§4.1 Kenmerken van een reactie

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

H4 - Chemische reacties

§4.1

Chemische
reacties

Les 1

§4.1 (leerdoelen)

Zelfwerkzaamheid

Les 2

Vuurwerk

Leerdoelen

Na deze les weet ik...:

• waaraan je een chemische reactie kunt herkennen
• wat endotherm en exotherm is

Na deze les kan ik...:

• een chemische reactie herkennen
• uitleggen wat een exotherme reactie is
• uitleggen wat een endotherme reactie is

Wat denk je dat er kan gebeuren tijdens het verwarmen van stoffen?

Fase-overgang

Stoffen lijken te veranderen, maar moleculen blijven hetzelfde

H₂O (l) -> H₂O (g)

Chemische reactie

Beginstoffen 'verdwijnen' en er ontstaan nieuwe stoffen met andere eigenschappen -> reactieproducten

Verwarmen van stoffen:

Wat denk je dat er kan gebeuren tijdens het mengen van stoffen?

Mengen

Stoffen lijken te veranderen, maar moleculen blijven hetzelfde

Bijv. oplossen suiker in water:

C₆H₁₂O₆ (s)  -> C₆H₁₂O₆ (aq)

De stoffen zijn nu fijn verdeeld in elkaar, waardoor je het verschil niet meer ziet

Chemische reactie

Beginstoffen 'verdwijnen' en er ontstaan nieuwe stoffen met andere eigenschappen -> reactieproducten

Mengen van stoffen:

Chemische reactie

Een reactie waar beginstoffen veranderen in andere/nieuwe stoffen, noem je een Scheikundige reactie

Een ander woord voor een Scheikundige reactie,  is een Chemische reactie

Chemische reactie

Bij een chemische reactie verdwijnen
stoffen en ontstaan er nieuwe stoffen.

De stoffen die verdwijnen heten beginstoffen en de nieuw stoffen die

ontstaan heten reactieproducten.

Chemische reactie

Tijdens een chemische reactie treden vaak reactieverschijnselen op:

• Vuur
  
• Kleur verandering
• Geur verandering
• Knal (explosie)
  
• Flits
  
• Rook

Wanneer je een van deze verschijnselen waarneemt => chemische reactie

Chemische reactie?

Zijn de volgende omschreven processen wel of geen chemische reactie?

Oplossen van zout in water

1. Chemische reactie
2. Geen chemische reactie

Een ei bakken

1. Chemische reactie
2. Geen chemische reactie

Water koken

1. Chemische reactie
2. Geen chemische reactie

Hout zagen

1. Chemische reactie
2. Geen chemische reactie

Een kaarsje branden

1. Chemische reactie
2. Geen chemische reactie

Welke van de onderstaande situaties is een chemische reactie?

1. Je doet een klontje suiker in de thee
2. Je doet zout op een eitje.
3. Je kookt spruitjes.
4. Je zet een kopje koffie

Welke van de onderstaande situaties is géén chemische reactie?

1. Verbranden van papier
2. Glas maken uit zand en soda
3. Het roesten van je fiets
4. Koffiebonen malen

Kenmerken

Kenmerken Chemische reactie:  

• Beginstoffen veranderen in reactieproducten => stofeigenschappen veranderen dan dus ook.
• Er treedt altijd een energie-effect op. 
• Totale massa beginstoffen=totale massa reactieproducten
• Bepaalde reactietemperatuur nodig om de reactie te laten verlopen. 

Energie-effect

Exotherme reactie: Een reactie waarbij warmte, licht of elektrische energie vrijkomt.

Endotherme reactie: Een reactie waarin warmte, licht of elektrische energie moet worden gestopt

Energie Effect

Bij alle chemische reacties treed er een energie effect op:

• Endotherm (energie nodig)
• Exotherm (energie komt vij)

Endotherm

Wanneer je steeds energie moet toevoegen om er voor te zorgen dat de reactie doorgaat, is de reactie endotherm.

Wanneer de energietoevoer stopt, stopt de reactie.

(bijv: het koken van een ei of groenten)

Exotherm

Wanneer bij de reactie energie vrijkomt, is de reactie exotherm.

Exotherme reacties moeten vaak wel op gang worden gezet, waarna het vervolgens zelf verder gaat.

(bijv: een kaars aansteken)

Alle verbrandingen zijn exotherm

Reactiesnelheid

Factoren die reactiesnelheid beïnvloeden

1. Soort stof
2. Concentratie
3. Temperatuur
4. Verdelingsgraad
5. Katalysator

1.

2.

3.

4.

5.

Wat gebeurt er met de reactiesnelheid als je de beginstoffen in een bak met ijswater zet?

1. Reactiesnelheid gaat omhoog
2. Reactiesnelheid blijft gelijk
3. Reactiesnelheid gaat omlaag

Welke reactie verloopt het snelst?

1. De reactie tussen magnesiumlint en azijnzuur bij 20 C
2. De reactie tussen magnesiumlint en azijnzuur bij 80 C
3. De reactie tussen magnesiumpoeder en azijnzuur bij 20 C
4. De reactie tussen magnesiumpoeder en azijnzuur bij 80 C

Bij een verbrandingsreactie komt warmte vrij. Deze reactie is...

1. exotherm
2. endotherm

Ook fase-overgangen zijn endotherm of exotherm.

Is smelten van ijs een endotherm of exotherm proces?

(Tips: denk goed na => warmte nodig of komt er warmte vrij)

1. Endotherm
2. Exotherm

Ook fase-overgangen zijn endotherm of exotherm.

Is bevriezen van ijs een endotherm of exotherm proces?

(Tips: denk goed na => warmte nodig of komt er warmte vrij)

1. Endotherm
2. Exotherm

Ook fase-overgangen zijn endotherm of exotherm.

Is verdampen van water een endotherm of exotherm proces?

(Tips: denk goed na => warmte nodig of komt er warmte vrij)

1. Endotherm
2. Exotherm

Roesten van een oude fiets is een ...

1. Fase-overgang
2. chemische reactie
3. Vorming van een mengsel
4. geen van allen

Leerdoelen

Nu weet ik...:

• waaraan je een chemische reactie kunt herkennen
• wat endotherm en exotherm is

Nu kan ik...:

• een chemische reactie herkennen
• uitleggen wat een exotherme reactie is
• uitleggen wat een endotherme reactie is

Wat snap / kan je nu nog niet?

(en heb je nog extra uitleg / oefening voor nodig?)

Opdrachten §4.1 

• Kort doorlezen §4.1

• Maken:
  

      => opdr. 4, 5, 6, 10, 15, 17

Deze les

Hoe maak je vuurwerk?

Demo vlamkleuren

Demo kaliumchloraat

Demo poedersuiker