1.4 de opstand deel 1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

1.4 de opstand 

deel 1

Programma

wat?	hoe?	tijd?
Terugblik	klassikaal	5 min
uitleg 1.4 deel 1	klassikaal	15 min
zelfstandig werken	klassikaal	15 min

Misstanden

• kerk vraagt veel geld van de burgers
• geestelijken houden zich niet aan de regels vd kerk (trouwen etc.)
• aflaten 
•  beeldenverering
• geestelijken voeren hun werk niet goed uit

wie was Luther?

1. iemand die de boekdrukkunst heeft uitgevonden
2. Iemand met een heel groot rijk
3. Iemand die zich verzette tegen de kerk en een nieuwe stroming ontwikkelde in het Christendom
4. Iemand die een boerenjongen was.

Luther wilde

1. de macht van de kerk vergroten
2. de kerk hervormen
3. de kerk afschaffen
4. dat de regels van de kerk de basis waren voor geloof

Nadat Luther werd verbannen uit de kerk kozen veel vorsten partij voor hem. Geef hiervoor een verklaring.

Leerdoel

aan het eind van deze les:

• weet je hoe de Nederlanden werden bestuurd onder leiding van Karel V en Filips II
• kun je een politieke en een religieuze oorzaak geven voor het uitbreken van de Opstand

De Nederlanden onder Karel V

• De Nederlanden waren 17 lossen gewesten met Karel V als landsheer.
  
• Verkregen door: huwelijkspolitiek, voorouders en oorlogen.
• De zuidelijke gewesten waren de rijkste met grote handelssteden zoals Brugge, Antwerpen en Brussel met veel nijverheid en handel.
• De Nederlanden: geen eenheid, maar losse gewesten die elk eigen regels, privileges, rechtspraak en bestuur hadden .

Karel V: ook keizer van Heilig Roomse/ Duitse Rijk en koning van Spanje.

Verbleef in het buitenland.

Vertegenwoordiging door landvoogd(es)

Binnen ieder gewest benoemde Karel een Stadhouder als plaatsvervanger.

Het bestuur van de Nederlanden

- Ieder Gewest: eigen regels en gewoonten.

Aan geld komen (voor voeren oorlog) landheren met ieder gewest onderhandelen voor belasting. Gewestelijke staten:

- voornaamste edelen, geestelijken en afgevaardigden van de steden.

Pas als de landheer hun oude privileges wilde bevestigen, waren de staten bereid belasting te betalen.

Centralisatie van het bestuur

• Voor een koning was het niet handig dat elke stad zijn eigen wetten en regels had. 
• Waarbij steeds vanuit één plaats (Brussel) wordt geregeerd noemen we centralisatie. 
• Hoe zorgde Karel V voor centralisatie?

1. Staten-Generaal werd ingesteld
2. Hoogste rechtbank in Mechelen voor hele Nederlanden
3. Rechters en ambtenaren werden aangesteld op basis van opleiding, dus niet meer door te erven (edelen bang om hun inkomsten en macht te verliezen, burgers: deze nieuwigheid in strijd met hun privileges)

Vele gewesten vonden de centralisatie van Karel V maar niks. Ze wilden dat oude privileges en wilden het gewest zelf besturen. 

. 

Ketters 

• Karel wilde dat iedereen in zijn rijk Katholiek was
• andersgelovigen werden Ketters  genoemd
• invoering Bloedplakkaten > vaak niet uitgevoerd 

Filips II

• zoon van Karel V> erfopvolging in 1555
• koning van Spanje en landsheer van de Nederlanden
• bestuur in de Nederlanden door Margaretha van Parma> landvoogdes 
• strenger dan zijn vader > richtte inquisitie op

Smeekschrift der Edelen 

• Onrust nam toe> edelen boden in 1566 smeekschrift aan Margaretha van Parma 
• Margaretha gaf toe> minder strenge vervolgingen op ketters

De Beeldenstorm

• na matigingen inquisitie kregen protestanten meer moed

• hielden openbare kerkdiensten in de buitenlucht of Hagenpreken

• 1566: beeldenstorm 

Alva

• toen Filips hoorde van de beeldenstorm was hij woedend

• hardere aanpak was nodig> Alva als vervanger van Margaretha 
• Hertog van Alva kwam met leger naar de Nederlanden
• Raad van Beroerten 

Willem van Oranje

• Stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht

• Vluchtte naar huidige Duitsland

• gezien als 'leider van de Opstand'

Belegeringen Alva

• nieuwe manier van oorlog voeren: plunderen en omsingelen 
• veel angst bij steden; meestal snelle overgave
• Beleg van Alkmaar & Leiden > overwinningen door Opstandelingen  

Wat hoort NIET bij Karel V?

1. Hij was streng katholiek.
2. Hij voerde een centraal bestuur in de Nederlanden in.
3. Hij heerste over een groot rijk.
4. Hij was stadhouder.

Karel V wilde:

1. Overal dezelfde wetten en regels in zijn rijk .
2. De baas worden in Engeland
3. Meer edelen die gaan besturen
4. Méér verschillende gewesten in de Nederlanden

Na de Beeldenstorm...

1. Vluchtte Willem van Oranje naar Duitsland
2. Stuurde Filips II de hertog van Alva
3. Werden opstandige edelen vermoord
4. Begon de Nederlandse opstand

Welke zin over Philips II is juist?

1. Hij was een Spaanse edelman
2. Hij was een Nederlandse edelman
3. Hij was een Nederlandse koning en baas over Spanje
4. Hij was een Spaanse koning en de baas over de Nederlanden