vakatelier 6 Burgers op stoom & globalisering

• Geschiedenis
• HBO
• Studiejaar 1

Geschiedenis vakatelier 6: Burgers op stoom & globalisering

Tijdbalktest (toets)

• teken in rap tempo (uit de losse pols) een tijdbalk op schaal.
• noteer de ronde jaartallen en de namen van de tijdvakken;
  
• verwerk in je tijdbalk de volgende kantelmomenten: 1. Agrarische Revolutie - 2. Christendom verovert Europa - 3. Renaissance - 4. Reformatie - 5. Wetenschappelijke Revolutie - 6. Verlichting;  
• noteer canonvensters: één canonvenster bij tijdvak 1 en 2 ;
• vanaf tijdvak 3 telkens drie canonvensters;
• je mag geen bronnen raadplegen;
• je hebt slechts 5 minuten de tijd;

Wereldtentoonstelling 

Parijs, 1889

.

maar ook tentoonstellen van ...

Village Nègre

Topattractie van 1889 is de Village Nègre aan de voet van de Eiffeltoren, waar meer dan 400 indigènes (inboorlingen) uit Frans koloniaal gebied worden geëxposeerd in een soort etnologische dierentuin. Deze mensen, die als sauvages (wilde dieren) worden beschouwd, bevinden zich achter hekken en kunnen bekeken en gevoerd worden. Hun handelingen worden gadegeslagen en vaak ook bespot

Leerdoelen

Je kunt aan het einde van dit vakatelier ….

• uitleggen wat de industriële revolutie te maken heeft met de opkomst van emancipatie-bewegingen; 
• de drie belangrijkste kwesties uit de 19e eeuw noemen en omschrijven: sociale kwestie, kiesrechtkwestie en schoolstrijd; 
• de toenemende globalisering vanaf de 16e eeuw beschrijven en verklaren;
• de tijdvaknamen ‘burgers en stoommachines’ en ‘televisie en computer' verklaren. 

0

Muurkrant-opdracht

Ga in een groepje van ± 4 bij elkaar zitten. Gebruik een flap en stiften.
Open de envelop en leg de bronnen gespreid op tafel.
Jullie gaan met het materiaal een muurkrant samenstellen. Elke muurkrant belicht een deelonderwerp uit de tijd van burgers en stoommachines: 

1. liberalen
2. sociale kwestie
3. kiesrechtstrijd
4. feminisme
5. schoolstrijd

Muurkranten 19e eeuw
de resultaten:

•  De VOC:  Handel over zee / Overzeese expansie 
• De Atlas Maior van Blaeu:  De wereld in kaart 
• Michiel de Ruyter: Zeehelden en de macht (brede armslag) van de Republiek 
•  Slavernij:  Mensenhandel en gedwongen arbeid
• De eerste spoorlijn : De opkomst van machines / De versnelling 
• Max Havelaar:  Onrecht in Nederlands-Indië / Aanklacht tegen wantoestanden in Indië
• Indonesië:  Een kolonie vecht zich vrij 
• De televisie:  Venster op de wereld / De doorbraak van een massamedium 
• Haven van Rotterdam:  Poort naar de wereld  
• Suriname en de Nederlandse Antillen:  De koloniën worden zelfstandig / De kolonisatie van de West 
• Srebrenica: Een mislukte vredesmissie
• Veelkleurig Nederland:  De multiculturele maatschappij (samenleving)
• Europa:  Nederlanders en Europeanen

Wat hebben deze canonvensters met elkaar te maken? Welk verhaal vertellen ze samen?

• Globalisering
  

Hoe zat het ook al weer? Sleep de begrippen naar de goede plek.

de 'Oost'

de 'West'

VOC

Zuid-Oost Azië

Kaap de Goede Hoop

Batavia

specerijen

cultuurstelsel

herendiensten

Japanse overheersing

WIC

driehoekshandel

kaapvaart

Antillen & Suriname

slavenhandel

contractarbeiders

marrons

plantage

katoen

Chinezen, Hindoestanen en Javanan

KNIL

factorij

ethische politiek

Factorij

Inter-Aziatische handel

• in China zijde, thee en porselein kopen.
• deel v.d. zijde werd verkocht in Japan voor zilver. 
• in India katoen inkopen voor Indië 
• naar Indië voor specerijen.

