4.2 Romantiek

• Beeldende vorming
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Romantiek (1800 - 1870)

Inspiratiebron voor de kunst

• de ongerepte natuur

• reizen naar exotische culturen

• de (eigen) geschiedenis/ het eigen verleden 

• onbereikbare liefde

• persoonlijke religieuze belevingen

• dromen en nachtmerries

• sprookjes

• menselijke dramatiek, heldhaftigheid en emoties

Architectuur

De romantiek was een invloedrijke culturele beweging die zich in de late 18e en 19e eeuw in Europa ontwikkelde, waaronder ook in Nederland. De romantische architectuur deelde bepaalde kenmerken met de bredere romantische beweging, zoals een nadruk op emotie, individualisme, verbeeldingskracht en een fascinatie voor het verleden. Hier zijn enkele kenmerken van de romantische architectuur in Nederland:

1. **Streven naar Originaliteit en Individualisme:**

   - Romantische architecten streefden naar originaliteit en individualisme, waarbij ze vaak afstand namen van de strikte regels en voorschriften van neoclassicistische architectuur. Er ontstond een verlangen naar expressie van persoonlijke gevoelens en creativiteit.

2. **Nadruk op Emotie en Verbeelding:**

   - Romantische architectuur werd gekenmerkt door een sterke nadruk op emotie en verbeelding. Gebouwen werden ontworpen om gevoelens op te roepen en een emotionele impact te hebben op de toeschouwers.

3. **Terugkeer naar de Middeleeuwen en Gotiek:**

   - In lijn met de bredere Europese romantische beweging, werden middeleeuwse en gotische elementen vaak opnieuw geïnterpreteerd en geïncorporeerd in romantische architectuur. Gotische bouwstijlen, met hun spitsbogen en decoratieve details, werden opnieuw populair.

4. **Natuurlijke Elementen en Symboliek:**

   - Romantische architectuur integreerde vaak natuurlijke elementen en symboliek. Gebruik van organische vormen, zoals bladeren en bloemen, en symbolische beelden waren niet ongewoon.

5. **Ruïnes en Verweerde Elementen:**

   - Het idee van verweerde, oude ruïnes en elementen van verval werd vaak gebruikt om een gevoel van melancholie en nostalgie op te roepen. Dit kan gezien worden als een reactie op de industrialisatie en modernisering van die tijd.

6. **Landschapsarchitectuur:**

   - Romantische architectuur was niet beperkt tot gebouwen alleen, maar omvatte ook landschapsarchitectuur. Aangelegde tuinen en parken werden ontworpen om een gevoel van verwondering en ontzag op te wekken.

7. **Exotisme en Oosterse Invloeden:**

   - Als reactie op de koloniale expansie werden exotische en oosterse elementen soms opgenomen in de romantische architectuur. Dit weerspiegelde de fascinatie voor het onbekende en het exotische.

Het romantische gedachtegoed varieerde sterk en evolueerde in de loop van de tijd, waardoor verschillende stromingen en interpretaties ontstonden. In Nederland, net als elders in Europa, uitten architecten zich op diverse manieren binnen de romantische esthetiek.

Exotisch

Neostijlen

Moderne materialen

Ornamenten 

In het Portugese Sintra torent een sprookjesachtig kasteel over de bergen uit. Koning Ferdinand II gaf Wilhelm von Eschwege in 1839 de opdracht dit kasteel te bouwen. In 1885 is het werk pas klaar, helaas ook het jaar waarin koning Ferdinand II zelf overlijdt.

In het Portugese Sintra torent een sprookjesachtig kasteel over de bergen uit. Koning Ferdinand II gaf Wilhelm von Eschwege in 1839 de opdracht dit kasteel te bouwen. In 1885 is het werk pas klaar, helaas ook het jaar waarin koning Ferdinand II zelf overlijdt. (vorige slide)

Von Eschwege heeft zich door allerlei verschillende stijlen laten inspireren.

       a. Benoem welke verschillende stijlen je terugziet in het kasteel.

Het Palácio da Pena werd gebruikt als een lustslot: het was niet bedoeld om de stad te

verdedigen, maar moest dienen als buitenverblijf van de koning.

      b. Waaruit leid je af dat het Palácio da Pena de functie had van lustslot? Noem twee

           argumenten.

Highclere castle

Elizabeth Tower

Schilderkunst

William Turner
Snowstorn (1842)

Vragen William Turner Sneeuwstorm (vorige slide)

De Britse William Turner koos regelmatig voor de woeste natuur als het onderwerp van zijn schilderijen. Het schilderij geeft een dramatisch moment weer.

            1. Noem twee aspecten van de vormgeving die de dramatiek van het moment versterken.

Turner heeft een anonieme schipbreuk geschilderd, geen beroemde historische.

            2. Leg uit waarom dit goed past binnen de romantiek.

Casper David Friedrich

De gestrande hoop 

Vragen Casper David Friedrich (vorige slide)

Ook Caspar David Friedrich liet zich door de natuur inspireren. Dat hij net als Turner niet ongevoelig was voor de duistere kanten van de natuur zie je in De IJszee (vorige dia). Dit ongeluk is wel echt gebeurd: het expeditieschip De Hoop raakte ingevroren in arctisch ijs en werd verpletterd.

