Hoofdstuk 6 De kleuter

• Psychologie/sociologie
• Secundair onderwijs

Toelichten dat zowel de tekening als het gedicht veel fantasie bevatten. Fantasie is een centraal element in de ontwikkeling van de kleuter.

- Weten jullie nog of jullie veel fantasie hadden als kleuter? Wat tekenden  jullie bijvoorbeeld zoal vroeger?
- Welke elementen van fantasie zaten er in jullie tekeningen?
- Van welk soort verhalen hielden jullie als kleuter? Films? TV-programma's? Boeken? Favoriete voorleesboek?

Inhoud p. 83-93

Inleiding

1. Fysieke ontwikkeling

2. Cognitieve ontwikkeling

3. Socio-emotionele ontwikkeling

      3.1 Vriendjes leren maken en spelen

      3.2 Erikson: Initiatief en schuld

4. Ontwikkeling van het tekenen

Test jezelf

Vaktaal

Leertip

Wat moet je kunnen?

Inleiding

- Wat vinden jullie hiervan? 

- Mogen (groot)ouders zo’n foto’s of
filmpjes delen?

- Vinden jullie het zelf vervelend als jullie
ouders foto's van jullie posten? Waarom wel/niet?

- Heb je het al meegemaakt dat er (oude) foto’s
van jezelf online staan die je liever niet zou tonen aan iedereen?

- Aan welke regels moeten (groot)ouders zich houden, vind je?

1. Fysieke ontwikkeling p. 84-85

Zoals reeds gezegd bij de peuter -> bewegingsactiviteiten zijn kenmerkend voor peuter en kleuter.

Fijne en grove motoriek: altijd maar beter in kleutertijd:

• bewegingen worden vloeiender dan bij peuters (springen, zwemmen, bal vangen, vanaf 5 jaar: plots stoppen/omkeren)
• meer controle over evenwicht (helpt bij fietsen, op 1 been staan, trap op en af, klimmen, bal wegschoppen of gooien...)
• verbeterde fijne motoriek: puzzels, knippen, plakken en inkleuren
• einde kleutertijd: handvoorkeur (links- of rechtshandig) 

1. Fysieke ontwikkeling p. 84-85

Groepswerk:

- lees de tekstkaders en bekijk de foto's p. 84-85

- Ga nu op zoek naar tips en leuke activiteiten om de beweging van kleuters te stimuleren. 

- Bespreek in duo/groep en noteer in potlood p. 85.

1. Fysieke ontwikkeling p. 85

Welke tips zijn er om de motoriek te stimuleren?

• Geef je kind voldoende ruimte en geschikte materialen.
• Leer het kind zelf risico’s inschatten.
• Zorg voor een omgeving die de beweging stimuleert.
• Laat het kind zelf dingen doen, bv. zich aankleden.
• Bewegen moet leuk zijn, geen opdracht.
• ...

1. Fysieke ontwikkeling p. 85

Welke leuke bewegingsactiviteiten zijn er voor kleuters?

• de speeltuin bezoeken
• een klimparcours, een speelbos
• zwemmen, dansen, fietsen
• constructiespel, bv. duplo, blokken
• knutselactiviteiten
• ...

1. Fysieke ontwikkeling p. 85-86

1. Fysieke ontwikkeling: oef. 1 p. 85-86

1. Leg uit hoe de verschillende lagen uit het model van Bronfenbrenner invloed kunnen hebben op de mate waarin kinderen bewegen. DUS: pas Bronfenbrenner toe op 'beweging'

• Individu: heeft het kind sportief talent, heeft het een lichamelijke beperking …?
• Microsysteem: zijn de ouders sportief of niet, is er thuis een tuin, biedt de school sportactiviteiten aan, krijgt het kind veel schermtijd van zijn ouders ...?
• Mesosysteem: maken de ouders gebruik van het aanbod van de school, maakt de school het aantrekkelijk om te voet of met de fiets naar school te komen ...?
• Exosysteem: is er een sportterrein, zwembad of speeltuin in de buurt? Is het gevaarlijk en druk in de buurt, of kan het kind buiten spelen ...?
• Macrosysteem: maakt sport en bewegen deel uit van de cultuur, krijgen ook meisjes de kans om te sporten ...?

2. Cognitieve ontwikkeling p. 86-88

In welke fase zit de kleuter volgens Piaget?

• in de preoperationele fase: begint halverwege peutertijd en duurt tot einde kleutertijd
• Leert symbolen te gebruiken en uit dit in:
  - tekeningen
  - taal
  - doe-alsofspel

2. Cognitieve ontwikkeling p. 86-88

Kenmerken van het denken van kleuters:

1. fantasie

2. waarom-vragen

3. intuïtief denken

4. groei van de cognitieve vaardigheden

--> We gaan deze bekijken aan de  hand van ons boek.

2. Cognitieve ontwikkeling p. 86-88

1. Fantasie = een centraal element in de ontwikkeling van de kleuter. Dankzij het preoperationele denken begint de fantasie zich te ontwikkelen en uit zich in:

• sprookjesachtige verhalen
• doe-alsofspel
  

(zie volgende slide)

2. Cognitieve ontwikkeling p. 86-88

1. Fantasie = een centraal element in de ontwikkeling van de kleuter. 

• sprookjesachtige verhalen
  

- Weten jullie nog of jullie veel fantasie hadden als kleuter?
- Wat tekenden jullie bijvoorbeeld zoal vroeger?
- Welke elementen van fantasie zaten er in jullie tekeningen?
- Van welk soort verhalen hielden jullie als kleuter?
- Films? TV-programma's? Boeken? Favoriete voorleesboek?

