V5 - Muziek

• Kunst Algemeen
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

V5 - Muziek

H6: Gezongen gebeden

Leerdoel: Muziek uit de middeleeuwen kunnen herkennen en benoemen hoe eerste muzieknotaties zich ontwikkelden

Gregorius

verhaal gaat: dat de heilige geest als duif kerkelijke gezangen heeft gefluistert aan Gregorius I (ca. 540-604). ->

Gregorius heeft dit samengebracht en verspreid. Later vernoemd naar hem. Hij zorgde voor eenheid.

Hoge middeleeuwen

- Voorganger = geestelijke

De voorganger reciteert (zingspreekt)

- koor beantwoord zijn gezang

= responsorium

er is nog geen methode om muziek vast te leggen

daarom: eenvoudig en makkelijk te onthouden gezang. 

- ritme en melodie zijn simpel

- Weinig dynamiek in hard/zachtheid

Gregoriaans

Liturgie = het geheel van voorgeschreven gebeden, ceremoniën en handeling die samen een eredienst maken.

 

Kenmerken Gregoriaans

- Meestal mannenstemmen (monniken)

- eenstemmig

- Geen ritme (vrije ritmiek)

- Taal = Latijns!

- Zonder instrumentele begeleiding (a capella)

- Muziek op kerktoonladders gebaseerd

- solo voorganger = psalmodie

- wisselzang voorganger + koor antwoordt = responsoriaal

- wisselzang 2 koren = antifonaal

Vroege middeleeuwen

- één toon per lettergreep (syllabisch)

-> wordt opgevolgd door melismatisch

Melismatisch = vorm van muziek waarbij lettergrepen ''versierd'' worden met verschillende tonen PER lettergreep

Van nazingen naar neumen

Wanneer syllabisch en melismatisch gezang samenkomen krijgen we neumatisch. 

- geen notenschrift, moeilijk te onthouden

- leren na te zingen door te luisteren

Consonant vs dissonant

welluidend (consonant) of vals (dissonant)

- Consonant werd gezien als geluid van Engelen

- Dissonant werd geassocieërd met Duivelse klanken

septime

Octaaf

Eerste muzieknotaties

- Paus Gregorius wilde dat de gebeden-gezangen (gregoriaanse gezangen) opgeschreven zouden worden. Zodat ALLE gelovigen dezelfde psalmen (kerkelijke gezangen) konden zingen. 

- Daarom ontwikkelde Guido van Arezzo een notenschrift

Eerst was dat 1 lijn, met vierkante noten, later kwamen er lijnen bij en ontwikkelde zich het vierlijnige notenschrift met de vierkante noten.

Polyfone oragnums

Cantus Firmus

Uit deze variaties ontwikkelt zich de meerstemmige muziek.

Vaak is er dan een basismelodie: de cantus firmus (vaak lage, lange tonen) ,

en daaromheen worden dan allerlei andere stemmen (meestal hogere stemmen) 'gevlochten' oftewel gezongen. 

Bijna niet meer Gregoriaans te noemen. 

Ontwikkeling muziekinstrumenten

In de ontwikkeling van de meerstemmigheid, zie je ook dat er langzamerhand muziekinstrumenten als begeleiding gebruikt worden. 

Dat zijn vaak typisch middeleeuwse muziekinstrumenten.

- De vedel

- De Luit

- De doedelzak

- De draailier

Hildegard von Bingen

- geboren in 1098, Duitsland

- Kan Latijns lezen en schrijven -> bestuderen liturgie

- Absis (vrouwelijke abt)

- Componeert kerkmuziek