H4 - thema 6 - gedrag BS 5 - les 3

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

vandaag

korte herhaling: BS4 vorming van gedrag

nieuw: BS5 aangepast gedrag

Thema 6 Waarneming 

en gedrag

BS4 Vorming van gedrag

Leerdoelen BS4

Na deze BS kun je:

• toelichten dat gedrag deels erfelijk is bepaald. 
• beschrijven dat er een dynamische relatie is tussen een organisme en zijn omgeving. 

Begrippen van BS4

erfelijke eigenschappen = aangeboren

aangeleerde eigenschappen = ervaring

motivatie = drang

periodieke invloeden -> vb. hormoonschommelingen

voortplantingsprikkel

biologische klok

sleutelprikkel

supernormale prikkel

vorming van gedrag

effect 

= uiting van het gedrag

terugkoppeling:

• nieuwe waarnemingen als reactie op het gedrag

periodieke invloeden

prikkels die regelmatig terugkomen met verschillende prikkelsterktes in het interne of externe milieu

vb. dag/nacht ritme, hormonen

Sleutelprikkel

Sleutelprikkel: prikkel die altijd hetzelfde gedrag tot gevolg heeft

De respons op  een sleutelprikkel is aangeboren

Supranormale prikkels

Supranormale prikkels: versterkte sleutelprikkel 

Leidt tot een sterkere respons

Overdreven eigenschappen = gebruik maken van supranormale prikkels

Supranormale prikkels

Supranormale prikkels: versterkte sleutelprikkel 

Leidt tot een sterkere respons

Overdreven eigenschappen = gebruik maken van supranormale prikkels

Video

wat gebeurt er met het dag/nacht ritme

Video

supranormale prikkels 

bij het vinden van een partner.... 

 vragen?

Thema 2 Waarneming 

en gedrag

BS5 Aangepast gedrag

Leerdoelen BS5

Na deze BS kun je:

• leerprocessen herkennen
• leerprocessen beschrijven
• de functie van deze leerprocessen uitleggen. 

Begrippen van BS5

leerprocessen

inprenting

gevoelige periode

gewenning

conditionering

proefondervindelijk

trial and error

geconditioneerde reflex

Skinner-box

imitatie

inzicht

Gedrag wordt gevormd door:

• prikkels
• erfelijke factoren 
• leerprocessen

leerprocessen

adequaat gedrag 

• aangeboren -> eten/drinken bij moeder
  
• aangeleerd  -> opletten met oversteken van de weg

leerprocessen:

• inprenting - in goevoelige periode
• gewenning - reactie op prikkel neemt af
• proefondervindelijk - trial and error 
• imitatie - na doen
• inzicht- ervaringen uit het verleden

Welk gedrag zag je in de video? 

1. inprenting
2. gewenning
3. conditionering
4. inzichtelijk leren

Lorenz bestudeerde vogels en zag dat hun gedrag in verschillende stappen was te verdelen.

1. gedragsstappen
2. gedragsketens
3. gedragselementen
4. gedragssystemen

Gewenning: 

Wat is gewenning?

1. Leren dat je altijd moet reageren.
2. Leren dat reageren niet altijd nodig is.
3. Leren dat reactie noodzakelijk is.
4. Leren in korte gevoelige periode.

Wat is het nut van gewenning?

Dus...

inprenting 

* iets wat alleen geleerd kan worden in een bepaalde, korte periode

* herkennen van ouders of soortgenoten

gewenning

* afleren van reacties op bepaalde prikkels 

* eenvoudige vorm van leren

Wat is ook alweer adequaat gedrag?

Conditioneren:

- trial and error (proefondervindelijk)

- klassiek conditioneren (Pavlov)

- operant conditioneren 

• Proefondervindelijk leren, maar mens bepaalt wat een straf of beloning oplevert
  
• Pavlov-reactie
  
• Skinner-box
  

Pavlov effect

een kunstmatige prikkel 

veroorzaakt een specifieke 

reactie (respons)

klassiek conditioneren (Pavlov reactie)

Hoe noem je de vorm van leren waardoor de honden van Pavlov gaan kwijlen als ze een bel horen?

1. geconditioneerde reflex
2. operante conditionering
3. proefondervindelijk leren
4. trial and error

Skinner-box

leerachtige voor dieren

- gedrag wordt beloond

- dopamine 

(= gelukshormoon)

Handeling/gedragselement:

Waarneembare handeling bij dieren en dus ook mensen.

Gedragsketen:

Opeenvolgende handelingen in een "vaste" volgorde

Gedragssysteem: handelingen met een gemeenschappelijk doel

Subsysteem:

samenhangende groepen van handelingen binnen 

een gedragssysteem

Handeling = Gedragselement

geconditioneerde reflex 

* natuurlijke prikkel wordt vervangen door kunstmatige prikkel bij het                   veroorzaken van natuurlijke respons

* respons = geconditioneerde reflex

* geen keuze, gebeurt automatisch

* ook wel het Pavlov-effect (Pavlov-reactie)

brokken

bel

klassiek vs operant conditioneren

huiswerk:

opdracht 39 t/m 49

lees bs6 sociaal gedrag