H4 hoofdstuk 11

• Economie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 11: Intertemporele ruil overheid

Planning tot aan toetsweek 21 - 25 juni:

24 - 27 mei: h.10.1 collectieve en particuliere sector; opgaven 1 t/m 5

                          h.10.2 begroting en schuld collectieve sector, theorie 

                                       blz 120 + 121 tot aan 'belastingbeginselen'  + tekstblok op

                                       blz 126 Financieringstekorten en intertemporele ruil;

                                       opgaven 10.6 b en c, 10.7 b, 10.8 a, b en c

31 mei - 4 juni: h.10.3 Loon- en inkomstenbelasting; opgaven 10.11 t/m 10.15

7 - 11 juni: h.10.4 Btw, accijnzen en autobelastingen; opgaven 10.16 t/m 10.20

14 - 18 juni: voorbereiden proefwerk h.10 in toetsweek

                         

par. 11.1   Collectieve sector

De overheid behoort tot de collectieve sector: ze levert collectieve en quasi-collectieve goederen

collectieve goederen: niet splitsbaar, niet uitsluitbaar, niet rivaliserend

quasi-collectief: individueel maar toch geleverd door de overheid

overheid = rijksoverheid, gemeenten, provincies, waterschappen

Ook in de collectieve sector horen:

* uitvoeringsorganisaties sociale zekerheid en zorg: UWV, SVB, ZIN

* organisaties die zelfstandig overheidstaken uitvoeren: KvK, CBS, DNB, ACM

Lagen binnen de overheid

De overheid in Nederland bestaat uit drie lagen, namelijk:

1. Het Rijk

2. De provincies

3. De gemeente

ZBO = Zelfstandig BestuursOrgaan

Is een zelfstandig bestuursorgaan die een overheidstaak uitvoert.

Voorbeelden:

• Kamer van Koophandel
• De Nederlandsche Bank
• Academische ziekenhuizen
• Scholen
• ACM -> Autoriteit Consument en Markt

Collectieve sector

Verzamelnaam voor alle overheidsorganisaties en zelfstandige bestuursorganen (ZBO's)

Publiek-private samenwerking

Samenwerking tussen overheid en private bedrijven, bedoeld om risico en middelen te delen, zodat beide hun doelstellingen kunnen halen.

Privatiseren = overdragen van overheidstaken aan private bedrijven

Is de overheid sinds 1990 gaan doen om te bezuinigen: commerciële bedrijven werken efficiënter dan overheidsbedrijven (willen immers winst maken en moeten concurreren).

Par. 11.1   Particuliere sector = Private sector ofwel marktsector

Bestaat uit commerciële bedrijven en gezinnen.

Private sector = gericht op winst, gedreven door eigenbelang,

                                  gefinancierd uit verkopen (omzet), 

                                   kent negatieve externe effecten

Collectieve sector = gericht op algemeen belang,

                                           gefinancierd uit belastinggeld en sociale premies,

                                            kent positieve externe effecten                                           

Par. 11.2:  Begroting en schuld collectieve sector

We kijken vooral naar de Rijksbegroting en Staatsschuld, zoals jaarlijks gepresenteerd op Prinsjesdag.

Rijksbegroting = overzicht van verwachte inkomsten en uitgaven voor het 

                                    komende jaar: de Miljoenennota

Overheidsinkomsten = directe en indirecte belastingen, sociale premies,

                                                 overige inkomsten

Overheidsuitgaven =  uitgaven van de ministeries: onderwijs, zorg, 

                                             infrastructuur, justitie, defensie, milieu, landbouw,

                                             overige uitgaven

Miljoenennota

- Toelichting op de rijksbegroting

- belangrijkste plannen en keuzes van de regering

- de verwachte inkomsten en uitgaven overheid

video's over belastingen

Inkomsten overheid

Directe vs indirecte belasting

Belastingen zijn de belangrijkste bron van inkomsten voor de overheid. Om te bepalen hoeveel belasting je moet betalen, gelden drie belastingbeginselen

1. Draagkrachtbeginsel (sterkste schouders dragen de zwaarste lasten)
   
2. Profijtbeginsel (je betaalt meer als je ergens meer gebruik van maakt)
   
3. Solidariteitsbeginsel (belastingbetaler ondersteunt de zwakkeren)

Belastingbeginselen

• Efficiency of doelmatigheidsbeginsel = de kosten van de belastinginning mogen niet hoger zijn dan de belastingopbrengst.
  

Belastingbeginselen

Proportioneel                   Progressief                              Degressief

Vast percentage over hele inkomen

Hoger inkomen?Hoger belasting-percentage

Hoger inkomen = lager belastingpercentage

vb: vast bedrag

Collectieve lastendruk

Alle belastingen & Sociale premies samen noemen we collectieve lasten. 

