502

• Natuurkunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Pak je

spullen

Wat we deze les doen:

Vorige les herhalen en opdrachten bespreken

Uitleg 5.1: 
Straling detecteren

+ Opdrachten

-----Pauze-------

Start 5.1:

- 2 kenmerken van atoomsoorten

- Hoe ontstaat kernstraling?

Afsluitend werkblad

15 min

20 min

5 min

10 min

15 min

20 min

Top 2 manieren om straling te detecteren

           Planning

week 9	4.1
week 10	4.2
week 11	4.3
week 12	4.4
week 13	5.1/5.2
week 14	5.2
week 15	5.3
week 16	5.4

week 17	meivakantie
week 18	meivakantie
week 19	H4 en H5 samenvatten en oefenen
week 20	Oefententamens
week 21	Tentamenweek

Nieuw hoofdstuk

                      5. Straling.
✅ 🧠 Veel weten 

✅ 🧾 Veel feitjes

✅ 💬 Veel uitleg 

✅ 📖 Goed lezen 

✅ 📝 Maak aantekeningen

🚫 🧮 Niet zo veel rekenen

(het boek is goed)

Soorten straling

Soorten bronnen

Soorten blootstelling

Belangrijkste eigenschappen

Soorten medische toepassingen

Twee soorten straling

Elektromagnetisch straling

Bestaat uit pakketjes energie die fotonen heten

Radioactieve straling

(kernstraling)

Bestaat uit deeltjes.

Twee belangrijkste kenmerken

Doordringend vermogen

Hoe makkelijker de straling ergens doorheen geen gaat.

Ioniserend vermogen

Hoe makkelijker het een elektron van een atoom af stoot.

Twee soorten bronnen

Natuurlijke bronnen

Kunstmatige bronnen

Twee soorten blootstelling

Besmetting

De bron komt in je lijf.

Bestraling

De bron blijft buiten je.

Twee soorten medische toepassing

Diagnostisch

Om informatie te krijgen

Therapeutisch 

Om iemand beter te maken

Twee manieren van detecteren

Nevelvat

Geiger-muller teller 

(GM teller)

https://www.youtube.com/shorts/Q-Exw0Uvsmw

https://youtube.com/shorts/Q-Exw0Uvsmw?si=6acEI1qZSNeZLsTn

Meten aan kernverval

Een stralingsmeter, ook wel 

geiger-müller teller, of gm-teller, 

vangt straling op een geeft

een piepje als het iets heeft

opgevangen.

Redenen waarom gm-tellers niet erg nauwkeurig zijn:

1) Weet niet of het alpha, beta of gamma straling heeft gedetecteerd.

2) Meet ook straling uit het

heelal en uit de muren van 

je huis.

3) Straling gaat alle kanten op,

niet alleen naar de meter.

Redenen waarom we gm-tellers toch gebruiken.

1) We hebben geen 

andere goedkope optie.

Pauze

Na de pauze:

☢️3 Soorten straling☢️ 

en hoe ze ontstaan

⚛️2 Kenmerken van atoomsoorten ⚛️

en wat ze betekenen

Hoe ontstaat kernstraling?

Lang geleden....

Een atoom is het kleinste wat er bestaat

600 voor Christus

Slimme mensen in zwart-wit

Marie en Pierre Curie

Mendelejev

Kleiner dan een atoom bestaat wel!

rond 1900

Hoe ziet een atoom eruit?

Elektronen (-) aan de buitenkant

Protonen (+) en neutronen in de kern

Groot is een beetje onhandig...

Hoe kan je dit handig opschrijven?

Hoe schrijf je dat op?

Kenmerk 1: atoomnummer

Alle elementen krijgen een atoomnummer

gelijk aan het aantal protonen in de kern.

Waterstof (H), één proton, atoomnummer 1.

Helium (He), twee protonen, atoomnummer 2.

Lithium (Li), drie protonen, atoomnummer 3.

... enz.

