GS H4.4 HAVO 2A

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Herhaling vorige les Liberalisme:

Thorbecke

1848 nieuwe grondwet

Koning Willem I opgevolgd door Willem II 

Wat deed de nieuwe grondwet?

1. Nederland werd een Parlementaire democratie
2. Meer macht voor de koning
3. Minder macht voor de koning
4. Thorbecke werd koning

Welk woord hoort bij Liberalisme?

1. Vrijheid
2. Gelijkheid

Wat willen liberalen bereiken?

1. Mannen met bezit meer invloed in het bestuur
2. Minder kinderarbeid
3. Overheid moet de arbeider beschermen
4. Minder regels voor ondernemers

4.4 Arbeiders strijden voor hun rechten

Leerdoelen:

Je kunt uitleggen hoe en wanneer Nederland een industriële samenleving werd.

Je kunt uitleggen wat het socialisme inhoudt en waarom er twee groepen socialisten waren.

Je kunt aan de hand van een voorbeeld uitleggen wat een sociale wet is.

Waar denken jullie aan bij de Industriële revolutie in Nederland?

Ging het op dezelfde manier als in Groot -Brittannië. Zelfde omstandigheden?

Waar denken jullie aan bij het socialisme?

De industriële revolutie in Nederland

In de tweede helft van de 19e eeuw kwam de industrie op gang:

• I.p.v. paarden en windmolens --> stoommachines, nieuwe fabrieken, textiel, voedingsmiddelen

• Grote havens, kanalen, sporen --> beter/sneller vervoeren
• 1890: Zware industrie --> Scheepsbouw, machinebouw
• Steenkoolmijn Limburg
• Groei economie 

Zelfde slechte woon/werk omstandigheden als in Groot Brittannië?

Ja

Nee

Slechter

Beter

Anders?

Om aan voedsel en kleding te komen waren de armste mensen, zieken en werklozen aangewezen op liefdadigheid:

• Kerk, rijke burgers
• Overheid?
• Klassenmaatschappij 

Socialisme

Karl Marx

Karl Marx grondlegger Socialisme

Politieke stroming die vindt dat er een eind moet komen aan de uitbuiting van arbeiders door ondernemers

• Kapitaal moet niet in handen zijn van één klasse--> Gelijkheid
• Klassenstrijd tussen arm en rijk?
• Arbeiders --> Revolutie
• Privébezit afschaffen  

Einde klassenmaatschappij

Wat hoort bij Socialisme?

1. Vrijheid
2. Gelijkheid

Kwam de industrie laat of vroeg op gang in Nederland?

1. Vroeg
2. Laat

Wat is Socialisme?

1. Politieke stroming die vindt dat er een eind moet komen aan de uitbuiting van arbeiders door ondernemers.
2. Politieke stroming die opkomt voor zoveel mogelijk vrijheid voor de burgers.

Wie is dit?

1. Willem II
2. Thorbecke
3. Karl de Grote
4. Karl Marx

Socialisme

Niet alle socialisten geloofden dat klassenstrijd en revolutie nodig was:

• Sociaaldemocratie (Gematigde stroming die de werk- en leefomstandigheden van arbeiders wil verbeteren via wetgeving in het parlement, niet door een revolutie)

Socialisme

Praktijk:

• Arbeiders verenigen met hetzelfde beroep --> Vakbond
• Vakbond--> Onderhandelen over lonen, werktijden

Socialisme

Luisterden de ondernemers niet? Dan kon de vakbond een staking uitroepen ----> 

Andere manier om leef/werkomstandigheden te verbeteren?

• Via het parlement wetten maken?
• Stemrecht?

De eerste sociale wetten

Eerste verbeteringen eind 19de eeuw

• Door de industrialisatie armoede, slechte woon/werkomstandigheden van arbeiders (Sociale kwestie)
• 1872 Einde verbod op vakbonden

De eerste sociale wetten

• 1874 Eerste sociale wet --> 'Kinderwetje van Van Houten'
• Geen kinderarbeid, onder de 12
• Het gold niet voor kinderen die in de huishouding of landbouw werkte

Wanneer was het Kinderwetje van Van Houten?

1. 1872
2. 1874

Wat wordt bedoeld met de Sociale kwestie?

