Domein B3.4 Vertering

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Domein B3.4 Vertering

Leerdoelen

1 de bouw, werking en functie van verteringsorganen van de mens beschrijven en de relatie herkennen tussen de bouw van spijsverteringsorganen en hun functie;

2 beschrijven waar en op welke wijze voedingsstoffen verteerd en opgenomen worden en welke factoren daarop van invloed zijn.

Voedingsmiddel: 

Alles wat je eet of drinkt

Voedingsstof: 

De stoffen in een voedingsmiddel

Er zijn 6 voedingsstoffen. 

Hoeveel kun je er opnoemen?

Koolhydraten

Bouwstof (DNA en ATP) en (reserve)brandstof

 

• Monosachariden: Binas tabel 67F1
  

Polymerisatie

• Disachariden: Binas tabel 67F2
• Polysachariden: Binas tabel 67F3

Eiwitten

Enzymen, bouwstof, structuur, communicatie, etc, etc.

• Planten: glucose + NO3-/SO42- + ATP -> aminozuur
• 20 aminozuren: Binas tabel 67H1
• Essentiële/niet essentiële aminozuren
• Dipeptiden
• Polypeptiden
• Dissimilatie = ammoniak -> ureum
• Ruimtelijke structuur: Binas tabel 67H2

Vetten

Bouwstof membranen en brandstof

• Glycerol + vetzuren: Binas tabel 67G1
• Verzadigd (vet)/onverzadigd (olie): Binas tabel 67G2
• Fosfolipiden in celmembranen: Binas tabel 67G3
• Vitamine A, D, E, K oplosbaar in vet
• Cholesterol: celmembranen, productie hormonen/gal/vitamine D

Essentiële onverzadigde vetzuur = linolzuur

Mineralen

Anorganische stoffen

Calcium (bot), fosfor (bot, tand), kalium (zenuwcellen), natrium (bloedstolling)

Spoorelementen: chroom (insuline), fluor (tandglazuur), jodium (schildklierhormoon), ijzer (hemoglobine)

Vitaminen

Organische stoffen

Bacteriën dikke darm: vit K

Voedsel: provitamine D -> lichaam: vit D

Gebreksziekten

Binas tabel 82A

Water

Bouwstof, oplosmiddel en transportmiddel

Voedingsvezel

Geen verteringsstof: worden niet verteerd door enzymen van de mens

Komen uit celwanden van plantaardige voedingsmiddelen

• Cellulose
• Pectine

Bevorderen darmwerking en stoelgang.

Verzadigd gevoel.

Energierijke stoffen

Koolhydraten en vetten

Dissimilatie (verbranding)

• Bewegen
• Warm blijven
• Groei
• Ontwikkeling
• Herstel

Bouwstoffen

Eiwitten, mineralen, vetten en water

Bouwstoffen zijn nodig voor groei en onderhoud lichaam

• Voortgezette assimilatie 
• Aanmaken nieuwe cellen
• Cellen vervangen
• Cellen repareren
• Aanvullen water

Beschermende stoffen

Vitaminen en mineralen

Beschermende stoffen zijn ervoor nodig om processen in het lichaam goed te laten verlopen (groente en fruit).

ADH: aanbevolen dagelijkse hoeveelheid.

Gebreksziekte: ontstaat door langdurig gebrek aan bepaalde vitaminen of mineralen.

Vertering

Grote organische moleculen

Verteringsklieren: sappen -> enzymen

Verteringsproducten: kleine moleculen

Via darmwand opgenomen in bloed

Hoe slik je je voedsel door?

• Tanden en kiezen
• Speeksel
• Je huig en je strottenklepje zorgen ervoor dat het voedsel maar één kant op kan, richting de slokdarm 
  

Mechanische / chemische vertering

-> kneden: vergroting oppervlak

-> enzymen

Verteringsstelsel

Van mond tot kont

1. Mondholte
2. Slokdarm
3. Maag
4. 12vingerige darm
5. Dunne darm
6. Dikke darm
7. Endeldarm
8. Anus

Peristaltische bewegingen

Hoe wordt je voedsel verteerd?

• Verteren: het kleiner maken van voedingsstoffen, zodat die kunnen worden opgenomen in het bloed en naar de cellen vervoerd kunnen worden
• Water, mineralen en vitaminen zijn klein genoeg
• Eiwitten, vetten en koolhydraten zijn te groot

Vertering gebeurt met behulp van verteringssappen met enzymen erin.

Enzymen 'knippen'

Eigenschappen enzymen

1. Voedingsstof specifiek
2. Gevoelig voor temperatuur -> 37*C
3. Gevoelig voor zuurgraad

Verteringsstelsel

Binas 82C

Van mond tot kont

1. Mondholte
2. Slokdarm
3. Maag
4. 12vingerige darm
5. Dunne darm
6. Dikke darm
7. Endeldarm
8. Anus

Verteringsstelsel

Binas 82E+F+G

Van mond tot kont

1. Mondholte: speeksel = bescherming tegen infecties
2. Slokdarm
3. Maag: maagsap (bevat enzym, HCL en slijm = erg zuur -> bescherming tegen infecties)
4. 12vingerige darm: alvleessap -> enzymen + gal uit lever (galblaas) -> emulgatie vetten
5. Dunne darm: darmsap -> enzymen
6. Dikke darm
7. Endeldarm
8. Anus

Vetzuur = lagere pH

Binas 82E+G

Resorptie

Passief/actief transport

Verteringsstelsel

Van mond tot kont

1. Mondholte
2. Slokdarm
3. Maag
4. 12vingerige darm
5. Dunne darm
6. Dikke darm: pap met onverteerbare stoffen, zoals voedingsvezels - darmflora
7. Endeldarm: ontlasting/poep
8. Anus

Wanneer eet je gezond?

Waarom matig met suiker en vet?