10.5 en 10.6 2e en 3e barrière

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Welkom

Telefoon in telefoontas

Tas van tafel

Laptop + Binas pakken

Ga in deze Lesson-Up

Doelstelling

Je kunt uitleggen hoe de aspecifieke afweer de groei van een populatie ziekteverwekkers kan inperken en de specifieke afweer kan activeren.

 ontstekingsreactie, Natural Killer (NK) cellen, fagocyten, B-cellen, T-cellen.

Overzicht

barriere 1, buiten houden van ziekteverwekkers

barriere 2, aspecifieke afweer: detectie, eerste bestrijding en activatie van de specifieke afweer

barriere 3, specifieke afweer: gerichte bestrijding van een specifieke ziekteverwekker

antigeen (gemeen): molecuul waaraan een ziekteverwekker herkend wordt.

antistof (tof): molecuul waarmee het lichaam de ziekteverwekker bestrijd.

1e barriere

• Huid
• Antibacteriele stoffen in slijmlagen
• Maagzuur

Aspecifiek: gericht op alle lichaamsvreemde stoffen

De zandbak is een plaats waar kleine kinderen grote kans lopen op besmetting met kleine wormpjes (aarswormen). Een klein kind speelt in de zandbak en krijgt wormeneitjes onder de nageltjes. Even later steekt ze haar duim in haar mond. Gelukkig blijkt ze een paar dagen later toch geen wormenbesmetting te hebben. Hoe is dat mogelijk?

specifiek/niet specifiek

2e barrière

3e barrière

Lichaamseigen/vreemd

Antigenen: herkenningseiwitten aan buitenkant van een cel/virus/bacterie

• Lichaamseigen - eigen lichaamscellen
• Lichaamsvreemd - ziekteverwekkers

Op iedere antigen past slechts één specifieke antistof

Niet-specifieke afweer: fagocyten

Fagocyten zijn witte bloedcellen die lichaamsvreemde deeltjes 'opeten  en verteren

Ze herkennen lichaamsvreemde deeltjes door de lichaamsvreemde antigenen

Lichaamsvreemde deeltjes worden gefagocyteerd en worden opgelost met behulp van celorganellen genaamd lysosomen

Een bekend voorbeeld van fagocyten zijn macrofagen


De niet specifieke-afweer zal bij een grootschalige infectie ook de specifieke afweer inschakelen

Ontstekingsreactie

1. Beschadigde cellen geven signaalstoffen af
2. Macrofagen verzamelen zich en fagocyteren ziektewekkers
3. Macrofagen geven signaalstoffen af en lokken meer fagocyterende cellen

Signaalstoffen zorgen ook dat bloedvaten wijder worden (de afweer kan de infectie makkelijker bereiken -> het weefsel wordt rood (=ontstoken)

Macrofagen fagocyteren binnengedrongen ziekteverwekkers en beschadigde cellen. 

Nadat een macrofaag iets heeft gefagocyteerd gaat de macrofaag zelf vaak ook dood 

Bij een ontstekingsreactie maakt het niet uit hoe de cellen beschadigd raken of door welke ziekteverwekker dit gebeurt. Hoort de ontstekingsreactie dus bij de specifieke of aspecifieke afweer?

Virus zit in de cel - probleem

Natural Killer Cel (NK-cel)
 

Lichaamscel raakt geïnfecteerd met virus

Viruseiwitten komen terecht in de celmembraan van de lichaamscel

NK cel herkent en doodt de cel door deze te doorboren en te injecteren met enzymen.

NK-cel

Andere functies:

Opruimen tumorcellen (voordat ze een probleem worden)

Afbraak weefsels tijdens ontwikkeling (tandwortels melkgebit, vliezen tussen vingers)

Tumorcellen ontstaan door mutaties in het DNA. Hierdoor zijn de celmembraaneiwitten ook gemuteerd. Op deze manier herkent een NK-cel tumorcellen.

1. Waar
2. Niet waar

Antigeen of antistof?
Een griepvirus dat binnendringt in je lichaam bevat ...

1. antigenen
2. antistoffen

Antistof en Antigen. Wat is waar?

1. Antistoffen zitten aan de buitenkant van ziekteverwekkers
2. Antigenen zitten aan de buitenkant van ziekteverwekkers

Lichaamsvreemde organismen worden dus herkent door hun antigenen. Witte bloedcellen kunnen hierdoor antistoffen tegen de indringer maken zodat deze kan worden opgeruimd.

Waarom worden we dan toch ziek van een infectieziekte?

Waarvoor krijg je koorts?

Koorts doordat witte bloedcellen stofjes maken waardoor de hypothalamus lichaamstemperatuur verhoogt

• Bloed stroomt sneller en voer je de afvalstoffen van ziekteverwekkers sneller af
• Witte bloedcellen maken sneller antistoffen
• > 42 graden Celsius is gevaarlijk, waarom?

Veel mensen slikken bij koorts paracetamol. Deze stof zorgt ervoor dat de hypothalamus weer de normale lichaamstemperatuur aangeeft.
De koorts zakt dan.

Word je door paracetamol ook sneller beter? Leg uit.

Doel

Je kunt uitleggen hoe het afweersysteem specifieke ziekteverwekkers uit het lichaam verwijdert.

Je kunt het verschil in werking tussen B-cellen en T-cellen uitleggen

specifiek/niet specifiek

2e barrière

3e barrière

3e barrière

In het bloedplasma zitten T-Helpercellen (ook wel lymfocyt genoemd). 

Elke T-Helpercel herkent specifiek 1 antigen

Als deze herkend wordt dan gaat de T-Helpercel andere witte bloedcellen aan het werk zetten

Typen cellen

B-cellen

maakt antistoffen

T-cellen

vernietigt geïnfecteerde cellen

Werking antistoffen

1. neutraliseren virussen
2. samenklonteren besmette cellen
3. versterken fagocytose

De antistoffen worden gemaakt door de B-cellen

iedere B-cel maakt 1 type antistof, specifiek tegen 1 antigen.

Zijn er bij een allereerste infectie al t-helpercellen beschikbaar voor dat specifieke antigen?

1. Ja
2. Nee
3. Alleen bij gezonde individuen

T-cellen zijn vergelijkbaar met

1. NK-cellen
2. Fagocyten
3. Macrofagen
4. T-helper cellen

samenvatting

aspecifieke afweer:

• 1e barriere voorkomt binnendringen (3 onderdelen)
• 2e barriere ruimt op én activeert specifieke T-helper cellen

specifieke afweer

• T-helpercellen activeren B- en T-cellen die specifieke receptoren hebben voor één antigen.
• specifieke B-cellen delen en bestrijden de ziekte met antistoffen
• specifieke T-cellen delen en doden geïnfecteerde cellen.
• Na de infectie worden geheugencellen bewaard (B- én T-cellen). Je wordt immuun

In het lichaam van de mens zijn onder andere drie typen vocht te onderscheiden: bloedplasma, lymfe en weefselvocht.
10. In welk of welke van deze drie typen vocht kunnen antistoffen voorkomen?

Huiswerk

Toetsvragen bij 10.6