1.2 deel 3

HC Burgers en steden in de Lage Landen

par 1.2 Van Brugge naar Antwerpen

1.2 deel 3

'Karel V en Filips II t/m Beeldenstorm'

De Nederlanden

• Nederland als één land bestond nog niet in de Middeleeuwen
  

• Er waren veel kleine gebieden, die bij elkaar 'De Nederlanden' heetten.
• 
  

• Rond 1500 waren al deze gebieden in handen van de Habsburgers

De Nederlanden maakten deel uit van het Rooms-Duitse Rijk. De graven en hertogen in Nederland waren officieel leenmannen van de Duitse keizer, maar die had meestal niet meer veel macht over zijn leenmannen. In 1018 werden de legers van de Duitse keizer zelfs verslagen door te troepen van de graaf van Holland.

Centralisatie vs particularisme

Inquisitie vanuit Brussel

Karel V

1500-1558

• Karel van Habsburg erft het bestuur over de Nederlandse gewesten (1506), Spanje (1516) en het Rooms-Duitse Rijk (1519)
• Huwelijken, veroveringen en erfenissen
• Heer van de Nederlanden

De aanspreektitel van Karel?

Karel, bij de gratie Gods, Heilig Rooms keizer, Semper Augustus, Koning van Duitsland, Koning van Italië, Koning van heel Spanje, Castilië, Aragón, León, Navarra, Granada, Toledo, Valencia, Galicië, Mallorca, Secillia, Córdoba, Murcia, Jaén, Algarve, Algeciras, Gibraltar, de Canarische eilanden, Koning van de Beide Siciliën, Sardinië, Corsica, Koning van Jerusalem, Koning van de Westelijke en Oostelijke Indiën, Heer van de Eilanden en de Grote Oceaan, Aartshertog van Oostenrijk, Hertog van Bourgondië, Brabant, Lotharingen, Stiermarken, Karinthië, Krain, Limburg, Luxemburg, Gelderland, Neopatrië, Württemberg, Landgraaf van de Elzas, Prins van Zwaben, Graaf van Vlaanderen, Habsburg, Tirol, Gorizia, Barcelona, Artesië, Franche Comté, Henegouwen, Holland, Zeeland, Ferrette, Kyburg, Namen, Roussillon, Cerdagne, Drenthe, Zutphen, Markgraaf van het Heilig Roomse Rijk, Burgau, Oristano en Gociano, Heer van Friesland, het Wendland, Pordenone, Biskaye, Molin, Salins, Tripoli en Mechelen.

Vrienden van Karel V

Gebieden in Zuid-Amerika die zijn veroverd sinds de ontdekking van Amerika door Columbus.

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel erfde na de dood van zijn vader in 1506

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

De uitbreiding van het Ottomaanse Rijk bleef een voortdurende bedreiging voor het rijk van Karel V. Daarnaast was in de Middeleeuwen het christendom de belangrijkste godsdienst in Europa, en de Islam was een grote bedreiging. Karel voelt zich, als koning van Jeruzalem, verplicht om een kruistocht tegen de islam te voeren.

Vrienden van Karel V

Gebieden die Karel tijdens zijn regeerperiode veroverde.

Door de Spaanse veroveringen in Zuid-Amerika wordt hij heerser over een rijk waar de zon nooit ondergaat.

Hoewel Karel officieel keizer van het Rooms-Duitse Rijk was (zwart omlijnd op de kaart), waren veel van de vorsten in dit rijk niet gehoorzaam aan Karel.

Karel had zeer regelmatig oorlog met Frankrijk, tussen: 1521-1526, 1526-1529, 1535-1538, 1542-1544 en 1552-1559. Dit had vooral te maken met de ligging van beide landen, maar ook met macht en invloed in andere landen.

Heer van de Nederlanden

• De Nederlanden bestonden uit 17 gewesten.
• In al deze gewesten was Karel V de baas (graaf of hertog), maar hij kon natuurlijk niet overal tegelijk zijn.
• Daarom had hij in elk gewest een plaatsvervanger: de stadhouder
• Karel was heel vaak in de Nederlanden: Geboren in Gent. 

