Les 1: Hiërogliefen

• Aardrijkskunde
• Basisschool
• Groep 7,8

Hiërogliefen

Deel 1

Het ontstaan

Lesdoel

Ik weet wat hiërogliefen zijn en hoe je ze kunt lezen.

Woordbegrip

 letterlijk (in het Grieks)

‘heilige ingekraste tekens’

Hiërogliefen

De tekens oude Egyptenaren

Tekeningen van mensen,

dieren en voorwerpen.

Betekenis

Een hiëroglief kon op verschillende manieren worden gebruikt.

Soms alleen dat wat getekend was 

bijvoorbeeld een tekening van een stier, om het woord stier mee te schrijven.

Klank

Meestal een bepaalde klank,

net als onze letters.

Het teken dat wij gebruiken om de klank -p- te schrijven is een p.

De oude Egyptenaren gebruikten voor die klank een tekening van een krukje, omdat in hun taal

het woord voor ‘kruk’ een p-klank bevatte.

Lezen

van links naar rechts, 

van rechts naar links

en van boven naar beneden

Welke kant?

kijk naar de tekens van dieren en mensen. 

Figuurtjes

Kijken naar het begin van de regel. 

Als een vogel dus zijn kop naar links heeft gedraaid, moet je van links naar rechts lezen.

Hoe ontstaan...

Hoe het hiërogliefenschrift

precies is ontstaan, weten we

niet zeker. Waarschijnlijk ontstond het doordat mensen etiketten op potten en kruiken wilden hebben.

Stempelen

De deksels van de kruiken werden

verzegeld met klei en in die klei kon je tekens krassen of stempelen. Zo was duidelijk wat er in welke kruik zat, van wie de kruik was en waar deze vandaan kwam.

Afspraken

Toen steeds meer mensen

bij elkaar gingen wonen langs de Nijl, moesten er ook zaken afgesproken en opgeschreven worden, zoals van wie welk stuk land was, of

hoeveel belasting betaald moest worden.

Administratie

Het schrift werd dus steeds belangrijker voor de administratie van het land. Hiërogliefen werden

vooral gebruikt voor officiële opschriften, bijvoorbeeld uitgehakt in steen.

Lezen en schrijven

Er waren heel weinig mensen in het oude Egypte die konden lezen en schrijven. En van de weinige

mensen die wel konden lezen en schrijven, waren er nog minder die ook de mooie uitgebreide

hiërogliefen konden schrijven.

700 tekens

Het hiërogliefenschrift bestaat uit ongeveer 700 tekens, maar in de laatste periode van de oude

Egyptische cultuur maakten de priesters het hiërogliefenschrift ingewikkelder. 

Buitenlanders

Zo wilden ze ervoor zorgen dat alleen zij het konden lezen en niet de buitenlandse overheersers die, in plaats van de farao, steeds vaker de macht hadden in Egypte.

Het verdwijnt

Toen de Romeinse keizer Augustus de baas werd in Egypte en in de eeuwen daarna het christendom de oude Egyptische goden en tempels

onnodig maakte, werd het hiërogliefenschrift steeds minder gebruikt.

Vergeten

De laatste inscriptie in

hiërogliefen werd gemaakt in 394 na Christus. Daarna raakte het schrift vergeten; niemand kende nog de betekenis.

Napoleon

In 1798 begon Napoleon aan een expeditie naar Egypte, waar

hij de macht wilde overnemen. Een Franse soldaat

had in de plaats Rosetta, in het noorden van Egypte, een zwarte steen gevonden.

Steen van Rosetta

Op die zwarte steen, de steen van Rosetta, stond op drie verschillende manieren dezelfde tekst geschreven. De onderste tekst was geschreven

in het Oudgrieks. Dit kon gelukkig vertaald worden omdat die taal en dat schrift in de loop

der tijd niet verloren waren gegaan.

