1.2 Landschappen en delfstoffen

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• vmbo, mavo, havo, vwo
• Leerjaar 1-6

1.2 Landschappen en delfstoffen

Lesdoel(en)

Aan het einde van de les...

(1) kan je de basis topografie aanwijzen op een kaart van Brazilië

(2) verklaren waarom Brazilië rijk is aan natuurlijke hulpbronnen

1.2 Landschappen en delfstoffen

Systeem Aarde toegepast op Brazilië

Het grote plaatje

Deel 1: Reliëf in Brazilië

Hoe ontstaan bergen? 

Indeling op basis van relief

1. Hoogland van Guyana

2. Hoogland van Brazilië

3. Serra do Mar (berg)

4. Amazonebekken 

5. Panatal (vlakte)

Reliëf in Brazilië

                Waar?                                                       Waarom niet?                        

Maar geen plaatgrens?

Passieve continentrand

Op dit moment komt geen tektonische activiteit voor aan de oostzijde. 

Vroeger wel actieve tektonische zone!

Zuid-Amerika en Afrika zaten aan elkaar

Focus op Gondwana

Reliëf in Brazilië

• Hooglanden zijn zeer oude gesteenten (schilden/ kratons) 
• Amazonia en Rio de la Plata botsten tegen elkaar 

convergente beweging

Vormde uiteindelijk Gondwana, en later Pangea

Actieve continentrand

Passieve continentrand

Vorming nieuwe oceanische korst

Mid-oceanische rug

Hooglanden

omhoog gedrukt door
de kracht die vrijkwam
bij het bewegen van de 
platen  

Afvlakken van landschap

Zelfstandig lezen en verwerken

Lees paragraaf 1.2 Reliëf verklaard tot en met laagland

Maak opdracht 3a, c en d: Reliëf verklaard op pagina 22

Verdiepend artikel

https://geografie.nl/artikel/getrapte-verdringing-door-braziliaans-suikerriet

Opdracht bespreken

3a)

1. oude stukjes continent botsten tegen elkaar en vormen een groot continent
2. opheffing van het gebied
3. verwering en erosie van miljoenen jaren
4. oud gesteente aan de oppervlakte 

Verdiepend artikel

https://geografie.nl/artikel/getrapte-verdringing-door-braziliaans-suikerriet

Opdracht bespreken

3c)

• De berg is begrensd met steile hellingen en afgevlakt als een hoog tafelblad.

Verdiepend artikel

https://geografie.nl/artikel/getrapte-verdringing-door-braziliaans-suikerriet

Opdracht bespreken

3d)

• De vele rivieren en de zee hebben in de loop van miljoenen jaren klei en zand afgezet. Dit is door de druk van de bovenliggende lagen verhard tot sedimentgesteente.

Verdiepend artikel

https://geografie.nl/artikel/getrapte-verdringing-door-braziliaans-suikerriet

Deel 2: Natuurlijke hulpbronnen

Wat zijn natuurlijke hulpbronnen

Hoe ontstaan ze? 

Zuid-Amerika rijk 

aan natuurlijke

hulpbronnen

Heeft NL natuurlijke hulpbronnen?

Natuurlijke
hulpbronnen in
Brazilië

Wat moeten we ermee?

Steenkool  = opwekken electriciteit                    
Bauxiet = wordt aluminum van gemaakt 

Aardolie =  diesel, benzine                   
IJzererts = wordt ijzer, staal van gemaakt 

Hoe ontstaat het?

Steenkool                         Bauxiet

Aardolie                           IJzererts

Zelfstandig lezen en verwerken

Lees paragraaf 1.2 Natuurlijke hulpbronnen tot en met olievorming

Maak opdracht 5, 6 en 7

Verdiepend artikel

https://geografie.nl/artikel/getrapte-verdringing-door-braziliaans-suikerriet

Opdracht bespreken

5a)

• A = zuurstofarm oceaanwater met opgeloste ijzerdeeltjes
• B = Neerslag van ijerhoudende deeltjes
• C = afwisseling van ijzerrijke en ijerarme sedimenten
• D = dikke pakketen andere sedimenten
• E = opheffing en metamorfose van ijzerrijke en ijzerarme gesteente lagen
• F = Erosie van bovenliggende lagen 

Verdiepend artikel

https://geografie.nl/artikel/getrapte-verdringing-door-braziliaans-suikerriet

Opdracht bespreken

6a)

• Chemische verwering

6b)

• Bij hoge temperatuur en veel neerslag zijn er veel planten en veel plantenzuren in de bodem: chemische verwering mogelijk.

Verdiepend artikel

https://geografie.nl/artikel/getrapte-verdringing-door-braziliaans-suikerriet

Opdracht bespreken

6c)

• stap 1: De verweringslaag wordt in het laagland gesedimenteerd.
• stap 2: Kleideeltjes spoelen uit en ijzer en aluminium blijven achter.
• stap 3: Ze vormen een laag: lateriet.
• stap 4: Kan harde bauxietlaag worden.

Verdiepend artikel

https://geografie.nl/artikel/getrapte-verdringing-door-braziliaans-suikerriet

Opdracht bespreken

6c)

• stap 1: De verweringslaag wordt in het laagland gesedimenteerd.
• stap 2: Kleideeltjes spoelen uit en ijzer en aluminium blijven achter.
• stap 3: Ze vormen een laag: lateriet.
• stap 4: Kan harde bauxietlaag worden.

Verdiepend artikel

https://geografie.nl/artikel/getrapte-verdringing-door-braziliaans-suikerriet

Opdracht bespreken

7a)

• A = Brazilië
• B = Angola
• C = spreidingszone
• D = organisch sediment in meren
• E = oude granietlagen
• F = proeus gesteente 
• G= afdekkende outlaag
• H = jonge sedimentlagen

Verdiepend artikel

https://geografie.nl/artikel/getrapte-verdringing-door-braziliaans-suikerriet

Opdracht bespreken

6d)

• In Suriname: dat land heeft een tropisch klimaat waarin chemische verwering en uitspoeling kunnen voorkomen.
  
• (want hoge temperatuur en vocht nodig voor chemische verwering!)

Verdiepend artikel

https://geografie.nl/artikel/getrapte-verdringing-door-braziliaans-suikerriet

Opdracht bespreken

7b)

• Door de diepte van de velden en dan nog onder de zeespiegel is het technisch gezien heel lastig om de olie te winnen.

Verdiepend artikel

https://geografie.nl/artikel/getrapte-verdringing-door-braziliaans-suikerriet

Woordenboek

Vul je persoonlijke woordenboek aan met de 

woorden die je nog niet kent:

pangea

(oude)schild

natuurlijke hulpbronnen

kolonie

perceptie

stereotiep

hoogvlakte

hoogland

amazone

reliëf

erts

bauxiet

Brasilia

Rio de Janeiro

Amazone rivier

De hoofdstad van Brazilië is

1. Rio de Janeiro
2. Sao Paolo
3. Manaus
4. Brasilia

Dit standbeeld vind je in...

1. Rio de Janeiro
2. Sao Paolo
3. Manaus
4. Brasilia

Waar is het amazone regenwoud?

1. In het noord-oosten
2. In het noord-westen
3. Aan de kust
4. in het zuiden