1. Een wet die leef en werkomstandigheden van mensen verbeterd
2. Probleem van armoede en slechte woon en werkomstandigheden van arbeiders
3. Politieke stroming die vind dat er een eind moet komen aan de uitbuiting van arbeiders door ondernemers

De eerste sociale wetten

Na het 'kinderwetje' rond 1900:

• Overheid ging eisen stellen aan woningen
• Verbod huren onbewoonbare krotten
• Leerplicht
• Betere medische zorg voor armen
• Aanleg riolering

Genoeg verandering? Waarom wel of niet?

De eerste sociale wetten

Eerste politieke partij (SDAP) Sociaaldemocratische Arbeiderspartij:

• Korte werktijden, hoge lonen
• Arbeiders kiesrecht
• 1848 --> Rijke mannen
• 1917 --> Alle mannen kiesrecht
• 1919 --> Algemeen kiesrecht 

Vanaf wanneer is Nederland een echte democratie? Waarom dan?

Lees H4.4 Beantwoord de vragen:

1. Noem 4 manieren waarop arbeiders in de 19de eeuw hun positie konden verbeteren?  
2. Leg uit dat het Kinderwetje van Van Houten een sociale wet was.
3. Waarom zijn er 2 groepen Socialisten? 

Lees H4.4 Beantwoord de vragen:

1. Noem 4 manieren waarop arbeiders in de 19de eeuw hun positie konden verbeteren?  Revolutie, demonstreren, vakbond, politieke partij, wetten, staken,
2. Leg uit dat het Kinderwetje van Van Houten een sociale wet was? Sociale wet is bedoel voor verbetering leef/werkomstandigheden. Kinderwet was voor jongeren tot 12.
3. Waarom zijn er 2 groepen Socialisten? Socialisten die via een revolutie gelijkheid wilden en socialisten die via wetten, vreedzaam verandering willen

H4.6 Spotprenten

Wat weten jullie over spotprenten?

H 4.6 Spotprenten

Bron 1. Albert Hahn (1877-1918) was een belangrijk politiek tekenaar in Nederland. Hij kwam uit een arm gezin en was een groot voorstander van het socialisme. Een spotprent van Albert Hahn uit 1908. ‘Gieren’ betekent: heel hard lachen.

Stap 1 :Schrijf zoveel mogelijk gegevens op uit de bron. (door wie is het gemaakt, datum, plaats)

Wanneer werd de spotprent gemaakt?

1. 2008
2. 1917
3. 1900
4. 1908

H 4.6 Spotprenten

Stap 2: Wat zie je allemaal op de spotprent? (Personen, voorwerpen, dieren, symbolen, figuren , tekst)

Wat zie je allemaal op de spotprent?

H 4.6 Spotprenten

Stap 3:  Je moet de bron interpreteren: Wat is de boodschap van de tekenaar? 

Wat zou hij/zij willen uitbeelden of duidelijk maken?  Wat is de mening van de tekenaar?

Het bijschrift van de spotprent is: ‘Is het niet om te gieren? Die bende wil hetzelfde kiesrecht hebben als ik!’ Wie zegt dit?

1. de man op de voorgrond
2. de vrouw op de voorgrond
3. de tekenaar zelf
4. de mensen op de achtergrond

Zijn de personen op de voorgrond positief of negatief afgebeeld?

1. Positief
2. Negatief
3. Anders

Over welke gebeurtenis/begrip/persoon gaat de spotprent?

1. de sociale kwestie
2. industriële revolutie
3. kiesrecht
4. koning Willem I

Met welke maatschappelijke groep wordt in deze spotprent de spot gedreven?

1. Rijke mannen
2. Kapitalisten die niet willen dat arme mensen stemrecht krijgen
3. De arme arbeiders die aan het demonstreren zijn
4. De middenklasse

Albert Hahn (1877-1918) was een belangrijk politiek tekenaar in Nederland. Hij kwam uit een arm gezin en was een groot voorstander van het socialisme. Een spotprent van Albert Hahn uit 1908. ‘Gieren’ betekent: heel hard lachen.

Wat zie je op de spotprent?
Schrijf zoveel mogelijk gegevens op uit de bron. (door wie is het gemaakt, datum, plaats)

Wat zie je op de spotprent?
Wat zie je allemaal op de spotprent? (Personen, voorwerpen, dieren, symbolen, figuren , tekst)

Wat zie je op de spotprent?Wat is de boodschap van de tekenaar?