Agressie

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

Agressief gedrag

Inleiding 

Hoofdvraag: hoe ga je als verpleegkundige om met agressie?

- Wat is agressie?

- Hoe ga je om met agressie?

- Welke disciplines kun je bij een agressie incident betrekken?

- Wat zijn de ervaringen met agressief gedrag?

- Wat is de rol van de verpleegkundige bij een agressie incident?

Waar denk je aan bij het woord agressie?

Wat is agressie?

• Agressie is gedrag waardoor anderen zich onveilig of bedreigd voelen. Agressie kan zowel fysiek als psychisch zijn. Krabben, slaan, schelden, bedreigen, intimideren, schoppen en iets kapot gooien zijn voorbeelden van agressie. Kleine incidenten, zoals pesterijtjes, vallen ook onder agressie. Het gaat om een min of meer bewuste bedoeling van ongewenst gedrag. 

• Verbaal geweld
• Fysiek geweld
• Discriminatie
• Seksuele intimidatie
• Overige intimidatie

Agressie

Bescherming van:

• zichzelf
• anderen
• eigendom

Soorten agressie:

• Frustratie-agressie
• Impulsieve agressie
• Instrumentele agressie

Valt vloeken onder agressie?

1. Ja
2. Nee

Vorm van verbale agressie

Verbaal geweld

Schreeuwen, schelden, vloeken, dreigementen. 

Non-verbaal geweld

Non-verbale agressie bestaat uit gebaren, gelaatsuitdrukkingen en fysiek geweld. Fysiek geweld is slaan, schoppen, krabben, knijpen, enzovoort. Agressieve gebaren zijn bijvoorbeeld je middelvinger opsteken.

Naar buiten gerichte agressie

agressie die op een ander is gericht. Deze vorm van agressie is gemakkelijk te herkennen. Je krijgt woorden naar je hoofd of een andere zorgvrager wordt lastiggevallen. Er is altijd een doelwit.

Naar binnen gerichte agressie

op de eigen persoon gericht. De persoon wil zichzelf straffen door zichzelf pijn te doen of nare dingen over zichzelf te denken. Naar binnen gerichte agressie kan leiden tot depressief gedrag. Deze vorm van agressie is minder zichtbaar, maar kan in het ernstigste geval leiden tot zelfmoord.

Openlijke agressie

 zichtbaar en hoorbaar is voor iedereen. Bijvoorbeeld iets gooien of iemand slaan

Bedekte agressie

het gedrag alleen zichtbaar als je erop let. Voorbeelden hiervan zijn pesten, treiteren en sarren van andere zorgvragers

https://www.youtube.com/watch?v=gUEGvHr9084&t=4s

Frustratie agressie

Dit is het snel en onverwacht tonen van oplopende emoties en het ontstaan van een verminderde controle over het eigen gedrag. Frustraties ontstaan meestal over een dienstverlening of procedure binnen een organisatie en kunnen snel leiden tot een uitbarsting van geweld.

Impulsieve/ Explosieve agressie

wanneer er sprake is van deze vorm van agressie is de persoon in kwestie vaak onvoorspelbaar en snel gewelddadig. De realiteitszin ontbreekt volledig en vaak heeft dat te maken met een verslaving en/of een psychische stoornis.

Instrumentele agressie

Bij instrumentele agressie wordt de agressie gebruikt om een bepaald doel te bereiken (bewuste actie), bijvoorbeeld als de zorgvrager niet wil opstaan. De zorgverlener probeert de zorgvrager uit bed te tillen, waarbij de zorgvrager gaat slaan. De zorgverlener geeft het op: doel bereikt.

Stelling

'Agressie en grensoverschrijdend gedrag kunnen bepaalde cliënten niks aan doen en moet je als verpleegkundige accepteren'

Omgaan met agressie

• Welke interventies kan je ondernemen?

Preventieve interventies

- Probeer zo veel mogelijk op de hoogte te zijn. Als je bijvoorbeeld weet dat iemand de laatste tijd veel vervelende dingen heeft meegemaakt en hij eerder agressief is geweest, kun je hem extra in de gaten houden;

- Probeer een zo duidelijk mogelijk beeld te krijgen van de zorgvrager, zodat je bepaald gedrag kunt inschatten;

- Let bij bewoners die vaker agressief gedrag vertonen op verschijnselen als stijgende angst en toenemende onzekerheid;

- Neem een zorgvrager die op uitbarsten staat mee uit de groep;

- Blijf rustig;

- Probeer andere zorgverleners te waarschuwen;

- Vestig de aandacht op jezelf en niet op de situatie: ‘Kijk naar mij, ik wil er rustig over praten.’;

- Probeer extra prikkels te vermijden, bijvoorbeeld door andere zorgvragers te vragen even stil te zijn.

