Hebban olla vogola

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

Wat is het oudste woord in het Nederlands?

Vroege middeleeuwen

De middeleeuwen kennen de volgende indeling:

* vroege middeleeuwen (500 - 1000 n. Chr.)

* hoge middeleeuwen (1000 - 1300 n. Chr.)

* late middeleeuwen (1300 - 1500 n. Chr.)

Teksten

In de vroege en in de hoge middeleeuwen werden teksten geschreven. De boekdrukkunst was nog niet uitgevonden. De teksten waren vaak religieus van aard.

Teksten

Naast religie gingen teksten ook over wetten, leefadviezen als recepten, maar ook verhalen. De handschriften werden aangevuld met mooie tekeningen. 

Kopiisten

De boeken werden vaak geschreven door monniken. Het schrijven van zo'n boek was tijdrovend en duur. Denk aan de uitdrukking monnikenwerk*.

 *werk dat veel tijd kost en tegelijk niet zoveel geld of andere soorten winst opbrengt.

Kopiisten

Als men meerdere exemplaren van een boek wilde hebben, dan moesten deze worden overgeschreven door kopiisten. Ook weer monnikenwerk. 

Ganzenveer

Het schrijven deed men met een ganzenveer. De punt moest op een bepaalde manier gesneden worden, zodat deze goed schrijven.

Probatio Pennae

Om de veer te testen schreef men een pobatio pennae (= een pennenprobeersel) op een schutblad. Die bladen werden later aan elkaar geplakt en dienden als kaft. 

Taal in de middeleeuwen

In de vroege en hoge middeleeuwen schreven de mensen die lezen konden in het Latijn. Dat was een minderheid. Daarnaast gebruikten gewone mensen hun eigen taal in de regio, zoals Germaans, Gallisch of Romaans. Dit was voornamelijk spreektaal.

Het Nederlands stamt van de Germaanse taal.

Ontdekking vorige eeuw

Men schreef dus in het Latijn. In de jaren 30 in de vorige eeuw ontdekte men een Middelnederlandse zin op een schutblad tussen Latijnse woorden. Het zinnetje was een probatio pennae.

Hebban

Het zinnetje luidt als volgt:

"Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase ic anda thu, wat unbidan we nu?"

Hebban

Dit zinnetje betekent zoveel als: "Alle vogels hebben een nestje gebouwd, behalve jij en ik. Waar wachten we nog op?"

Hebban

Als je naar de betekenis kijkt, is dit een liefdesgedichtje. Een nestje bouwen en een oproep om dit samen te doen.

Hebban

Dit is opmerkelijk, aangezien vaak monniken konden schrijven. Zij mochten echter geen relatie aangaan. Een verliefde monnik met een onbereikbare liefde.

Oudste zin?

Lange tijd is "Hebban olla vogala..." als de eerste Nederlandse zin beschouwd. Inmiddels is er onderzoek gedaan en is er, veel eerder, in de 6e na Chr. een ouder woord gevonden.

Oudste woord

Een van de oudste woorden in het Nederlands is het woord "wad". Ook dit is gevonden tussen Latijnse woorden. Zoals je op de kaart ziet, had Nederland in die tijd veel wadden (= doorwaadbare plaats)