8.2 een nieuwe samenleving (feniks)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

8.2 

een nieuwe samenleving

KA:

32. Discussies over de 'sociale kwestie'

34. De opkomst van emancipatiebewegingen

36. De opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme

Leerdoelen:

• Kunnen uitleggen wat de sociale kwestie was en hoe er vanuit verschillende perspectieven over gediscussieerd werd
• Kunnen uitleggen wat het marxisme was en hoe dat verschilt van de sociaaldemocratie

Filmfragment uit film 'Daens'

• Let goed op de levensomstandigheden

Levensomstandigheden van de arbeidersklasse

• Industriële revolutie, mensen trokken naar de steden
• enorme groei arbeiders in de steden
• Huizen tekort
  --> snelle huizenbouw
• weinig comfort, hygiëne, ruimte

Werkomstandigheden

• Onhygienisch en gevaarlijke werkplaatsen
• Uitbuiting
  Kinder- en vrouwenarbeid
• Lage lonen
• Lange werktijden
• Geen sociale zekerheid
  Invaliden afhankelijk familie/armenzorg 
• Fabrieksbazen en opzichters hebben alle macht
  Mishandeling en verkrachting dagelijkse kost 

Let op: De weekinkomsten van een mannelijke arbeider

was ongeveer 900 cent (9 gulden)

De sociale kwestie

• Bezorgdheid in de samenleving over armoede
  Krotwoningen, slechte hygiëne, geregeld uitbraak ziekten
• 'Neergang maatschappij'
  Alcoholisme, prostitutie, hoge kindersterfte (30-50% sterfte voor 5e levensjaar)
• Overheid bemoeide zich er niet mee
  Economische vrijheid te belangrijk
• Idee ontstaat dat er iets gedaan moet worden:
  

Oplossing Sociale Kwestie?

• Hoe zou je dit armoede probleem oplossen?
• Liefdadigheid en vanuit de overheid
  --> 'beschavingsoffensief', hulp aan huis, aandacht hygiëne, 
  in Drenthe:  landbouwkoloniën, begeleiding tot 'economisch onafhankelijke burgers.' 
• vakbonden
• Opkomst politieke bewegingen/partijen

Opdracht 1

Sociale Kwestie

Socialisme, Marxisme, Sociaal-democraten?

Hoe noemen we het 19e-eeuwse probleem van de arbeidersklasse?

1. Het maatschappelijke issue
2. De sociale kwestie
3. Het arbeidersdilemma
4. De werkerscomplicatie

De sociale kwestie = ?

1. Arbeiders hadden erg slechte woon- en werkomstandigheden
2. Arbeiders konden door liefdadigheid en opkomst overheidsinitiatieven een beter leven krijgen
3. Arbeiders gingen in steden wonen
4. Er werden vakbonden opgericht om arbeiders een betere situatie te geven

Lesplanning:

• Opkomst van Socialisme
• Karl Marx en het communisme
• Zelf aan de slag
• Afsluiting les

Leerdoelen:

• Kunnen uitleggen wat de sociale kwestie was en hoe er vanuit verschillende perspectieven over gediscussieerd werd
• Kunnen uitleggen wat het marxisme was en hoe dat verschilt van de sociaaldemocratie

Opkomst van het Socialisme

• Emancipatie van arbeiders
• verbeterde levensomstandigheden, hogere lonen, gelijke rechten.
  
• Spreekt over een tweedeling in de maatschappij
  De onderdrukkers vs. De onderdrukten

Karl Marx

• 5 mei 1818 – 14 maart 1883
• Duitse denker
• Samen met Friedrich Engels
• "Het communistisch Manifest"  (1848)  
  & "Das Kapital"  (vanaf 1867)
• Geschiedenis vol met klassenstrijd

"In de vroegere tijdperken van de geschiedenis vinden wij bijna overal een volkomen indeling van de maatschappij in verschillende standen, een veelsoortige rangschikking van de maatschappelijke posities. In het oude Rome hebben wij patriciërs, ridders, plebejers, slaven; in de Middeleeuwen feodale heren, leenmannen, gildenmeesters, gezellen, lijfeigenen."

Gelijkheid

Afrika

Amerika

Europa

Broederlijkheid

Azië

Australië

Maken

Opdracht 6             

Met de tekst 'klassenstrijd van Marx'  en bron 16

5 minuten

Zelfstandig

Marx zijn visie:

• Bourgeoisie vs. Proletariaat
• Winstbejag van de Bourgeoisie
• situatie proletariaat steeds slechter
• Revolutie van het proletariaat
• Proletarische dictatuur --> Communistische Heilstaat

Tweedeling Socialistische kamp

• Proletarische revolutie te radicaal?
• Democratische weg --> Stemrecht

• Sociaaldemocraten
• Communisten

Nederlandse vertaling van 'de Internationale' 

(Socialistisch/communistisch lied)

Ontwaakt! verworpenen der Aarde

Ontwaakt! verdoemd in hong‘ren sfeer

Reed‘lijk willen stroomt over de Aarde

en die stroom rijst al meer en meer

Sterft, gij oude vormen en gedachten

Slaaf geboor‘nen, ontwaakt! ontwaakt!

De wereld steunt op nieuwe krachten

begeerte heeft ons aangeraakt

Makkers! ten laatste male

tot de strijd ons geschaard

en de Internationale

zal morgen heersen op Aard‘ (refrein)

De staat verdrukt; de wet is logen

de rijkaard leeft zelfzuchtig voort

Tot ‘t merg wordt d‘arme uitgezogen

en zijn recht is een ijdel woord

Wij zijn ‘t moe naar and‘rer wil te leven

Broeders! hoort hoe gelijkheid spreekt:

Geen recht waar plicht is opgeheven

geen plicht leert zij waar recht ontbreekt

(refrein)

De heersers door duivelse listen

bedwelmen ons met bloed‘gen damp

Broeders! strijdt niet meer voor and‘rer twisten

breekt de rijen hier is uw kamp

Gij die ons tot helden wilt maken

o! Barbaren denkt wat gij doet

Wij hebben waap‘nen hen te raken,

die dorstig schijnen naar ons bloed

(refrein)