Kenmerk 2: massagetal

Alle atomen krijgen een massagetal, wat aangeeft hoeveel deeltjes er totaal in de kern zitten.      protonen + neutronen

BiNaS 25A

Isotopen:

Atomen met hetzelfde atoomnummer (dus het zelfde aantal protonen), maar een ander massagetal.

(Atoom)massagetal

Aantal protonen + aantal neutronen = (atoom)massagetal

atoom-nummer	symbool	massagetal
1	H	1
		2
		3

BiNaS 25A

Isotopen:

Atomen met hetzelfde atoomnummer, maar een ander massagetal.

Hoe schrijf je dat op?

Atoomnummer = aantal protonen

Massagetal = protonen + neutronen

Symbool

Hoe schrijf je dat op?

Atoomnummer = aantal protonen

Massagetal = protonen + neutronen

Symbool

X

A

Z

Hoe schrijf je dat op?

Atoomnummer = aantal protonen

Massagetal = protonen + neutronen

Symbool

X

A

Z

Hoe schrijf je dat op?

Atoomnummer = aantal protonen

Massagetal = protonen + neutronen

Symbool

X

A

Z

Aantal neutronen (N)

= massagetal (A) - aantal protonen (Z)

      verval geeft een      He deeltje

       verval geeft een      e deeltje

Bij alle soorten verval kan ook gamma-straling ontstaan: 

α

β

Soorten straling

4

2

0

-1

0

0

γ

H

3

1

BiNaS 25A

      verval geeft een      He deeltje

       verval geeft een      e deeltje

Bij alle soorten verval kan ook gamma-straling ontstaan: 

A is het massagetal. Aantal neutronen + protonen in de kern.

Z is het atoomnummer. Aantal

protonen in de kern. Dit bepaalt de atoomsoort.

X is het symbool van de atoomsoort.

α

β

Soorten straling

4

2

0

-1

0

0

γ

X

A

Z

BiNaS 25A

Verschillende isotopen

Sommige isotopen zijn stabiel.

Sommige isotopen zijn instabiel.

Radioactief verval

Alfaverval

De kern valt uiteen in een 

kleinere kern en een helium kern.

Deze helium kern noemen we dan 

het alfa deeltje.

Alfa-deeltje: 

He

4

2

Alfaverval

De kern valt uiteen in een 

kleinere kern en een helium kern.

Deze helium kern noemen we dan 

het alfa deeltje.

Alfa-deeltje: 

He

4

2

Moederkern

Dochterkern

Betaverval

De kern valt uiteen in een 

kleine kern en een 

beta-deeltje.

Beta-deeltje:

                       

                 

e

0

-1

Betaverval

De kern valt uiteen in een 

kleine kern en een 

beta-deeltje.

Beta-deeltje:

                       

                      of: 

e

0

-1

e

0

+1

Betaverval

De kern valt uiteen in een 

kleine kern en een 

beta-deeltje.

Beta-deeltje:

                     of:  

e

0

-1

Moederkern

Dochterkern

e

0

+1

Gamma-straling

Gamma-straling zijn pakketjes 

energie, niet een deeltje. Meestal 

als bijproduct.

Gamma-straling zet je wel in de 

vervalvergelijking.

Gamma-straling: 

0

0

γ

Drie soorten verval

      - straling                             - straling                                   - straling

α

β

γ

0

0

He

γ

4

2

0

-1

e   of

0

+1

e  

Drie soorten verval

      - straling                             - straling                                   - straling

α

β

γ

0

0

He

γ

4

2

0

-1

e

Wat blijft erover na radioactief verval?

Het verval van Uranium-238:

Het verval van Boor-12:

Wat blijft erover na radioactief verval?

Het verval van Stikstof-16:

Het verval van Samarium-147:

Samenvatting

Sommige isotopen vallen uit elkaar. Dan ontstaat er radioactieve straling. Hier kan je een soort reactievergelijking van schrijven die een vervalvergelijking heet. 

Opdrachten

Opdracht 

11

Opdracht 12

Opdracht 15

Huiswerk

Opdracht 

16

Opdracht 19

Opdracht 22