spijsvertering les 3

• anatomie & fysiologie
• MBO
• Studiejaar 1

Het spijsverteringsstelsel

De lessen op school & online

Deze les

*  De spijsvertering van herkauwers

* De spijsvertering van haasachtige en knaagdieren

* De spijsvertering van vogels

* aandoeningen en afwijkingen van het spijsverteringsstelsel

Lesdoelen van vandaag

• Je kunt het spijsverteringsstelsel van herkauwers uitleggen
• Je kent het spijsverteringsstelsel van haasachtige en knaagdieren
• Je kent het spijsverteringsstelsel van  vogels
• Je afwijkingen aan het spijsverteringsstelsel herkennen en benoemen

Herkauwers

Herkauwers

Herkauwers zijn zoogdieren, de maag van herkauwers is echter ander opgebouwd en heeft een andere functie. De maag van herkauwers bestaat uit 4 delen (compartimenten) De eerste 3 delen zijn de voormagen het vierde gedeelte is de echt maag.

1 Pens (rumen)

2 netmaag (reticulum)

3 boekmaag (omasum)

4 lebmaag (abomasum)

De rol van speeksel bij herkauwers

Bij herkauwers speelt speeksel een grote rol bij de vertering. Tijdens het kauwen en herkauwen wordt speeksel toegevoegd aan het voedsel. Een koe produceert 40 - 150 liter speeksel per dag

Speeksel heeft 2 belangrijke functies:

- Speeksel heeft een hoge PH (basisch). Speeksel neutraliseert de vetzuren die uit de opgenomen voedingsmiddelen zijn vrijgemaakt in de pens. Het werk als een soort van buffer.

- Speeksel vermindert het risico van zwelling in de pens. Het heeft een schuim onderdrukkend effect en voorkomt zo dat voedsel gaat schuimen en dus opblazen

(voor)magen van herkauwers

De pens

In de pens (1e voormaag) wordt ruwe celstof afgebroken waardoor vetzuren vrijkomen die uiteindelijk worden omgezet tot energie

Deze vertering door bacteriën en andere micro-organisme heet fermentatie.

Bij de fermentatie ontstaat veel gas wat via de slokdarm dmv boeren wordt afgevoerd.

Netmaag

In de netmaag (2e voormaag) deze maag wordt zo genoemd omdat de wand vd maag op een net lijkt.

De netmaag is verbonden met de pens. De netmaag bepaalt uiteindelijk of het voedsel klein genoeg is om verder te gaan naar de boekmaag.

Boekmaag

Boekmaag (3e voormaag/ zo groot als basketbal) door schuren in de maag wordt voedselbrij verder fijngemalen en water en mineralen worden opgenomen

Lebmaag

Deze maag is vergelijkbaar met onze maag. In de lebmaag wordt een begin gemaakt aan de eiwitvertering. Vanuit hier gaat de voedselbrij naar de dunne darm.

Darmstelsel herkauwers

Spijsverteringsstelsel paard

spijsverteringsstelsel paard

De weg van het voedsel:

Mondholte -> slokdarm -> maag -> dunne darm -> blinde en dikke darm -> endeldarm

Dunne darm = vertering  zetmeel, eiwit en vet (mbv; amylase, trypsine en lypase enzymen)

Blinde darm en dikke darm = vertering vezels, opname water

Endeldarm= verzamel plaats, opname water

Darmstelsel paard

Haasachtige en knaagdieren

Spijsverteringsstelsel konijn

Een groot deel van de vertering vind plaats in de blinde darm en de karteldarm. Plantmateriaal wordt afgebroken door bacteriën in de dikke darm. Veel voedingsstof komt in het laatste deel van de darmen dus pas vrij, waardoor niet alles meer kan worden opgenomen.

Een konijn poept dus voedingsstoffen uit in de vorm van nachtkeutels/ caecotrofen (plakkerig/dunner)

Deze worden direct uit de anus weer opgegeten het proces wordt opnieuw doorlopen en overdag worden de harde keutels uitgescheiden

Konijn en andere haasachtige kunnen niet braken.

Spijsverteringsstelsel cavia

Het spijsverteringskanaal moet continu een aanbod van in ieder geval vezels hebben om te zorgen dat de maag en darmen in beweging blijven. 

Let op: Wanneer een cavia 24 uur of langer niet eet, kunnen de darmen stil komen te liggen en kan de cavia binnen korte tijd sterven doordat zich veel gas vormt in maag en darmen!

Vogels

spijsverteringsstelsel vogel

Het spijsverteringskanaal van een vogel is op sommige punten heel anders dan zoogdieren.

Vogels hebben 2 blinde darmen hier wordt ruwe celstof afgebroken.

Vogels hebben geen endeldarm van dikke darm rechtstreeks naar cloaca

De weg van het voedsel:

Snavel -> keelholte > slokdarm -> krop -> kliermaag -> spiermaag ->darmen -> alvleesklier -> lever – cloaca

Spijsverteringsstelsel vogel

Krop = aangepast deel slokdarm dient voor opslag, voorweken

Kliermaag= zelfde werking als onze maag

Spiermaag = verkleinen en malen (in deze maagkiezeltjes aanw. Voor malen)

Uit de cloaca; urine + ontlasting lozen gaat samen (groen/bruin = darmen en wit = urinezouten)

Afwijkingen en aandoening aan het spijsverteringsstelsel

Braken en dan ...

• Eenmalig kan
  
• Continu braken/loosbraken = spoed!!
  
• Jonger dan 4 maanden
  
• Vergiftiging of vreemd voorwerp
  
• Braaksel bevat bloed of ontlasting

Diarree en dan ...

• Bloed bij de diarree
  
• Zwarte diarree
  
• Ziek/lusteloos
  
• Jonger dan 4 maanden
  

Obstipatie en dan ...

• Ontlasting is te hard of droog
  
• Verkeerde voeding
  
• Te weinig vochtopname
  
• Vreemd voorwerp (gegeten)
  
• Langer dan 24u overleg dierenarts
  

Acaecotrofie

• Dier is te dik
  
• Vieze achterkant -> maden !!!
  
• Te weinig beweging
  
• Verkeerde voeding
  
• Te weinig vezels
  

Ga aan de slag met de opdrachten

 15 t/m 20

Afsluiting

Bedenk samen met jouw groepje 3 toetsvragen.

1 van jullie mailt de vragen + antwoorden naar:

[e-mail]

Volgende les...

Hoofdstuk afweer

- De aspecifieke en de specifieke afweer

- de eerste, tweede en derde lijns defensie

Extra uitleg en verdieping 

https:

https:

www.bioplek.org