M5 Paragraaf 2.1 en 2.2 Gevangenendilemma en Collectieve goederen

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Module 5, Hoofdstuk 2:

2.1 en 2.2 Gevangenendilemma & Collectieve goederen

Lesdoelen

• Je kunt beoordelen wanneer er sprake is van een gevangenendilemma
• Je kunt het gevangendilemma gebruiken om uit te leggen waarom de overheid voor collectieve goederen zorgt

Programma

Terugkomen op de vorige les (10 min)

Criteria voor gevangenendilemma & begrippen (10 min)

Beoordelen of sprake is van een gevangenendilemma (15 min)

Gevangenendilemma toepassen op collectieve goederen (met opdrachten) 40 min

Welke kaart hoort er niet bij?

Welke kaart hoort er niet bij?

Klaveren 3 hoort er niet bij, want het is geen Schoppen.

OF

Schoppen 7 hoort er niet bij, want het is niet opeenvolgend.

Er is geen goed antwoord, het gaat om het argument.

Omzet

Winst

Kosten

Opbrengsten

Prijsstijging

Prijsdaling

Omzetstijging

Elastische vraag

Bedenk een economische argument waarom een begrip er niet bij hoort.

Wist je het nog?

Algemeen: hoe lager (hoger) de prijs  >>  hoe groter (kleiner) de vraag.

Prijselasticiteit: hoe sterk de vraag verandert bij een lagere/hogere prijs. 

Elastische vraag > na prijsdaling hogere omzet door sterke vraagtoename

Inelastische vraag > na prijsdaling lagere omzet door zwakke vraagtoename

Vergelijkbare redenering bij prijsstijging. Hoe gaat die redenering?

§ 2.1 Gevangenendilemma

Gevangenendilemma: Beide spelers volgen hun eigenbelang. En er ontstaat een evenwicht dat voor beiden ongunstig is.

Waarom heet het een gevangenendilemma? 

Ik lees een tekst voor. Jullie vullen daarbij de opbrengstenmatrix in.

(10 jaar, 10 jaar)

(10 jaar, 10 jaar)

(10 jaar, 10 jaar)

(14 jaar, 0 jaar)

(0 jaar, 14 jaar)

(2 jaar, 2 jaar)

Gelijktijdig kiezen

Een speler kiest altijd dezelfde actie

Er is een andere uitkomst die voor beiden beter is

§ 2.1 Gevangenendilemma

Gevangenendilemma: Beide spelers volgen hun eigenbelang. En er ontstaat een evenwicht dat voor beiden ongunstig is.

Waarom heet het een gevangenendilemma? 

Ik lees een tekst voor. Jullie vullen daarbij de opbrengstenmatrix in.

Is het inderdaad een gevangenendilemma?

Begrippen

Nash-evenwicht

• Situatie waarin iedere speler zijn beste actie heeft gekozen, gegeven de acties van alle andere spelers.

Dominante actie

• Actie die een speler altijd kiest.

Begrippen

Evenwicht in dominante acties

• Evenwicht waarbij beide spelers een dominante actie kiezen

Gevangendilemma

• De uitkomst voor beide spelers is lager als ze voor hun eigenbelang gaan dan wanneer beide spelers voor het gemeenschappelijke belang gaan

Weekomzet

Wat is het Nash-evenwicht?

Weekomzet

• Beide dominante strategie? JA
• Uitkomst niet optimaal? WEL
• Gevangenendilemma?

Winst

Wat is het Nash-evenwicht?

Winst

• Beide dominante strategie? JA
• Uitkomst niet optimaal? NIET inderdaad (1000, 1400 beter)
• Gevangenendilemma? JA

Winst

Wat is het Nash-evenwicht?

Winst

• Beide dominante strategie? JA
• Uitkomst niet optimaal? NIET inderdaad (4500, 6000 beter)
• Gevangenendilemma? JA

Winst

• Beide dominante strategie? JA
• Uitkomst niet optimaal? WEL
• Gevangenendilemma? NEE

Begrippen

Collectieve goederen

Goederen waarbij het:

1.  niet mogelijk is niet-betalende consumenten uit te sluiten van consumptie 
   
2. en waarbij de consumptie door de ene consument niet ten koste gaat van de consumptie door een andere consument

Begrippen

Externe effecten

Effecten (voor anderen) van de productie van een goed die niet in de prijs van dat goed worden meegenomen.

Begrippen

Externe effecten

Effecten (voor anderen) van de productie van een goed dat niet in de prijs van dat goed worden meegenomen.

Vaak: de samenleving

Begrippen

Externe effecten

Effecten (voor anderen) van de productie van een goed dat niet in de prijs van dat goed wordt meegenomen.

1. Als de kosten van een negatief effect werden meegenomen, zou de prijs hoger zijn
2. Als de opbrengsten van een positief effect werden meegenomen, zouden kopers meer willen betalen

(200        ,             )

Meeliftgedrag

Door positieve externe effecten komen partijen in een gevangenendilemma.

Het positieve effect van collectieve goederen lokt meeliftgedrag uit. 

Iemand kan profiteren zonder te betalen (van collectieve goederen kan namelijk niemand uitgesloten worden).

Huiswerk

Paragraaf 2.1 en 2.2 bestuderen

Maken opdrachten van 2.1 en 2.2

Oplossingen voor het gevangenendilemma

Is een oplossing een afspraak te maken?

• Het maken van een afspraak lost het gevangenendilemma niet op.
• Beide spelers houden een prikkel om de gemaakte afspraak niet na te komen.

Oplossingen voor het gevangenendilemma

Wat lost het gevangenendilemma wel op?

• In 8 groepen onderzoeken we 4 oplossingen en vertellen die aan de klas.
• Eerst individueel lezen over jouw oplossing (5-10 min)
• Groep bij elkaar te bespreken hoe oplossing uit te leggen (10 min)
• Twee groepen met dezelfde oplossing maken presentatie met voorbeelden van 5-7 minuten (10-15 min). Dat wordt de uitleg.
• Presentaties: collectieve opbrengsten (p.45), sociale normen (p.46), zelfbinding (p.48) en collectieve dwang (p.50)

Boerkoel en Van Erp kunnen met elkaar afspreken dat ze geen uitverkoop zullen houden. Maar houdt die afspraak wel stand? Het antwoord is: nee. Als Boerkoel zich aan de afspraak houdt, kan Van Erp zijn winst verhogen door de afspraak te schenden en wel uitverkoop te houden. Zijn winst stijgt dan van € 6.000 tot € 8.000. En als Boerkoel zich niet aan de afspraak houdt, vergroot Van Erp zijn winst ook door zich niet aan de afspraak te houden. Zijn winst neemt dan toe van € 2.000 tot € 3.000. Kortom, of Boerkoel zich nu aan de afspraak houdt of niet, het loont voor Van Erp altijd om de afspraak te schenden. Precies hetzelfde geldt voor Boerkoel. Of Van Erp zich aan de afspraak houdt of niet, het is voor Boerkoel altijd lonend om de afspraak te schenden.