13.1 Bloed

• Biologie
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 4

programma week 49.4

1. Start thema 13 - Transport en Afweer
2. Zelfstandig werken
3. Afsluiting

Leerdoelen 13.1 - Bloed

13.1.1 Je kunt de bestanddelen van bloed noemen met hun kenmerken en functies.

Een volwassen mens heeft vijf tot zes liter bloed in zijn lichaam. Het bloed vervoert allerlei stoffen en warmte door het lichaam.

Thema 13 - Transport

Basisstof 1 bloed

Waarom heb je bloed?

Bloedplasma 

Vervoeren van stoffen:

Voedingsstoffen: glucose, mineralen, vitaminen, eiwitten, vetten en de verteringsproducten van koolhydraten.

Hormonen

Enzymen

Antistoffen

Afvalstoffen zoals CO2

Bloedplasma

7% eiwitten (waaronder fibrinogeen)

veel opgeloste stoffen: voeding, afval(co2) hormonen, enzymen, antistoffen

Rode bloedcellen

bloedarmoede

ontstaan

Stoffen op peil houden

Genoeg glucose:

• Uit het bloed
• Glycogeen voorraad lever en spieren 

Genoeg zuurstof:

• Snellere ademhaling
• Snellere hartslag

-> ook worden de afvalstoffen H2O en CO2 sneller afgevoerd

Rode bloedcel

Vervoeren van O2 en CO2

Worden gemaakt in het rode beenmerg

Rode bloedcellen

• Vervoeren van O2 en CO2
  
• Worden gemaakt in het rode beenmerg (kop van pijpbeenderen)
• bevatten het eiwit Hemoglobine

Hemoglobine zorgt ervoor dat de rode bloedcellen makkelijk Zuurstof kunnen opnemen en afgeven.

Het rode beenmerg heeft ijzerzouten nodig om hemoglobine aan te maken. Een tekort aan ijzerzouten in de voeding kan bloedarmoede veroorzaken.

Wat is het gevolg als je bloedarmoede hebt?

Sikkelcelanemie zorgt voor halve maanvormige rode bloedcellen ipv ronde, wat is het gevolg?

Rode bloedcel

Vervoeren van O2 en CO2

Worden gemaakt in het rode beenmerg

Witte bloedcellen

• ontstaan uit stamcellen in het rode beenmerg
• hebben geen vaste vorm waardoor ze uit de bloedbaan kunnen treden.
• Witte bloedcellen maken ziekteverwekkers onschadelijk.

Er zijn verschillende typen witte bloedcellen.

• witte bloedcellen die dode celresten opruimen
  
• witte bloedcellen die ziekteverwekkers bestrijden door antistoffen te vormen
  
• witte bloedcellen die bacteriën bestrijden
  

Witte bloedcellen

In de rode cirkel zie je:

1. Een rode bloedcel
2. Bloedplaatje
3. Een witte bloedcel
4. Een blauwe bloedcel

Bloedplaatjes

trombose

stolling

Rode bloedcel

Vervoeren van O2 en CO2

Worden gemaakt in het rode beenmerg

Bloedplaatjes

• Worden gemaakt in het rode beenmerg 
• Bloedplaatjes zijn geen cellen, maar ontstaan uit de stamcellen in het rode beenmerg.  Ze ontstaan doordat cellen uiteenvallen. 
• Bloedplaatjes hebben dus geen celkern. 
• Ze spelen een rol bij de bloedstolling. Ze bevatten stoffen die ervoor zorgen dat het bloed buiten de bloedvaten stolt

Rode bloedcel

Vervoeren van O2 en CO2

Worden gemaakt in het rode beenmerg

Bloedstolling

• Spieren in de wand van het bloedvat trekken samen
• Door de verwonding worden bloedplaatjes kleverig. E
• Uit de samengeklonterde bloedplaatjes komen stoffen vrij die het plasma-eiwit fibrinogeen omzetten in fibrine. 
• Fibrine vormt een netwerk van draden op de wond. 
• Tussen deze draden blijven bloedcellen hangen en ontstaat een bloedstolsel.
•  • Als de fibrinedraden met de bloedcellen indrogen, ontstaat een korstje. 
• Na verloop van tijd worden de fibrinedraden langzaam afgebroken. Het korstje laat dan los. 
• De wond is genezen.

Opdracht

• Lezen en maken bs 13.1

eerder klaar?

• Maak online de Test Jezelf van basisstof 13.1
• Maak een samenvatting van b13.1

Afsluiting

Waar worden bloedcellen gemaakt?

1. Ruggenmerg
2. Hersenstam
3. Rode Beenmerg
4. Bijnieren

uit welke 4 onderdelen bestaat bloed?

1. bloedplasma, rode-, witte bloedcellen en zuurstof
2. bloedplasma, rode-, witte bloedcellen en koolstofdioxide
3. bloedplasma, rode-, witte bloedcellen en bloedplaatjes
4. bloedplasma, rode-, blauwe bloedcellen en bloedplaatjes

Rode bloedcellen

Bloedplasma

Bloedplaatjes

Witte bloedcellen

Zorgen voor bloedstolling

Bestrijden ziekteverwekkers

Vervoeren zuurstof met behulp van Hemoglobine

Vervoert stoffen zoals vitaminen, hormonen, Co2 etc.

Hemoglobine

Afweersysteem

Leukemie

Bloedstolling

Zuurstof vervoer

IJzer

Bloedarmoede

Geen celkern

Celkern

Waar bestaat bloedplasma uit?

1. water en zout
2. water en opgeloste stoffen
3. water en eiwitten en opgeloste stoffen
4. water en zout en eiwitten

Wat zorgt er voor de rode kleur in rode bloedcellen? Dit kan zuurstof vervoeren.

1. Glucose
2. Koolstofdioxide
3. Glycogeen
4. Hemoglobine

Wat gebeurd er als een witte bloedcel een ziekteverwekker heeft 'opgegeten'?

1. De ziekteverwekker gaat dood
2. De witte bloedcel gaat dood
3. Beiden gaan dood. Er ontstaat pus.
4. Allemaal

Wat wordt er aangegeven met het zwarte vlekje in de witte cel?

1. kern van een rode bloedcel
2. opgeslokte bacterien
3. kern van een witte bloedcel

Wat is de belangrijkste taak van de bloedplaatjes?

1. Vervoeren van zuurstof
2. Ziekteverwekkers doden
3. Bloed laten stollen

Bij het stollen van bloed verandert...

1. hemoglobine in hemoglobineen
2. fibrine in fibrinogeen
3. fibrinogeen in fibrine
4. hemoglobine in hemoglobine

Aids zorgt ervoor dat witte bloedcellen minder goed werken, wat is het gevolg hiervan?

Bij een zeldzame afwijking (trombocytopenie) heb je sneller kans op blauwe plekken en langdurige bloeding. Wat is de oorzaak?

1. Een tekort aan bloedplaatjes
2. Te veel rode bloedcellen
3. Deze mensen zijn onhandig

Aan de slag!

Goed lezen + maken thema 6, basisstof 1

Bloedplaatjes

trombose

stolling