16-02-2022 samenstellingen en werkwoordspelling

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo b
• Leerjaar 3

Samenstellingen

Tussenletters

Als je twee of meerdere woorden aan elkaar plakt, dan noemen we dat een samenstelling.

Als je deze aan elkaar plakt, heb je soms een tussenletter nodig, zoals -en, -e of -s.

Als het meervoud van het eerste deel van de samenstelling  altijd eindigt op -en, dan gebruik je -en als tussenletter.

Voorbeeld:

paard + stal

wordt

paardenstal

Als het eerste deel van de samenstelling in het meervoud op zowel -en als -s kan eindigen, dan gebruik je als tussenletter een -e

Voorbeeld:

groente + soep

wordt

groentesoep

want

groenten/groentes

Verder gebruik je als tussenletter een -e

als:

Als het eerste deel geen meervoud heeft op -en

Bijvoorbeeld:

rijst + vlaai

wordt

rijstevlaai

Het eerste deel is geen zelfstandig naamwoord

lach + bek

wordt

lachebek

Het eerste deel gaat over iets waarvan er maar één is:

maan + schijn

wordt

maneschijn

Het eerste woord versterkt het tweede woord of is figuurlijk

beer + sterk

wordt

beresterk

reus + goed

wordt

reuzegoed

De tussenletter -s kun je meestal horen. Lukt dit niet? Vervang dan het tweede deel van de samenstelling.

Voorbeeld:

dorp + kern

wordt

dorpskern

station + straat

wordt

stationsstraat

Vervang tweede deel: stationshal, dan hoor je de tussen -s

Het koppelteken gebruiken we alleen bij een klinkerbotsing. Dit levert een probleem op voor de uitspraak.

Voorbeeld:

milieu-inspectie

ski-instructeur

Werkwoordspelling

Tegenwoordige tijd

Stam: hele werkwoord -en (werken - werk)

Ik-vorm: aangepaste stam (werken-werk, maken-maak)

Hij-vorm: ik-vorm+t (werken - werkt, maken - maakt)

Wij-vorm: hele werkwoord (werken, maken)

Staat je of jij achter de pv? Kun je je vervangen door jij? Dan schrijven we een ik-vorm!

Verleden tijd

Sterke werkwoorden: veranderen van klank (lopen - liep), geen vaste regel.

Zwakke werkwoorden: 't ex-kofschip of 't sexy fokschaap gebruiken. Je kijkt naar de stam van het werkwoord (verhuizen-verhuiz-verhuisde, werken-werk-werkte)

Voltooid deelwoord

Vorm van hebben, worden of zijn

Begint vaak met ge- be- of ver-

Regel van 't ex-kofschip of 't sexy fokschaap bij zwakke werkwoorden

Sterke werkwoorden hebben geen vaste regel

Even oefenen

groente + soep

1. groentensoep
2. groentessoep
3. groentesoep
4. groente-soep

dorp + straat

1. dorpsstraat
2. dorpstraat

fiets + sleutel

1. fietsensleutel
2. fietsesleutel

rijst + pap

1. rijstenpap
2. rijstepap

aap + trots

1. apentrots
2. apetrots

beer + sterk

1. beresterk
2. berensterk

café + eigenaar

1. café-eigenaar
2. caféeigenaar

media + aandacht

1. mediaandacht
2. media-aandacht

Jet heeft een voldoende (halen, vd) voor de toets van Nederlands.

1. gehaald
2. gehaalt

Meike (kiezen, vt) een boek voor haar boekverslag.

1. kiesde
2. koos

Ben jij vorig jaar (verhuizen, vd)?

1. verhuist
2. verhuisd

Wat (vinden) jij van pizza?

1. vind
2. vindt

(Worden) je broer dit jaar 18 jaar?

1. Word
2. Wordt

Rick (antwoorden, tt) op de vraag.

1. Antwoordt
2. Antwoord

Edion (redden, vt) Elijah van de vedrinkingsdood.

1. rede
2. redde

Plien en Bayan (bidden, tt) dat de lesdag snel voorbij is.

1. bidden
2. bidt

Zoë en Amina (worden, vt) gisteren beloond voor hun inzet.

1. wordden
2. werden