Heer van de Nederlanden

• De gewesten vergaderden samen in de Staten-Generaal (algemene vergadering)
• Karel probeert zijn centrale macht te versterken door: ambtenaren aan te stellen i.p.v. edelen, centrale belastingen te heffen, de 'ketterij' (protestanten) te bestrijden 

Toch dingen regelen

Als de heer iets wilde moest hij toestemming vragen

Dit gebeurde bij de Gewestelijke Staten

Om het makkelijker te maken waren er de Staten-Generaal

Soms werd de heer vervangen door een landvoogd(es)

Een vergadering van de adel, geestelijken en burgers uit een gewest (de drie standen = de drie staten).

Magaretha van Parma

Filips II volgt zijn vader op

• Karel V is erg teleurgesteld over de Reformatie (Godsdienstvrede van Augsburg)
• Als oude man treedt hij af en zijn zoon Filips II volgt hem op in 1555

Het beleid van Karel V en Filips II

Karel V en Filips II wilden twee dingen bereiken:

Katholicisme

Karel en Filips waren streng katholiek, NL moest dat ook blijven

Ketters werden hard bestreden

Inquisitie vanuit Brussel

Het beleid van Karel V en Filips II

Karel V en Filips II wilden twee dingen bereiken:

Centralisatie

Ze wilden Nederland vanuit 1 plek (centrum) besturen (Brussel)

Hierbij hielp in ieder gewest een stadhouder

Niet centraal

Centraal

Taken:

- Op de hoogte houden

- Orde handhaven

- Soldaten aanvoeren

Centralisatie vs particularisme

Filips en de Nederlanden

• Het bestuur zou niet door de Nederlandse edelen worden uitgevoerd, maar door Spaanse ambtenaren.
• Iedereen moest katholiek zijn: ketters (protestanten) moesten zwaar worden gestraft.

Het Escorial was het klooster-paleis van Filips II in Madrid. In tegenstelling tot zijn vader was Filips niet graag in de Nederlanden: het was er te koud en dat hielp niet bij zijn reuma.

Filips was opgevoed in Spanje door monniken. Hij was erg godsdienstig, bijna op het waanzinnige af. Zijn manier van regeren werd dan ook sterk bepaald door het katholieke geloof: de strijd tegen andere godsdiensten.

Toen er in 1559 vrede met Frankrijk kwam, kon hij eindelijk terug naar Spanje. In de Nederlanden hebben ze hem sindsdien niet meer gezien.

Als je beoordeelt welk beeld bron 24 en 25 van de heersers geven, zie je dan vooral continuïteit tussen de Bourgondiërs en de Habsburgers, of juist niet?

Beoordeel of er tussen het beleid van de Bourgondiërs, Karel V en Filips II vooral sprake was van continuïteit, of vooral van discontinuïteit. Maak daarbij onderscheid tussen:

politiek ten aanzien van het vergroten van hun rijk;
politiek van staatsvorming, centralisatie en uniformering;
politiek ten aanzien van godsdienst.

Willem van Oranje

• Op 11-jarige leeftijd erfde Willem van Nassau (Dld.) het prinsdom Orange (Fr.).
• Dat maakte hem in één keer een van de machtigste mannen in Europa.
• De protestantse Willem kreeg een katholieke opvoeding aan het hof van Karel V.  Zowel Karel als Filips konden goed opschieten met Willem.
• Als stadhouder van Holland weigerde Willem hard op te treden tegen protestanten. Hierdoor ontstond een langdurig conflict met Filips II.

Veranderingen in de Nederlanden

• In 1559 verlaat Filips de Nederlanden en vestigt hij zich in Madrid
• Zijn halfzus Margaretha van Parma bestuurt de Nederlanden als landvoogdes.

De spanningen nemen toe...

• In 1566 bood een groep edelen een smeekschrift onderleiding van Willem van Oranje aan aan Margaretha van Parma om niet zo hard tegen de protestanten op te treden en pleitten voor godsdienstvrijheid.
• Margaretha gaf toe: er zouden voorlopig geen protestanten meer worden vervolgd.