• doe-alsofspel: kijk maar even mee naar het volgende filmpje

2. Cognitieve ontwikkeling p. 86-88

2. Waarom-vragen: geïnteresseerd in het doel van gebeurtenissen (niet de oorzaak).

Oef. 2 p. 87: Wat kun je antwoorden als kleuters de volgende vragen stellen?

• Waarom regent het? Bv. om water te geven aan de bloemen, zodat die kunnen groeien.
• Waarom moet ik slapen? Bv. om morgen niet te moe te zijn en veel te kunnen spelen.

2. Cognitieve ontwikkeling p. 86-88

3. Intuïtief denken:

• het kind denkt vanuit gevoel + wat het ziet -> onlogische verbanden
• geen logisch/gestructureerd redeneren

          soms onlogische verbanden zoals

Magisch denken: kleuters denken dat hun gedrag invloed heeft op wat er om hen heen gebeurt -> vb. "mama en papa maken ruzie omdat ik mijn bordje niet leeg gegeten heb"

2. Cognitieve ontwikkeling p. 86-88

4. Groei van de cognitieve vaardigheden (worden op kleuterschool spelenderwijs geoefend:

• denkvermogen 
• taal
• geheugen (gaat er fel op vooruit: liedjes en gedichtjes bvb uit het hoofd)
• waarneming wordt preciezer (kleine verschillen herkennen --> belangrijk voor leren lezen)
  Kunnen ook langer hun aandacht bij een taak houden (puzzel, tekening).
  

Oef. 3 p. 87-88: Wat oefent het kind met deze oefeningen?

1.  Verschillen en gelijkenissen zien: om letters en cijfers te herkennen.
2. Klanken herkennen: belangrijk om letters te leren gebruiken.
3. Begrippen als groot en klein: voorbereiding op rekenen.
4. Tellen: belangrijk om te leren cijferen

3. Socio-emotionele ontwikkeling p. 88-89:
  3.1 Vriendjes leren maken en samen spelen

Ontwikkeling sociale vaardigheden: delen, beleefd zijn, ruzies oplossen...
-> voorbeeldgedrag speelt een grote rol!

 
Leren samenspelen in 4 fasen:

1. alleen (bij baby's/peuters) = solitair spel
   
2. parallel spelen (oudere peuters) = naast elkaar,
   vaak met hetzelfde speelgoed (imitatie)
3. met één kind (jonge kleuters): spel is belangrijker dan ander kind
4. groep (oudere kleuters): afspraken en regels -> ontstaan vriendschappen

3. Socio-emotionele ontwikkeling p. 88-89:
  3.1 Vriendjes leren maken en samen spelen

Echt spelen voldoet aan 4 voorwaarden:

1. activiteit: iets doen
2. leuk: er is plezier
   
3. vrijwillig: spel wordt niet opgelegd
   
4. geen doel (behalve het spel zelf)
   

3. Socio-emotionele ontwikkeling p. 88-89:
  3.1 Vriendjes leren maken en samen spelen

Oef. 4 p. 89: Leg uit waarom kleuters bij doe-alsofspel (zoals winkeltje of schooltje) niet alleen hun fantasie oefenen, maar ook sociale vaardigheden.

• Kinderen leren de rol spelen van een

volwassene en oefenen zo vaardigheden
als zorg dragen, straffen en belonen,
beleefdheidsregels, geld en koopwaar uitwisselen ...

3. Socio-emotionele ontwikkeling p. 89:
  3.2 Erikson: initiatief en schuld

Lees samen p. 89!

4. Ontwikkeling van tekenen p. 89-90: evolutie kleutertekeningen -> ontwikkelingsgebieden

Oef. 5 p. 89-90: Leg aan de hand van deze tekening uit welke rol de onderstaande ontwikkelingsgebieden spelen.

• Fijne motoriek: betere oog-handcoördinatie: het kind moet zijn handbewegingen controleren om de juiste vormen te tekenen, vormen netjes in te kleuren, lijnen de juiste lengte te geven ...
• Cognitieve ontwikkeling: het kind moet zich de werkelijkheid kunnen voorstellen om die na te tekenen, moet begrijpen hoe een lichaam in elkaar zit, symbolisch denken: de figuren stellen echte mensen voor, fantasie gebruiken
• Socio-emotionele ontwikkeling: het kind kan emoties uiten via de tekening, bv. vriendschap of liefde voor het gezin

4. Ontwikkeling van tekenen p. 89-90: evolutie kleutertekeningen -> ontwikkelingsgebieden

Vloeiendere motoriek -> evolutie tekenen (3 fasen):

1) 3 jaar (peuters en jonge kleuters): krabbels:
- cirkels, lijnen en stippen
- bewegen nog vaak de volledige arm
- benoemen tekening achteraf, plezier in 'sporen achterlaten' op het papier

2) 4 jaar: eenvoudige tekeningen/figuren met weinig details
- beperkt aantal figuren/voorwerpen uit leefwereld (typisch = kopvoeters)

3) 6 jaar (oudere kleuters): uitgebreidere tekening -> taferelen met meerdere figuren en voorwerpen
- soms een verhaal
- vaak: mensen, bomen, bloemen, huis, zon 
- gebruikt ook fantasie (kabouters...)
- tekent met vastere hand (lijnen minder slordig) en kan 'letters tekenen'