12.2 Het zit in de familie

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

12.2 Het zit in de familie

• Je kunt uitleggen hoe aandoeningen overerven
• Je kunt eigenschappen in een stamboom weergeven
• Je kunt uitleggen wat het belang is van stamboomonderzoek 

erfelijke aandoeningen

• Erfelijke aandoeningen ontstaan door fouten in genen.
• Mutatie = verandering van het DNA

Hoe ontstaan erfelijke aandoeningen?

Een erfelijke aandoening is vaak het gevolg van een beschadigde gen. 

Monogeen

Een erfelijke eigenschap, bijv. een aandoening, die door een gen bepaald wordt. 

Recessieve overerving

Liset heeft PKU

Ouders zijn beide heterozygoot

Ouders zijn drager

Dominante overerving

ouders hebben het allel voor de ziekte (dominant) en als dat overgeërft wordt aan de kinderen komt dat in het fenotype tot uiting

Recessieve overerving...

1. krijg je alleen als je twee keer het ziekmakende allel hebt
2. krijg je alleen als het gezonde allel ontbreekt
3. krijg je alleen maar als je heterozygoot bent
4. heeft een dominant ziekmakend allel

Tongrollen is een dominant overervende eigenschap. Clara kan tongrollen, zij is heterozygoot voor deze eigenschap. Haar man kan dat niet. Hoeveel % kans hebben zij op een kind dat kan tongrollen?

1. 0%
2. 25%
3. 50%
4. 75%

Geslachtsgebonden overerving

Als een gen op het X chromosoom ligt.

X-chromosomale geslachtsgebonden overerving

alleen op het X-chromosoom, niet op het Y-chromosoom

je maakt dan dit kruisingsschema

Geslachtsgebonden recessieve overerving

• Meestal op het X-chromosoom
  
• Notitie: 

• Kleurenblindheid

Geslachtsgebonden dominante overerving:

• Ziekte overgedragen via geslachtschromosomen (X of Y) met daarop
   dominante allelen.
  
  
  
• Vaak door mutatie X-chromosoom.
   Daardoor vaak X-gebonden

Waarvoor gebruik je een stamboom?

Stamboom: overzicht van een familie  waarin je de fenotypen van elk persoon voor een bepaalde eigenschap noteert. 

Dit kan je ook vertalen naar genotypen in de vorm van letters.

Waarvoor gebruik je een stamboom?

Vragen
gebruik de letter "b/B"

1. Wat is het genotype
van cavia 2?
2. Wat is het genotype 
van cavia 13?
3. Wat is het genotype
van cavia 15? 

Aa

Aa

aa

aa

aa

aa

Aa

Aa

AA of Aa

Zelfstandig werken

Maak de opdrachten van 12.2.
Eerst 10 minuten ZS, daarna ZF.
Je mag muziek luisteren met oortjes/koptelefoon.