De Beeldenstorm 

1566

• Overal in het land houden protestantse predikanten hagenpreken
  
• Na een oproep in zo'n hagenpreek, om de beelden in de kerken te verwijderen, worden honderden kerken vernield en geplunderd.

Filips is woedend!

• Filips stuurt zijn beste generaal, Alva, met 10.000 soldaten, om af te rekenen met de Beeldenstorm
• Sommige edelen, zoals Willem van Oranje, vluchtten uit de Nederlanden.

Fernando Álvarez de Toledo y Pimentel, hertog van Alva, was één van de succesvolste generaals van Karel V en Filips II. Voor hen had hij al veel belangrijke veldtochten gewonnen.

Hij was al 60 jaar, voor die tijd een hoge leeftijd, toen hij landvoogd van de Nederlanden werd.

Alva in de Nederlanden

1567

• Filips II heeft Alva de opdracht gegeven een einde te maken aan de opstand en de 'Beeldenbrekers' te straffen, ongeacht hun rang.
• Alva dacht hier binnen zes maanden wel klaar mee te zijn...
• Margaratha van Parma staat niet achter harde optreden van Alva, en treedt af. Alva volgt haar als landvoogd op.

Fernando Álvarez de Toledo y Pimentel, hertog van Alva, was één van de succesvolste generaals van Karel V en Filips II. Voor hen had hij al veel belangrijke veldtochten gewonnen.

Hij was al 60 jaar, voor die tijd een hoge leeftijd, toen hij landvoogd van de Nederlanden werd.

Bloedraad en belastingen

• Voor het straffen van de schuldigen aan de Beeldenstorm, stelt Alva een rechtbank in: de Raad van Beroerte, die al snel 'Bloedraad' wordt genoemd.
• Om het Spaanse leger te betalen, voert Alva nieuwe belastingen in, waarvan de 'Tiende Penning' het meest gehaat is.
• Edelen, die volgens Alva een rol hadden gespeeld, maar niet waren gevlucht, werden opgepakt en geëxecuteerd.

De Raad van Beroerten was een bijzondere rechtbank, ingesteld op 20 september 1567 door de hertog van Alva namens koning Filips II. De Raad had tot doel iedereen te vonnissen die op een of andere manier had deelgenomen aan de opstanden van 1566-1567 die waren uitgelopen in de beeldenstorm. 

De Raad was wettig, de koning had het recht om hoogverraad en wat daaronder viel, door een speciale rechtbank te laten beoordelen. Bij de vonnissen van de Raad, die op degelijk onderzoek berustten, stond vooral het belang van de koning voorop. Op privileges werd bij het vonnissen niet gelet.

De Raad werd door het volk vanwege het grote aantal uitgesproken doodvonnissen ook wel Bloedraad genoemd. 

De Raad van Beroerten werd ingesteld in 1567 en opgeheven in 1576.

De Nederlandse Leeuw in een drukpers aangedraaid door Alva, Granvelle en Margaretha van Parma terwijl Don Frederik de leeuw vasthoudt. Onder de omstanders die toekijken bevinden zich de paus en de koning van Spanje

Filips II, de koning van Spanje

De Paus

Margaretha van Parma

Don Frederik, Spaanse legeraanvoerder en zoon van Alva

De Nederlandse Leeuw

De 'Pers van Verdrukking'

De hertog van Alva

De verscheurde privileges (rechten) van het land

De kapotte kroon van de leeuw

De 'gebroken vrijheid'

Kardinaal Granvelle, een belangrijke adviseur van Filips II

HC Burgers en steden in de Lage Landen

par 1.2 Van Brugge naar Antwerpen

1.2 deel 3

'Karel V en Filips II t/m Beeldenstorm'

Vul de samenvattingsposter aan, voor zover mogelijk is.

Huiswerk:

HC Burgers en steden in de Lage Landen

par 1.2 Van Brugge naar Antwerpen

Lees 1.2 deel 4

'Oorlog t/m De val van Antwerpen'