Zoals de titel aangeeft, laat het schilderij een schipbreuk zien waarbij er geen hoop is dat de bemanning het heeft overleefd.

           4. Hoe verbeeldt Friedrich dat de hoop op overleven vervlogen is? 

           5. Op welke twee manieren wordt de nadruk gelegd op de kracht van het natuurgeweld?Friedrich was een zeer gelovig mens.

           6. Welke verwijzing naar zijn religieuze achtergrond herken je in dit schilderij?

doek formaat 5 x 7,5 meter

Théodore Géricault: Het vlot van Medusa

Dit schilderij is gebaseerd op de beruchte schipbreuk van het Franse fregat Medusa in juli 1816 op de Atlantische Oceaan. Aan boord was een groot vlot gebouwd waarop de 149 mensen die op het schip voeren zich moesten redden. Vervolgens werden ze door de kapitein en officieren zonder voedsel of water aan hun lot overgelaten. Na bijna twee weken werd het vlot gevonden en waren er nog twaalf mensen in leven. De anderen waren overboord geduwd, verhongerd of opgegeten.

          7. Waarom was de gebeurtenis rond het vlot van de Medusa een geschikt thema voor de

               romantische schilder Géricault? Ondersteun je antwoord met de verwijzing naar een element van het schilderij.

          8. Noem twee elementen van het schilderij die hoop en wanhoop tonen en leg uit hoe door de vormgeving van het schilderij                deze elementen extra opvallen.

Eugene Delacroix 

De vrijheid van het volk

Album Coldplay, Viva la Vida

Graffiti op muur in Bethlehem

Marianne voert de revolutionairen aan in de juli revolutie van 1830= opstand van de Franse middenklasse. Marianne staat voor vrijheid en is het nationale symbool van Frankrijk. 

Symbolisme:
Vrouw: vrijheid
Ontbloot bovenlijf: naaktheid als teken van kwetsbaarheid en dus moed
Kind: verwijzend naar jeugd en hier ook naar onverschrokkenheid
De nieuwe Franse vlag die verwijst naar liberté, egalité, fraternité

Klassieke driehoekscompositie. 

zie vorige slide

Is het gebruik van Delacroix's werk op deze manier gerechtvaardigd of is het respectloos gesol met cultureel erfgoed. Licht je antwoord toe. 

Oriëntalisme

Ingres, “Liggende odalisk”, 1814

Delacroix, “De dood van Sardanapalus”, 1828

Benoist, "Portret van een zwarte vrouw", 1800 

• Overgangskunstenaar Neoclassicisme en Romantiek
  

Door wereldwijde scheepvaart interesse in niet-Westerse culturen.

• Geromantiseerd beeld van de Oriënt:  agressief, sensueel, mysterieus.  

• Zwarte vrouw voor het eerst niet als 'typetje', maar als portret weergegeven. 

Beeldhouwkunst

Dynamische Kracht

Klassieke vormgeving 

Heftige emoties 

Vragen François  Rude (Vorige 2 Slides)

François Rude verwijst met Het vertrek van de vrijwilligers  naar de Franse opstandelingen uit 1792. De figuur boven de groep opstandelingen is de personificatie van de strijdgodin: Bellona. Rude sluit met dit werk, dat is aangebracht op de Arc de Triomphe (Parijs), aan bij meerdere stijlen: barok, neoclassicisme en romantiek.

Dit werk straalt veel strijdlust uit, dat komt onder andere door de strijdgodin Bellona bovenaan in het reliëf.

          10. Noem drie beeldelementen waaraan je kunt zien dat Bellona de godin van de strijd is.

Dramatiek is een van de kenmerken van de romantiek.

           11. Leg dat uit aan de hand van de vormgeving en de voorstelling.

Vandaag de dag

Anselm Kiefer

Remembering the Future

De oorlog speelt een grote rol in het werk van Kiefer. Hij groeide net na de oorlog op tussen de puinhopen en de ruïnes. Dat is terug te zien in zijn werk.

Kiefer werkte vaak met verf, stro, klei, glas, lood en zand en andere materialen in dikke lagen.

Anselm Kiefer "Nuremberg" acrylic, emulsion and straw on canvas (1982)

This piece is a quite complex in texture, the centre of the piece is made up of straw and paint in a splash of it like straw and mud has been blown apart by some sort of bomb. Then there a strips of grey and brown lines which look similar to newly ploughed field, then there are silhouette of a city scape in the background.

Texture is the most important formal art element in this piece, this is due to the use of straw in the for group to create a view of an explosion’s shrapnel but also to show the ruined farm land and lively hood the Nazi caused in there horrors. By using texture he makes the piece more realistic which viewers like which draws them to the piece more.

When someone first sees this piece there eye straight away is pulled to the direct centre of the piece this is because of the unusual texture that you can see, this is due to the straw used, but also because of the fact it is the lightest part with tone and it has the lightest colour. Then yours eyes follow the lines leading from this section which leads to the top left hand corner where there is some sort of building in the distance. Your eyes then move right following the horizon where there is a group of buildings along with some handwritten text.