Ontcijferd

De Fransman Champollion kondigde in 1822 aan dat hij het schrift had ontcijferd. Men kon, voor het eerst in meer dan 1600 jaar, weer

hiërogliefen lezen en begrijpen!

Deel 2

Afspraken

Lesdoel

Ik kan in hiërogliefen mijn naam schrijven.  

Woordbegrip

Het woord hiërogliefen betekent letterlijk (in het Grieks) ‘heilige ingekraste tekens’.

Hiërogliefen

De tekens waarmee de oude

Egyptenaren schreven, noemen we hiërogliefen. Hiërogliefen zien er niet zo uit als onze letters; het zijn tekeningen. Tekeningen van mensen,

dieren en voorwerpen.

Afspraken

Wij vinden vaak de Egyptische afbeeldingen er vaak raar uitzien. In de Egyptische kunst bestonden bepaalde afspraken, omdat

de Egyptenaren veel van deze afbeeldingen gebruikten voor hun godsdienst.

Magische krachten

Afspraken gingen dan ook over hoe dingen eigenlijk waren en hoe die af- of uitgebeeld moesten worden.

De oude Egyptenaren geloofden namelijk dat de afgebeelde dingen op een magische manier

werkelijkheid werden, en dat kon alleen als alles goed getekend was.

1

Belangrijke mensen werden altijd groter afgebeeld dan de andere, minder belangrijke mensen. De farao is bijvoorbeeld altijd groter

afgebeeld dan zijn onderdanen.

2

Dingen en mensen werden afgebeeld zoals men wist dat het was, en niet zoals ze gezien

werden. De kunstenaars van het oude Egypte gebruikten dan ook niet het perspectief dat wij nu gebruiken, want dat vertekende het

echte beeld.

Daarom koos men de meest

herkenbare onderdelen van dat wat afgebeeld ging worden en maakte daarmee de tekening of het beeld.

Het lichaam werd zo, in onze ogen, apart afgebeeld. Het hoofd

werd gezien van opzij, maar de ogen dan juist weer van voren. De schouders werden van de voorkant gezien, maar de rest van het lichaam weer van de zijkant. 

Dingen mochten liever ook niet overlappen, want dan waren ze niet zichtbaar en wat niet zichtbaar is, kan ook niet bestaan.

3

Dingen die op andere tijden gebeurd waren, konden wel in dezelfde afbeelding voorkomen.

Op die manier werd een verhaal verteld (een beetje zoals wij nu stripverhalen kennen).

4

Kleur was noodzakelijk, want dingen hadden in werkelijkheid ook kleur. De meeste voorwerpen die bewaard zijn gebleven, hebben vaak weinig tot geen kleur meer, maar vroeger

zag alles er heel anders uit.

Ook voor kleuren waren er afspraken. Mannen hadden een roodbruine huidskleur, vrouwen meer een gelige kleur. Waarschijnlijk had dit te

maken met het feit dat mannen meer buitenshuis kwamen en dus bruiner van kleur waren dan de vrouwen die meer binnenshuis werkten.

Voor goden waren er andere kleuren.

Goden waren niet als mensen; hun huid was van goud. Daarom zijn goden vaak in een fellere gele kleur gekleurd. De god Osiris was anders: omdat hij onder andere de god van

de vruchtbaarheid en het nieuwe leven was, was hij meestal groen of zwart van kleur.

toch creatief

Veel mensen vinden dat alle Egyptische afbeeldingen er 

hetzelfde uitzien en dat het allemaal behoorlijk statisch is, dat er geen beweging of verandering in zit. Maar als je zelf eens goed kijkt, dan zie je dat de Egyptische kunstenaars, ondanks al die vaste afspraken, toch heel creatief waren.

De opdracht 

Schrijf je naam in het

Oud-Egyptisch met het Hiërogliefenalfabet.

Gebruik ook de kleuren en maak er een oud stuk beschreven papyrus van.