2 vmbo-bk 5.3 Erfelijkheid en evolutie: Variatie in genotypen

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 2

MAKEN GEWISTE OPDRACHTEN 5.1 & 5.2

KLAAR? TEST JEZELF (5.1/5.2) + LEZEN 5.3

Thema 5 Erfelijkheid en evolutie

5.3 Variatie in genotypen

wat gaan we vandaag doen?

- herhaling vorige les: 5.2 Chromosomen en genen (5 min)

- leerdoelen vandaag (2 min)

- nieuwe theorie: 5.3 Variatie in genotypen (15 min)

- zelf aan de slag 

heeft een lichaamscel van een mens 46 chromosomen?

1. ja
2. nee

hoeveel chromosomen zitten er in de kern van een eicel van de mens

1. 15
2. 23
3. 30
4. 46

Wat is een gen?

1. De informatie voor alle erfelijke eigenschappen
2. Alle zichtbare eigenschappen
3. Een deel van een chromosoom met informatie voor één eigenschap.
4. Een chromosoom in de celkern met erfelijke informatie.

verandert bij celdeling de informatie voor erfelijke eigenschappen?

1. ja
2. nee

John heeft veel getraind. Zijn spieren zijn dikker geworden. Wat is er bij John veranderd?

1. alleen zijn fenotype
2. alleen zijn genotype
3. zowel zijn genotype als fenotype

leerdoelen vandaag

Aan het einde van de les:

- kun je omschrijven dat door geslachtelijke voortplanting variatie in genotypen ontstaat.

- kun je omschrijven wat een mutatie is.

Inleiding

In een lichaamscel komen chromosomen in paren voor.

Een geslachtscel bevat enkelvoudige chromosomen.

Welke dat zijn, hangt af van het toeval.

In de afbeelding links zie je 3 meisjes.

De haarvorm is bij de meisjes verschillend (steil, krullend en golvend).

De haarvorm is een erfelijke eigenschap.

Bij mensen komt in elke lichaamscel een genenpaar voor dat de informatie bevat voor de haarvorm.

Soms is de eigenschap van de moeder te zien en soms die van de vader. Je kunt dan de kleur ogen van je moeder hebben en de kleur haar van je vader. 

Hierdoor lijken kinderen op hun moeder en hun vader.

mutatie

DNA kan beschadigd raken, bijvoorbeeld bij de celdeling of door straling -> verandert de informatie voor een erfelijke eigenschap.

Mutatie = zijn 1 of meer genen gemuteerd (veranderd).

Straling en chemische stoffen zijn voorbeelden van mutagene invloeden.

Mutageen betekent dat het een mutatie kan veroorzaken.

5.3 Variatie in genotypen

Soms vinden mutaties plaats in genen die de celdeling regelen. Hierdoor kan een cel zich ongeremd gaan delen. Er ontstaat dan een gezwel of tumor.

Sommige tumoren groeien langzaam en zijn niet ernstig. Maar er zijn ook tumoren waarbij de cellen zich snel delen en de tumor hard groeit. Dit heet kanker.

5.3 Variatie in genotypen

Cellen van de tumor kunnen terechtkomen in het bloed.

Deze cellen worden meegevoerd en komen in andere lichaamsdelen terecht.

Daar ontstaan dan weer nieuwe tumoren.

Dit heet uitzaaiing.

5.3 variatie in genotypen

Mutagene invloeden kunnen ook kankerverwekkend zijn.

Teveel uv-straling van de zon op de huid bijvoorbeeld vergroot de kans op huidkanker.

Stoffen in sigarettenrook vergroten de kans op longkanker.

VRAGEN??

zelf aan de slag

Invulopdracht 

5.3 Variatie in genotypen: lees de tekst en maak de opdrachten:

Opdracht 1 t/m 8 

Klaar? 

Test jezelf 5.3