Thema 6 Erfelijkheid&evolutie Basistof 1

• Biologie / Verzorging
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 2

Thema 6 Erfelijkheid & Evolutie

Basisstof 1 Je uiterlijk

Basisstof 2 Erfelijke eigenschappen

Basisstof 3 Geslachtelijke voortplanting

Basisstof 4 De evolutietheorie

Basisstof 5 De geschiedenis van het leven

Basisstof 6 Biotechnologie

Basisstof 1 

Bedankt voor jullie stambomen! Jullie hebben twee erfelijke eigenschappen in je familie bekeken. 

Deze week beginnen we met Thema 6 Basisstof 1 "Je uiterlijk", dat gaat over erfelijke eigenschappen.

In de eerste klas heb je met de microscoop naar je eigen cellen gekeken. Waar kwamen die vandaan?

1. Tussen je tenen
2. Uit een beetje oorsmeer
3. Aan de binnenkant van je wang
4. Van een velletje van je vinger

Belangrijke woorden

Chromosomen

DNA

Genotype

Fenotype

Milieu

DNA-test

Cellen

Een mens is opgebouwd uit cellen. In de eerste klas heb je gekeken naar je eigen wangcellen onder de microscoop. 

Cellen bevatten een celkern (dat stipje in de wangcel).

Celkern

De celkern in het regelcentrum van de cel. In de celkern zitten namelijk de chromosomen. 

Chromosomen zijn lange dunne draden, die als een wirwar door elkaar heen liggen. De donkerpaarse draden in de afbeelding links. 

Bekijk nu het filmpje.

Chromosomen

Chromosomen bestaan voor een groot deel uit DNA.

DNA is een stof waarin de informatie voor je erfelijke eigenschappen ligt. 

DNA

Het DNA in één celkern bevat de complete informatie voor al je erfelijke eigenschappen. 

Ieder mens heeft zijn unieke DNA, in de volgende slides zie je hoe dat komt (een klein stukje voortplantingsles).

Bevruchting

Tijdens de sex komt de penis in de vagina(1). Sperma met zaadcellen zal de baarmoedermond (2) in gaan zwemmen en naar de eileiders (3) gaan. Als er een eicel uit de eierstok (4) vrij is gekomen, kan die bevrucht worden.

Bevruchting

Tijdens de bevruchting zal de kop van de zaadcel versmelten met de eicel, daarna zal de cel zich gaan delen en het klompje cellen nestelt zich in de baarmoeder in.

Bevruchting

Zoals je in het filmpje kon zien, heeft elke lichaamscel 46 chromosomen.

Een eicel van jouw moeder en een zaadcel van jouw vader hebben 23 chromosomen, samen wordt dat weer 46 chromosomen.

 

Bekijk de afbeelding links.

Genotype

Veel erfelijke eigenschappen heb je geërfd van je ouders.

De informatie voor de erfelijke eigenschappen van een organisme noem je het genotype.

Samenvattend: De informatie in je DNA noem je het genotype

Uiterlijk

Toen ik 3 jaar was, ben ik gevallen met mijn driewieler, waardoor ik nu dit litteken op mijn kin heb. Mijn haar verf ik al erg lang wat lichter en soms wat donkerder dan mijn eigen haarkleur, ik steil het ook vaak met de stijltang want ik heb iets tussen steil haar en krullen in. 

Ik draag een bril maar ook lenzen. Ook heb ik verschillende tattoeages laten zetten (en ben ik een beetje verbrand in de zon afgelopen weekend :) )

Fenotype

Alle waarneembare eigenschappen bij elkaar noem je het fenotype.

Het wordt bepaald door je DNA (genotype) maar ook door invloeden uit het milieu (je leefomgeving).

Fenotype

Als mijn haar verder groeit komt mijn eigen haarkleur weer tevoorschijn en in de winter verlies ik die bruine kleur weer, oftewel mijn fenotype is veranderd, mijn genotype niet!

DNA test

DNA-test

Mensen die een kindje verwachten, kunnen een DNA-test doen om te bekijken of het kindje een erfelijke afwijking heeft. 

Zij kunnen er dan voor kiezen om de zwangerschap af te breken.

In de afbeelding zie je de chromosomen van een kindje met Down syndroom, deze mensen hebben een chromosoom van paar nummer 21 te veel (3 iv 2, zie de rode cirkel om deze chromosomen).

DNA-test

Een DNA-test kan ook gebruikt worden om te bekijken of er erfelijke ziekten in de familie zitten, of te kijken wie de ouders zijn van een kind of andere familieleden opsporen. 

Ten slotte kunnen ook misdaden met behulp van DNA worden opgelost.

Sleepvraag

In de volgende slide zie je twaalf waarneembare eigenschappen staan. 

Sleep die eigenschappen naar de juiste term: "erfelijke eigenschappen" en "niet-erfelijke eigenschappen"

Erfelijke eigenschappen

Niet-erfelijke eigenschappen

Behaarde stengel van een plant

Plantenbladeren die slap hangen

Plantenbladeren met stekels

Een wipneus

Het zware lichaam van een sumoworstelaar

Kort haar

Bruine ogen

Krullend haar vanaf de geborte

Een extreem gespierd lichaam

Een litteken

Neus piercing

Rode bloemen van een plant

Huiswerk

Lees Thema 6 Bassistof 1 (bladzijde 66, 67, 68) door. 

Maak de opdrachten:

- In je werkboek en mail een foto

- In de ELO van Biologie&Verzorging voor jou, code K2a: 528112 en K2d: 793210. Via Magister kun je hier komen, mocht je dit nog niet eerder gebruikt hebben.

Tot slot

Bekijk ten slotte de video in de volgende slide, over erfelijkheid. 

Op de laatste twee slides staat de samenvatting van deze basisstof.

Samenvatting

Chromosomen zijn lange dunne draden in elke celkern.

- Chromosomen bestaan voor een groot deel uit de stof DNA.

- Dna bevat de informatie voor de erfelijke eigenschappen van een organisme.

- Elke celkern bevat de complete informatie voor alle erfelijke eigenschappen.

Samenvatting

- Genotype: De informatie voor de erfelijke eigenschappen van een organisme.

     -->Deze informatie ligt in de chromosomen in de kern van elke                   

lichaamscel.

- Fenotype: De waarneembare eigenschappen van een organisme, bijvoorbeeld het uiterlijk.

    --> Het fenotype komt tot stand door het genotype en door invloeden uit het milieu