Interventies tijdens het event

- Praat rustig met de zorgvrager;

- Neem een goede positie in qua houding en opstelling in de ruimte. Door in het gezichtsveld van de agressieve zorgvrager met de rug naar anderen te gaan staan scherm je de zorgvrager af van prikkels;

- Probeer de aandacht van de agressieve zorgvrager af te leiden van het onderwerp van agressie;

- Neem een positie in waardoor andere zorgvragers veilig zijn, zoals bij het voorbeeld door het mes af te pakken.

Interventies na het event

- Laat de agressieve zorgvrager op een veilige plek tot rust komen;

- Voer een individueel gesprek met de zorgvrager over wat er gebeurd is;

- Maak eventuele afspraken met de zorgvrager over het vervolg;

- Bespreek je eigen manier van handelen met je collega’s;

- Reflecteer op je eigen handelen;

Bespreek het incident in het team en pas eventueel het zorgplan aan.

Wat vind je van deze benadering?

- Wat valt je op?

- Zou jij het anders aanpakken ? Zo ja hoe? 

Wat vind je van deze benadering?

- Wat valt je op?

- Zou jij het anders aanpakken ? Zo ja hoe? 

Wat als de situatie escaleert?

Zelfzorg

Grens aangeven

Time-out

Gesprek beëindigen

Veilige afstand

Collega's en beveiliging alarmeren

Schakel zo nodig de politie in (doe aangifte) 

De STOP-methode
Waar staan de letters STOP voor?

1. Stress, Tot orde roepen, Oke vinden, Passen
2. Stoom afblazen, Terug koppelen, Opnieuw proberen, Parkeren
3. Stoom afblazen, Tot orde roepen, Opnieuw beginnen, Passen
4. Stress, Terug koppelen, Opnieuw beginnen, parkeren

Methode om te voorkomen dat een conflict escaleert. 

Stoom afblazen: Laat de persoon even uitrazen. Geef hem de tijd om ongehinderd ‘leeg te lopen’ en zijn emoties te uiten. Vaak kalmeert iemand al een beetje als hij zonder onderbroken te worden kan zeggen wat hij op zijn hart heeft. Gooi in elk geval geen olie op het vuur door in te gaan op details of persoonlijke beledigingen.

Tot de orde roepen: Zodra de persoon uitgeraasd is, kun je proberen hem tot de orde te roepen. Geef aan dat je niet op deze manier verder wilt, maar dat je graag rustig met elkaar wilt praten. Praten om er op een respectvolle manier samen uit te komen. Leg de basis voor de volgende stap.

Opnieuw beginnen: Je wilt eigenlijk de emotie van het eerste deel van het gesprek achter je laten. Begin het gesprek opnieuw, alleen dan zonder de agressie van het begin. Vanaf nu moet het gesprek een heel andere toon hebben.

Passen bij herhaling: Valt de klant toch in herhaling, stop dan direct met het gesprek en benoem wat je niet aanstaat: “Ik heb u net gezegd dat ik zo niet aangesproken wens te worden.” Of “Ik hoor u nu weer … zeggen, dat betekent dat ik het gesprek nu stop.”

Welke disciplines kunnen betrokken worden bij een agressie incident?

Disciplines

• Specialist ouderen geneeskundige
• Psycholoog
• Activiteiten begeleider
• Maatschappelijk werker
• Geestelijk verzorger
• Ergotherapeut
• Arts

De rol van de verpleegkundige

• Per instelling verschillend
• Handelen volgens protocol
• Meldingen maken
• Rapporteren
• Gesprekken
• De wet zorg en dwang 

WZD

De Wet zorg en dwang regelt de rechten bij onvrijwillige zorg of onvrijwillige opname van mensen met een verstandelijke beperking en mensen met een psychogeriatrische aandoening (zoals dementie).

- In welke situaties onvrijwillige zorg en/of opname aan de orde kan zijn;

- Hoe een besluit tot onvrijwillige zorg genomen wordt;

- Wanneer onvrijwillige zorgverlening geëvalueerd moet worden.

- Het recht op een cliëntenvertrouwenspersoon. 

www.npostart.nl

Hoeveel procent van de hulpverleners maakte in 2022 agressie of geweld mee?

1. 23
2. 50
3. 78
4. 92

Voorkomen nieuw incident

- Gebruik de uitkomsten van de evaluatie (vanuit de patiënt en collega’s)

- Aanleidingen wegnemen (bv. overvraging, overprikkeling, om leren gaan met emoties)

- Vroegtijdige signalering (o.a. door signaleringsplan)

- Duidelijke regels en consequente uitvoering:

• Blijf jezelf als verzorgende afvragen waarom jullie welke regels hanteren.
  
• Zorg dat je het kan uitleggen aan de patiënt.
  
• Voorkom onnodig veel regels, dit kan weer agressie uitlokken.
  

Conclusie en aanbeveling

• Geen duidelijk , kort en bondig antwoord
• Iedereen ervaart agressie anders/gaat hier anders mee om
• De theorie kan per situatie erg verschillen met de praktijk
• Veiligheid en nazorg is erg belangrijk
  
  
• Overige tips

• Protocollen kennen en hier naar handelen
• Melding maken en bespreken in het team
• Goede scholing