1.2 Het verhaal van de gesteenten

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

1.2 Het verhaal van de gesteenten 

Lesdoel(en)

Aan het einde van de les kan je:

(5) uitleggen wat exogene krachten zijn en hoe deze het      

       landschap beïnvloeden;

(6) uitleggen hoe de gesteente kringloop werkt;

(7) uitleggen hoe de hydrologische kringloop werkt;

Benodigde voorkennis 

Je weet dat de aarde is opgebouwd uit vier sferen;
Je weet hoe gesteente kan ontstaan;
Je weet hoe gesteente kan afbreken;
Je kent de begrippen; evaporatie, condensatie, neerslag en afstroming;

Exogene processen

- Processen die zich afspelen buiten de aardkorst

Drie exogene processen

- Verwering

- Erosie

- Sedimentatie

Verwering is het afbreken of oplossen van gesteenten als gevolg van weersomstandigheden en/of plantengroei. Een klimop kan scheuren maken in een bakstenen muur doordat de kracht van de wortels van de plant het gesteente kapot trekt. Het afgebrokkelde gesteente als gevolg van verwering wordt ook wel verweringsmateriaal genoemd.

Erosie is het verder afbreken van gesteente door een transporterende kracht geladen met verweringsmateriaal. De wind kan in een woestijn bijvoorbeeld zandkorrels tegen gesteenten aanslaan. Als dit maar lang genoeg gebeurt, zie je op gegeven moment slijtage op het gesteente. Je kunt het vergelijken met schuurpapier waarmee je een raamkozijn glad slijt.

Sedimentatie is de ophoping van al dat materiaal (sediment) als het uiteindelijk ergens terecht is gekomen. Enorme delen van landschappen zijn opgebouwd uit laagpakketten van sediment. Maar sediment kan ook problematisch zijn. Denk hierbij aan verzilting als gevolg van de indamping van zout en mineralen uit overtollig irrigatiewater. Daardoor wordt de bodem onbruikbaar voor landbouwactiviteiten.

Het landschap

Hoe het landschap eruit hangt af van vele verschillende factoren;

Geofactoren

Het grote plaatje

Hydrologische kringloop

Het landschap

Hoe het landschap eruit hangt af van vele verschillende factoren;

Geofactoren

Opdracht gesteentekringloop

Vul de juiste 

onderdelen 

binnen de 

gesteentekringloop 

in 

Tijd: 8 minuten

Opdracht gesteentekringloop

Drie hoofdtypen gesteenten

Sedimentgesteente

Stollingsgesteente

Metamorfgesteente

Metamorfgesteente

Ontstaat onder hoge druk en temperatuur diep in de aardkorst (lithosfeer)

Uiterlijke kenmerken:

- Helemaal gekristalliseerd

- Geen holtes of barsten

- Geen fossielen

Leisteen

Marmer

Sedimentgesteente

Afzettingen die op elkaar worden afgezet en samengedrukt (laagjes boven elkaar)

Uiterlijke kenmerken:

- Gelaagd

- Fossielen

- Oorspronkelijke sedimentdeeltjes kunnen zichtbaar zijn

Kalksteen

Zandsteen

Stollingsgesteente

Ontstaat door afkoeling en stolling van magma

Uiterlijke kenmerken:

- Geen gelaagdheid

- Geen fossielen

- Mineralen zijn zichtbaar als kristallen

Basalt

Graniet

W

WAT GEEFT DE KAART WEER (LEGENDA)?

A

Algemene patroon?
WAAR VEEL? WAAR WEINIG? GEBRUIK SPREIDINGSWOORDEN

U

Uitzonderingen

WELKE GEBIEDEN VALLEN BUITEN HET ALGEMENE PATROON?

W

Windrichtingen. 

BESCHRIJF MET BEHULP VAN WINDRICHTINGEN (EN TOPONIEMEN)

Actualiteit

https://www.nu.nl/klimaat/6059807/marokko-en-turkije-dreigen-gortdroog-te-worden-door-klimaatverandering.html

Zelfstandig lezen 

en verwerken

Lesboek met Halo AR
Verdieping

Verdiepend artikel

https://www.geografie.nl/artikel/planten-en-dieren-veranderen-kustlandschappen

Woordenboek

Vul je persoonlijke woordenboek aan met de 

woorden die je nog niet kent:

Geofactoren

Exogene krachten

Afbraak

Gesteente kringloop

Hydrologische kringloop

verwering

erosie

sedimentatie

landschap

Werkvorm: Brain dump

Schrijf in twee minuten alles op wat je weet over:

Exogene processen

Afsluitende foto

Wat zie je?

Waar komt het voor?

Waarom komt dit hier voor?

Is dit gewenst?

Komt dit overal zo voor? 

Beschrijving van de afsluitende foto

Chemische verwering in Noord-Vietnam: karstlandschap.

Huiswerk

Artikel	Planten en dieren veranderen kustlandschappen
Documentaire	Endogene en exogene processen
Quizlet	Hoofdstuk 1
Huiswerk	Voorkennis opdrachten - werkblad "Waterkringloop" - werkblad "Sferen van de aarde" Huiswerk opdrachten - H1 §2

Artikel:

https://www.geografie.nl/artikel/planten-en-dieren-veranderen-kustlandschappen

Documentaire:

https://www.youtube.com/watch?v=82pjmEPKJww

Quizlet:

https://quizlet.com/JDW-AK/folders/havo-systeem-aarde-2021-2022?x=1xqt&i=1fo1jg

Artikel bespreking

Lees het artikel

Verdiepende vragen

https://www.geografie.nl/artikel/planten-en-dieren-veranderen-kustlandschappen

Quizlet bespreking

Kernbegrippen Quizlet	Verdiepende vragen
Stollingsgesteente Sedimentgesteente Metamorf gesteente gesteente kringloop hydrologische kringloop Verwering Erosie Sedimentatie	Wat betekent het begrip? Kan je er een zin mee maken? Kan je het begrip tekenen?

Huiswerk bespreking

Kernopgave(n) huiswerk

Verdiepende vragen

Openboek SO 

- Hoe functioneert het systeem aarde?

- Welke groepen gesteenten zijn er en hoe ontstaan ze?

     toets

https://quizlet.com/JDW-AK/folders/vwo-4-i-systeem-aarde-2021-2022?x=1xqt&i=1fo1jg

Oud examenopdracht

      Opdrachten           Bronnen            Antwoorden

Samenvatting

Schrijfopdracht

Maak je eigen samenvatting;

Schrijf een artikel over.

Atlaskaarten

Caledonisch: Isle of Skye (Schotland)

Oude, afgesleten toppen die zijn ontstaan tijdens de caledonische gebergtevorming.

Hercynisch: Bij Saint-Malo (Bretagne)

Oude, helemaal afgesleten rotsen die zijn ontstaan tijdens de hercynische gebergtevorming

Alpine: Finsteraarhorn (Alpen)

Jonge, spitse bergtoppen die zijn ontstaan tijdens de alpine gebergtevorming.

Exit Ticket
Hoe goed heb je de les begrepen?

😒🙁😐🙂😃