V4 | Literatuurgeschiedenis: Vondel & toneel

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Literatuurgeschiedenis: Renaissance

Renaissance: Vondel & toneel

Waar kennen jullie Vondel van en wat kennen jullie al van Vondel?

Joost van den Vondel

- Ouders uit Antwerpen gevlucht vanwege geloof, bekeert zich later zelf tot Rooms-Katholieke kerk

- Autodidact

Joost van den Vondel

- Ouders uit Antwerpen gevlucht vanwege geloof, bekeert zich later zelf tot Rooms-Katholieke kerk

- Autodidact

- Genres: elegieën (klaagzangen) & hekeldichten

Elegie (klaagzang)

Kinder-lyck

Constantijntje, 't zaligh kijntje,

Cherubijntje, van om hoogh,

D'ydelheden, hier beneden,

Vitlacht met een lodderoog.

Moeder, zeit hy, waarom schreit ghy?

Waarom greit ghy, op mijn lijck?

Boven leef ick, boven zweef ick,

Engeltje van 't hemelrijck:

En ick blinck 'er, en ick drincker,

't Geen de schincker alles goets

Schenckt de zielen, die daar krielen,

Dertel van veel overvloets.

Leer dan reizen met gepeizen

Naar pallaizen, uit het slick

Dezer werrelt, die zoo dwerrelt.

Eeuwigh gaat voor oogenblick.

Waar denk je dat het gedicht
'kinder-lyck' over gaat?

Hekeldicht

Het stockske van Johan van Oldenbarnevelt, Vader des Vaderlants (1657)

Mijn wens behoede u onverrot,

o stok en stut, die geen verrader,

maar ’s vrijdoms stut en Hollands Vader

gestut hebt op dat wreed schavot,

toen hij voor ’t bloedig zwaard moest knielen,

veroordeeld als een Seneca

door Nero’s haat en ongena,

tot droefenis der braafste zielen.

Gij zult nog jaren achtereen

den uitgang van dien held getuigen,

en hoe Geweld het Recht dorf buigen,

tot smaad der onderderdrukte steên.

Hoe dikwijls strekt’ gij onder ’t stappen

naar ’t hof der Staten stadig aan

hem voor een derden voet in ’t gaan

en klimmen op de hoge trappen,

als hij, belast van ouderdom,

papier en schriften, overleende

en onder ’t lastig landspak steende!

Wie ging, zo krom gebukt, nooit krom!

Gij ruste van uw trouwe plichten

na ’t rusten van dien ouden stok,

geknot door ’s bloedraads bitt’ren wrok –

nu stut en stijft gij nog mijn dichten.

Op basis van het gedicht: aan wiens kant denk je dat Vondel stond?

1. Prins Maurits van Oranje
2. Johan van Oldenbarnevelt

Joost van den Vondel

- Ouders uit Antwerpen gevlucht vanwege geloof, bekeert zich later zelf tot Rooms-Katholieke kerk

- Autodidact

- Genres: elegieën (klaagzangen) & hekeldichten

- Mengde zich in politieke twisten

- Toneel

Joost van den Vondel

- Ouders gevlucht vanwege geloof, maar bekeert zich later zelf tot Rooms-Katholieke kerk

- Autodidact

- Genres: elegieën (klaagzangen) & hekeldichten

- Mengde zich in politieke twisten

- Toneel: tragedies (Jeptha, Lucifer, Gijsbrecht van Aemstel)

Toneel

Blijspel/komedie: grappig, vrolijk toneelstuk, vaak met een moraal

Klucht: volksere en kortere variant van een blijspel

Tragedie: verdrietig toneelstuk over de ondergang van een hooggeplaatst persoon vanwege overmoed, die door zijn leed tot inzicht komt en een beter mens wordt

Blijspel/komedie

Klucht

Tragedie

Grappig/vrolijk

Ondergang van een hooggeplaatst peroon

Volks

Relatief kort

Goede afloop

Slechte afloop

De tragedie

Vaste structuur volgens Aristoteles:

- Eenheid van tijd (24 uur)

- Eenheid van plaats

- Eenheid van handeling