste Wereldoorlog

Rusland mobiliseerde zijn leger. Duitsland verklaarde daarop Rusland de oorlog. Ook Frankrijk mobiliseerde daarna en verklaarde Duitsland de oorlog. Duitsland trok op 4 augustus het neutrale België binnen. Groot-Brittannië verklaarde daarop Duitsland de oorlog.

Vanaf dat moment vochten de geallieerden Groot-Brittannië, Frankrijk, Rusland en later Italië tegen de centralen Duitsland, Oostenrijk en het Ottomaanse rijk.

Troepen uit koloniën vochten mee en er waren ook gevechten in Afrika en Azië. De VS sloot zich in 1917 aan bij de geallieerden: het werd een echte wereldoorlog.

Havo 5

9.1 De Eerste Wereldoorlog

Oorzaken:
Regionaal conflict werd wereldoorlog, hoe?

eind 19e eeuw bondgenootschappen tussen Oostenrijk en Duitsland en tussen Rusland en Frankrijk.

oplopende spanningen door nationalisme en onderling wantrouwen:

Frankrijk wilde wraak op Duitsland door verloren oorlog.

Oostenrijk voelde dreiging van Rusland.

Rusland zag Duitsland en Oostenrijk als obstakel voor machtsuitbreiding.

Duitsland wilde meer macht en bouwde grote oorlogsvloot. Daardoor met Groot-Brittannië een wapenwedloop: race om de beste en de meeste wapens te krijgen.

Havo 5

9.1 De Eerste Wereldoorlog

Oorzaken:

Van belang was dat in Duitsland en andere

landen het leger werd verheerlijkt.

In Duitsland en andere Europese landen

heerste militairisme: verheerlijking van 

alles wat met het leger te maken heeft.

Bij een oorlog was snelheid belangrijk, aarzeling zou fataal zijn.

Havo 5

9.1 De Eerste Wereldoorlog

Verloop van de oorlog

In België en Noord-Frankrijk stonden de twee partijen, geallieerden en centralen, tegenover elkaar; het gebied was in tweeën gedeeld door loopgraven. Dit westelijk front bleef bijna vier jaar muurvast zitten.

Ook een oostelijk front van Duitsland en Oostenrijk tegen Rusland. Op 3 maart 1918 sloten Russische communisten vrede met Duitsland.

In 1918 Duits voorjaarsoffensief in het westen, geallieerde tegenaanval met twee voordelen:

verse Amerikaanse troepen en inzet van tanks.

Duitse legerleiding besefte dat oorlog verloren was en burgerregering sloot wapenstilstand op 11 november.

Havo 5

9.1 De Eerste Wereldoorlog

Door de industrialisatie was de vernietigingskracht van wapens enorm toegenomen.

Duitsers zetten gifgas in als massavernietingswapen: wapen dat een groot aantal mensen tegelijk kan doden. Andere nieuwe wapens: vlammenwerper, vliegtuig en onderzeeër.

Legerleiding organiseerde grote offensieven om doorbraak te forceren: zonder succes, maar wel grote verliezen en een verwoest landschap.

Gevolgen oorlogsgeweld: 

- 9 miljoen gesneuvelde en 20 miljoen gewonde militairen. 

Havo 5

9.1 De Eerste Wereldoorlog

Betrokken burgers

Legers bestonden uit dienstplichten en vrijwilligers. Vrouwen en ouderen hielden productie op gang, de economie werd op de oorlog afgestemd.

Voedseltekorten door beperking productie van consumptiegoederen.

Burgers sneuvelden:

- in België en Frankrijk door Duitse bezetting.

- elders door haatcampagnes tegen de vijand.

- honderdduizenden Armeniërs in Ottomaanse rijk doordat ze verdacht werden van samenwerking met Rusland.

Havo 5

9.1 De Eerste Wereldoorlog

Gevolgen:
Duitsland kreeg de schuld van de oorlog volgens de Vrede van Versailles, een vernederend vredesverdrag voor Duitsland in 1919:

Elzas-Lotharingen teruggeven aan Frankrijk

grondgebied naar Polen

verlies van alle koloniën

behoud van klein leger

enorme herstelbetalingen voor aangerichte schade

geen lid van Volkenbond: volkerenorganisatie sinds 1919

Havo 5

9.1 De Eerste Wereldoorlog

Rusland bleef als enige over van de oude multi-etnische staten: (veelvolkerenstaten) staten waarin meerdere volken leven. 

- Communisten heroverden Georgië en Oekraïne, voegden die toe aan de Sovjet-Unie.

- Multi-etnische Habsburgse rijk viel uiteen in o.a. Oostenrijk, Hongarije en Tsjecho-Slowakije.

- Nieuwe multi-etnische staat Joegoslavië ontstond: Servië, Bosnië, Slovenië en Kroatië.

Havo 5

9.1 De Eerste Wereldoorlog

- Einde van multi-etnische Ottomaanse rijk.

Stichting Turkije in 1923 en nieuwe staten in Arabische delen van het rijk onder toezicht van Groot-Brittannië en Frankrijk.