Les 3: De verlichting

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

Protesten tijdens de Arabische Lente 2010-2012

Kenmerkend aspect

27. Rationeel optimisme en ‘’verlicht denken’’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen

Maatschappelijk Verschijnsel

De wetenschap werd een hobby van de adel en de gegoede burgerij (nog breder gedragen binnen de samenleving).

Renaissance > Wetenschappelijke Revolutie > Verlichting
 

 Wat is de Verlichting?  

'Onmondigheid is het onvermogen om je van je eigen verstand te bedienen, zonder de leiding van een ander. {...} "Heb de moed je van je eigen verstand te bedienen..." is dan ook het motto van de Verlichting.'

Immanuel Kant

Oftewel: "Durf te denken"

Nieuwe ideeën over samenleven

• Door nauwkeurig te observeren en te experimenteren hadden de wetenschappers veel nieuwe dingen ontdekt. 
• Filosofen gaan deze techniek toepassen op de samenleving. 

• Rationeel optimisme: 'het vertrouwen dat de samenleving beter en eerlijker kan worden door het gebruik van ratio'

Rationeel naar de samenleving kijken

- Waarom heeft één iemand zoals een vorst zoveel macht? 

- Waarom bepaald de kerk eigenlijk hoe wij ons moeten gedragen? 

- Waarom is het zo dat als je als boer wordt geboren dat je zelf ook boer moet worden? 

- bestaan er natuurlijke rechten voor ieder mens?  

Naar de samenleving kijken met de vraag: wat is nu eigenlijk een natuur recht en wat is nu eigenlijk door mensen bedacht en in stand gehouden (Wat is dus alleen zo omdat het traditie is)?

Verlichte filosofen

- Verlichting is een 'manier' van denken. niet zozeer een idee.

- veel verlichte filosofen over heel Europa die over verschillende onderwerpen nadachten. 

Montesqiue vroeg zich af waarom één iemand de macht had over iedereen. Trias politica

Voltaire vroeg zich af waarom de kerk zoveel macht had? bestaat god? 

Locke vroeg zich af waarom er standen bestonden in een maatschappij

Drie politieke nieuwe ideeën

- Rousseau

- John Locke

- Montesquieu 

Wat moet je hiermee doen?

1. Je moet de 3 verschillende theorien kennen qua inhoud
2. Je moet de 3 verschillende theorien herkennen in bronnen
3. Je moet kunnen verklaren waarom deze theorien passen bij de denkwijze van de Verlichting
4. Je moet kunnen aangeven waarom deze theorien passen bij het ontstaan van de Amerikaanse en Franse Revolutie.

Politiek Domein

Uitgangssituatie:

1. Absolutisme (Lodewijk XIV, Frankrijk)
2. Koning en ''parlement'' (Engeland)
3. Verlichte denkers (andere denkwijze) >....
4. Sociaal contract (John Locke)
5. Volkssoevereiniteit (Jean-Jacques Rousseau)
6. Trias Politica (Charles Montesquieu)

(1) Sociaal contract

Uitgangssituatie:

Vorst heeft absolute macht door droit divin

Locke

Contract tussen burgers en vorst:

• Burgers dragen taken over aan vorst
• Vorst beschermt burgers door wetgeving
• Als een vorst dit niet goed doet, mag hij afgezet worden

John Locke (1632-1704)

(2) Volkssoevereiniteit

Uitgangssituatie:

Vorst heeft absolute macht door droit divin

Rousseau

• Alle mensen zijn gelijk
• Soevereiniteit ligt altijd bij het volk
• De koning mag altijd door het volk worden afgezet

Jean-Jacques Rousseau (1712-1778)

Locke en Rousseau

Locke

volk = adel + rijke burgers

(Engeland)

Rousseau
volk = alle burgers

(Frankrijk)

uitgangspunt:

alle mensen zijn gelijk

dus: altijd, volkssoevereiniteit

uitgangspunt:

beperkte groep burgers vormen het volk, koning blijft bovenaan de hierarchie

(3) Trias Politica

Idee van Montesquieu

Kenmerken:
- uitvoerende macht (regering)

- wetgevende macht (parlement)

- rechterlijke macht (rechtspraak)

• DEMOCRATIE

Trias Politica

(Driemachtenleer)

Waarom?

Als de drie machten verdeeld zijn en elkaar controleren is de kans op machtsmisbruik het kleinst. 

Vraag bij filmpje

Verklaar (met voorbeelden) waarom het logisch is aan de hand van de denkwijze en leefsituatie van Rousseau waarom juist hij de theorie van Volkssoevereinieit heeft bedacht.

Verlichte denkers zagen volkssoevereiniteit als alternatief voor
absolute vorsten. Maar wat betekent volkssoevereiniteit?

1. Een kleine groep mensen heeft de macht namens het volk .
2. Het volk heeft de hoogste macht en bepaalt wie de bestuurders zijn.
3. De koning is absoluut vorst
4. Het volk wijst één leider aan dat namens hen gaat besturen.