AV: Les 3 - beknopte bijzinnen, congruentie e.d.

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Welkom!

Lesdoelen

Aan het eind van deze les..

• ... kun je beknopte bijzinnen  herkennen en verbeteren.
• ... fouten met beknopte bijzinnen herkennen en verbeteren.
• ... ken je de lastige gevallen van congruentie.
  
• ... kun je incongruentie en onjuiste inversie herkennen en verbeteren.

Tautologie: wat is hier dubbelop?

Wat is hier het pleonasme?

?

• 
  

Beknopte bijzin

In een beknopte bijzin staat geen onderwerp. Een beknopte bijzin is correct als het onderwerp uit de hoofdzin hetzelfde is als in de bijzin.

Na koffie gedronken te hebben, vervolgden we onze busreis.

Als het onderwerp niet hetzelfde is, moet je van de beknopte bijzin een gewone bijzin maken, dus met een voegwoord en een onderwerp.

Lopend naar de overkant reed de auto hem bijna aan.

• 
  

Beknopte bijzin

Hoe herken je een beknopte bijzin? 

In plaats van de persoonsvorm bevat de beknopte bijzin een voltooid deelwoord (vd), een onvoltooid deelwoord (od) of ‘te + infinitief’ (te + inf).

• Lopend naar de overkant werd hij bijna aangereden.
  
• In roomboter gebraden smaakt het vlees hem erg goed.
  
• Na koffie gedronken te hebben, vervolgden we onze busreis.

Foutieve beknopte  bijzinnen

Bij een foutieve beknopte bijzin komen het verzwegen onderwerp van de beknopte bijwoordelijke bijzin en het onderwerp van de hoofdzin NIET overeen. 

• Na de computer opnieuw opgestart te hebben, werkte alles gelukkig weer.

Foutieve beknopte bijzinnen

Je verbetert een foutieve beknopte bijzin door:

1. De bijzin volledig uit te schrijven met een onderwerp en een persoonsvorm.
2. Door het onderwerp van de hoofdzin te veranderen, zodat dit ow gelijk is aan het verzwegen ow.

Foutieve beknopte bijzinnen

Bijzin volledig uitschrijven:

1.  Nadat ik (ow) de computer opnieuw opgestart had (pv), werkte alles gelukkig weer.

Onderwerp HZ veranderen:

2. Na de computer opnieuw opgestart te hebben, zag (pv) ik (ow) dat alles gelukkig weer werkte.

Incongruentie

In zinnen komt de persoonsvorm in persoon en getal overeen met het onderwerp.

Wanneer dat niet zo is, is er sprake van incongruentie.

Congruentie: regel 1

Bij woordgroepen met een enkelvoudige kern + meervoudige nabepaling --> kijk naar de kern voor de pv.

De groep (kern: ev) betogers (nabepaling: mv) wandelde naar het Malieveld.

Congruentie: regel 2

Als het onderwerp een verzamelnaam is die uit meerdere personen bestaat --> pv = ev.

De jeugd is momenteel een interessante doelgroep voor adverteerders.

Congruentie: regel 3

In de bijvoeglijke bijzin na de constructie 'een van de + meervoudig woord + die..'  --> pv = mv

Een van de wielrensters die volgens specialisten een kans hebben om deze klassieker te winnen, is Elisa Borghini.

Congruentie: regel 4

Bij meervoudige titels van boeken, titels etc. --> pv = ev

'De Hongerspelen' is een bijzonder meeslepende jeugdroman.

Congruentie: regel 5

Na een rekeneenheid, zoals meter, liter, dozijn, kilo, euro etc. --> pv = ev

Twee kilo kaas kost tegenwoordig meer dan twintig euro.

Incongruentie

Het onderwerp is meervoud, maar wordt voor enkelvoud aangezien:

– * De media schrijft veel onzin over deze bekende Nederlander.

Het onderwerp (ow) lijkt meervoud, maar is enkelvoud, omdat de kern enkelvoud is:

– * Uit de enquête bleek dat de meerderheid (kern = ev) van de leerlingen (meervoud) tegen frisdrankautomaten waren (mv).

.

Incongruentie

De pv en het ow staan ver uit elkaar en daartussen staan andere zinsdelen met een ander getal dan het ow:

– * Het schijnt dat het stadsbestuur de komende jaren binnen de grachten geen nieuwe parkeerplaatsen voor auto’s meer willen (pv = mv) aanleggen.

Het mv wordt ten onrechte voor het ow aangezien:

– * Bij het eindpunt van de lijn worden alle passagiers (mv) verzocht uit de stadsbus te stappen.

Tegenwoordig is op alle dancefeesten allerlei synthetische drugs te koop.

1. Fout
2. Goed

Inversie

• Inversie betekent omkeren.

• onjuiste inversie = verkeerd omkeren

...van de persoonsvorm en het onderwerp van een zin.

Inversie

Inversie, dus omdraaien van de pv en het ow, mag alleen als:

• De zin begint met een ander zinsdeel dan het onderwerp:
  Door de slager wordt (pv) de koe (ow) geslacht.
  
  
  
• De zin een vraagzin is:
  Gaan (pv) we (ow) morgen weer naar school?
  
  
  
• De zin begint met een bijzin:
   Toen ik ziek was (bijzin), heb (pv) ik (ow) me kapot verveeld in bed.

Foutieve inversie

Als twee hoofdzinnen aan elkaar gekoppeld zijn met 'en', 'want' of 'maar' en in de tweede hoofdzin foutieve inversie wordt toegepast, spreken we van een onjuiste inversie.

• Het regende de hele middag en hebben we dus niets kunnen doen.
  
• Vrijdagmiddag zijn we naar de stad geweest en gingen we pas in het donker met de bus naar huis.

Foutieve inversie verbeteren

Zinnen met foutieve inversie verbeter je door persoonsvorm en onderwerp om te draaien of door een zinsdeel voor persoonsvorm te zetten.

• Het regende de hele middag en hebben we dus niets kunnen doen.
• Het regende de hele middag en we hebben dus niets kunnen doen.
  

• Vrijdag zijn we naar de stad geweest en gingen we pas in het donker met de bus naar huis.
• Vrijdag zijn we naar de stad geweest en pas in het donker gingen we met de bus naar huis.

Zelf aan de slag

Ga naar de online omgeving en zoek de Cursus Formuleren.

Maak Cursus 5, par. 1, opdr. 17 t/m 19.

Ben je klaar?

1. Huiswerk ander vak afmaken.

2. Op zoek gaan naar een lit. roman.