Pleonasme en tautologie (2)

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Pleonasme en Tautologie (2)

Nieuw Nederlands
Woordenschat - hoofdstuk 4

Doelen:

Je herkent een pleonasme of tautologie in een tekst.

Je ziet of het om een stijlfiguur of een stijlfout gaat.

Stijlfiguur of stijlfout - pleonasme

Een pleonasme kan een versterking zijn van een beeld dat je wilt schetsen.  'Groen gras', of 'witte sneeuw' bijvoorbeeld.

Dat zijn niet per se fouten. Iets 'opnieuw herhalen' of 'naar beneden laten vallen' is wel fout. Hier wordt onnodig de nadruk gelegd op een eigenschap van iets wat je noemt.

Stijlfiguur of stijlfout - tautologie

Ook een tautologie kan een versterking zijn.  Er bestaan veel uitdrukkingen die tautologieën zijn. Denk aan: 'gratis en voor niets', 'zeker en vast' of 'list en bedrog'. Deze zijn geaccepteerd als stijlfiguur en zijn dus correct. Voorbeelden van overbodige herhaling zijn: Ik heb dat 'nooit niet' gewild, die boeken zijn 'identiek hetzelfde' of: 'want ik wil immers' nooit slapen.  

In het kort:

Pleonasme: je voegt een eigenschap van iets toe in een uiting, terwijl dat niet nodig is of al vanzelf spreekt. 

Tautologie: je zegt/schrijft twee keer hetzelfde, in andere woorden, achter elkaar. 

Stijlfiguur: versterkt het effect - is correct.

Stijlfout: onnodige herhaling - is incorrect.

De bal is omlaag gevallen

1. pleonasme
2. tautologie

De bal is omlaag gevallen

1. stijlfiguur
2. stijlfout

Het verschillend onderscheid

1. pleonasme
2. tautologie

Het verschillend onderscheid

1. stijlfiguur
2. stijlfout

Vaak en dikwijls gebeurt het.

1. pleonasme
2. tautologie

Vaak en dikwijls gebeurt het.

1. stijlfiguur
2. stijlfout

Ik heb het zelf persoonlijk afgeleverd.

1. pleonasme
2. tautologie

Ik heb het zelf persoonlijk afgeleverd.

1. stijlfiguur
2. stijlfout

Een eetbare worst.

1. pleonasme
2. tautologie

Natuurlijk controleren we vanzelfsprekend de antwoorden.

1. pleonasme
2. tautologie

Natuurlijk controleren we vanzelfsprekend de antwoorden.

1. stijlfiguur
2. stijlfout

Nog even iets extra's:

Pleonasme: je voegt een eigenschap van iets toe in een uiting, terwijl dat niet nodig is of al vanzelf spreekt. De woorden die gebruikt worden, behoren niet tot dezelfde woordsoort.

Tautologie: je zegt/schrijft twee keer hetzelfde, in andere woorden, achter elkaar. Hier worden wel vaak dezelfde woordsoorten gebruikt.

Let op: soms maken een pleonasme of een tautologie een tekst sterker.  Soms juist niet. Hier gaan we in een volgende les op in.

Ze zijn identiek gelijk aan elkaar.

1. pleonasme
2. tautologie

Ze zijn identiek gelijk aan elkaar.

1. stijlfiguur
2. stijlfout

Lees dat eens hardop voor!

1. pleonasme
2. tautologie

Lees dat eens hardop voor!

1. stijlfiguur
2. stijlfout

De antwoorden van de toets lagen open en bloot op tafel.

1. pleonasme
2. tautologie

De antwoorden van de toets lagen open en bloot op tafel.

1. stijlfiguur
2. stijlfout

En?

Wat snap je nu het best?

1. pleonasme
2. tautologie
3. stijlfiguren
4. stijlfouten