Berekening: Collectieve lasten/BBP * 100. 

Hogere CLD = grotere overheid. 

Uitgaven overheid

Overheidssaldo

Overheidsinkomsten - Overheidsuitgaven 

(belastinginkomsten - uitgaven)

Overheid heeft vaak een tekort. (inkomsten < uitgaven)

om het tekort op te vullen leent overheid geld. Zij verkopen staatsobligaties en het publiek koopt die staatsobligatie

Gevolgen economische groei voor inkomsten en uitgaven overheid

Inkomsten overheid stijgen  (belastingen)

Uitgaven overheid dalen (uitkeringen)

Nettoloon omhoog

Europa

Stabiliteits en groeipact

Redenen stabiliteits en groeipact

Begrotingsbeleid

Automatische stabilisatoren

Stabiliteits- en groeipact

Voorwaarden Stabiliteits- en Groeipact

• Begrotingstekort => Stroomgrootheid => Periode
• Maximaal 3% BBP
• Staatsschuld=> Voorraadgrootheid => Momentopname
• Maximaal 60% BBP

Hoofdstuk 3: Het stabiliteits- en groeipact en de ECB 

 Waarom het stabiliteits- en groeipact? 

Ik kan

1.  De drie belangrijkste redenen noemen voor het beperken van het overheidstekort en de staatsschuld. 

1.  Oplopen inflatie

2. Stijging rente

3. Andere overheidstaken in gevaar

Aan de slag!

Maken par. 11.2 helemaal!

H. 11.3: Loon- en inkomstenbelasting

Voor de inkomstenbelasting zijn er 3 soorten inkomen (boxen) met ieder een eigen tarief:

 

box 1: belastbaar inkomen uit werk en woning  -> hierin zit het loon

box 2: belastbaar inkomen uit aanmerkelijk belang

box 3: belastbaar inkomen uit sparen en beleggen

Iemand kan in elke box een inkomen hebben. 

Box 1: inkomen uit werk en woning

het percentage inkomstenbelasting in de eerste schijf bestaat uit loonbelasting + premies volksverzekeringen

Berekenen te betalen inkomstenbelasting box I

in 3 stappen

1. berekenen eerst het belastbaar inkomen = bruto inkomen - aftrekposten

2. bereken het belastingbedrag door het schijventarief toe te passen op
     het belastbaar inkomen

3. haal de heffingskortingen af van het berekende belastingbedrag

Aftrekposten

Aftrekposten verminderen het inkomen voor de berekening van het belastingbedrag: het belastbaar inkomen is dan lager dan het bruto inkomen. -> hierdoor betaal je dus minder belasting

* Hypotheekrenteaftrek

* Persoonsgebonden aftrek: betreffen zorg, studie, giften

* Reiskosten openbaar vervoer

* Lijfrenten

Heffingskortingen

Heffingskortingen = kortingen op de te betalen inkomensbelasting 

-> hierdoor betaal je minder belasting 

Welke heffingskortingen je krijgt, hangt af van je persoonlijke situatie. 

Als je in loondienst bent of een uitkering krijgt, houdt je werkgever of de uitkeringsinstantie de belasting min de kortingen in op je inkomen.

Soorten heffingskortingen

Algemene heffingskorting

Arbeidskorting

Inkomensafhankelijke combinatiekorting

Heffingskortingen voor AOW-gerechtigden

Jonggehandicaptenkorting

Levensloopverlofkorting

Heffingskorting voor groene beleggingen

toepassen schijventarief op belastbaar inkomen

(stap 2)

schijf 1: hoeveel inkomen valt in deze schijf -> keer het heffingspercentage

schijf 2: hoeveel inkomen valt in deze schijf -> keer het heffingspercentage

tel de heffingsbedragen van beide schijven bij elkaar op -> totaal heffingsbedrag

let op: alleen het inkomen dat boven de inkomensgrens van schijf 1 uitkomt, wordt belast tegen het percentage van schijf 2 (anders is het dubbel)

Effect van een schijventarief met oplopend heffingspercentage

over het inkomen in de 2e schijf betaal je een hoger % belasting ->

het iemand met een hoog inkomen gemiddeld een hoger % betaalt dan  iemand met een laag inkomen: de gemiddelde heffingsdruk stijgt als het inkomen stijgt 

dit heet een progressief belastingstelsel en het gevolg is dat de inkomensverschillen door de belasting in verhouding kleiner worden

dit heet nivellering van inkomens

van bruto inkomen naar netto inkomen

bruto inkomen = wat je met je werkgever afspreekt of hebt uit je eigen 

                                     bedrijf

netto inkomen = bruto inkomen - te betalen belasting en premies 

behalve inkomstenbelasting (loonbelasting + premies volksverzekeringen) betaal je als werknemer ook sociale premies werknemersverzekeringen