• Door factorijen was het niet nodig om grote gebieden te veroveren; de VOC sloot verdragen met plaatselijke vorsten (vrijwillig of onder dwang). 

Nederlands-Indië

• tijdens Franse tijd VOC ontbonden
• Hollandsche Handel-Maatschappij (koning Willem I)
• periode van modern imperialisme
• Nederlands-Indië werd buitengewest (kolonie)
• cultuurstelsel: 1/5 deel oogst en herendiensten

1860

Ethische politiek

• vanaf 1900

• inlossen van de 'ereschuld'

• Hoofddoel:

1. Beschaving en cultuur bijbrengen
   
2. 'Opvoeden' tot meer zelfstandigheid

Bezet Nederlands Indië

• Japanners in eerste instantie gezien als bevrijders
  
• Maar al snel bleken de Japanners wrede bezetters
  
• Hard werken aan vliegvelden en spoorlijnen
• Ook kwamen veel mensen, vooral 'blanke' Indiërs in zogenaamde jappenkampen terecht
  

Deze soldaten zijn zojuist uit een jappenkamp bevrijd.

driehoekshandel = de handel tussen Europa, Afrika en Amerika. Vanuit Europa namen ze wapens, alcohol en textiel mee; in Afrika werd dit geruild tegen slaven; die werden naar Amerika gevoerd om op de plantages te werken als slaaf. Van de plantages werden producten als koffie, cacao, suiker en katoen naar Europa vervoerd.

Suriname en de Antillen

• Antillen: slavenmarkt
• Suriname: plantages

Abolitionisme

• To abolish betekent in het Engels 'afschaffen'
  
• slavernij afschaffen
• past niet bij de ideeën van de Verlichting: mensen zijn gelijkwaardig.

Slavenhandel afgeschaft 

• Frankrijk 1794 (maar opnieuw vanaf 1802)
• Engeland 1807
• VS in 1808
• Nederland 1814

Slavernij afgeschaft

• Engeland 1833
• Frankrijk 1848
• Nederland 1863
• VS 1865 (na burgeroorlog noord-zuid)

Kleurrijk Suriname

• slaven vervangen door contractarbeiders 
• uit Azië: India, Ned. Indië (Java), China

Tijd van televisie en computer

Waar staan deze begrippen symbool voor?

- televisie staat voor ...

- computer staat voor ...

Formuleer  een antwoord. Gebruik de volgende drie collages als bron. 

anti gezag

jongerencultuur

wereld de huiskamer in

wederopbouw

natuurramp

dekolonisatie

Indonesië

Suriname en de Antillen

Verenigde Naties

welvaart

globalisering

multiculturele samenleving

samenwerking

Waar staan televisie en computer symbool voor?

televisie & computer: 

staan voor toenemende welvaart; technische innovatie; snelle communicatie over lange afstanden; de wereld in de huiskamer; globalisering 

Waar staan burgers en stoommachines symbool voor?

burgers:

staat voor toenemende democratisering; liberalen die politieke macht krijgen; grondwet 1848; verlichte / liberale ideeën; daarna ook andere groepen in samenleving die zich emanciperen (arbeiders, vrouwen, mensen met migratieachtergrond, etc.)

stoommachines:

staat voor industriële revolutie; stoommachine en fabrieken; urbanisatie; sociale kwestie; modern imperialisme (grondstoffen uit koloniën en vergroten afzetgebied)

Terugblik op vakatelier

• opbouw van atelier? opening? kern? afsluiting? 
• welke canonvensters? 
• beeldvorming? beeldvormers? 
• didactische werkvormen?