3.1 Hofstelsel en horigheid

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

3.1 Hofstelsel en horigheid

Lees 'Tijdscharnier - 500' (p. 73)

Maak vragen 2 en 3

Lesdoelen

• Je kunt de naam middeleeuwen verklaren';
• Je kunt de 3 standen en 3 verschillende type boeren herkennen
• Je kunt  een beschrijving geven van een domein en het hofstelsel;
• Je kunt verklaringen geven voor het ontstaan van een hofstelsel

Kenmerkend aspect

De vrijwel volledige vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid

Tijdens het Romeinse Rijk was er sprake van een agrarisch-urbane samenleving.
Leg uit wat dat betekent.

Val van Rome

• In 476 komt er een einde aan het West-Romeinse Rijk -> Rome wordt in dat jaar geplunderd en in de fik gezet.

• Het Oost-Romeinse Rijk (die we het Byzantijnse Rijk noemen) bleef tot 1453 bestaan.

Naar een agrarische samenleving

Door de val van het Romeinse Rijk wordt het onveilig, er is geen centraal bestuur meer.

Mensen zijn op zoek naar bescherming, maar vinden die niet (meer) in de steden.

Middeleeuwen

• Val Romeinse rijk zorgt voor afname handel -> geldeconomie verdwijnt ->
  -> verval steden -> van agrarisch-urbaan naar agrarisch
• 'Donkere eeuwen'
•  Europa wordt een autarkische samenleving
• Let op: middeleeuwen alleen in Europa

Noem de drie middeleeuwse standen.

Casus lezen

'Opschudding in Chauvency'

blz. 76

Hofstelsel: economisch systeem

• Boeren zoeken in onveilig Europa bescherming van rijke adel
• --> wonen op domein van de heer
• Drie soorten boeren:
• Vrije boeren: Militaire verplichting
• Horige boeren: onvrij, gebonden aan domein, betalen pacht en doen herendiensten
• Lijfeigenen: bezit van de heer

Hofstelsel

Horigen

• Bewerken eigen grond maar ook vroonland van de heer 
• Mogen niet zonder toestemming van domein af of trouwen
• Sommige vrije boeren kozen ervoor om horige te worden

Je kunt stellen dat er een verband bestond tussen de ondergang van het
Romeinse Rijk en het ontstaan van het hofstelsel.
Leg uit welk verband dat was.

maximumscore 2

Kern van een juist antwoord is:

De ondergang van het Romeinse Rijk zorgde voor een onveilige situatie / zorgde voor chaos in het uiteenvallende Rijk. Om zichzelf te beschermen zochten boeren de bescherming van adellijke strijders die in ruil voor bescherming de boeren tot horigen maakten / aan de grond bonden als

horigen, waarmee het hofstelsel ontstond.

Maak

Opdracht 4, 5, 7

blz. 78

Leg uit hoe je horigheid en hofstelsel terugziet in de bron.

Antwoord

Horigheid is een sociale, economische en bestuurlijke machtsrelatie waarbij bepaalde mensen, boeren, gebonden waren aan het land dat ze bewerkten en aan de absolute autoriteit van de landeigenaar. Dit komt tot uiting in de afbeelding door de boeren die het land bewerken. 

Het hofstelsel, was een manier om landgoederen te exploiteren op basis van het tweedelige domein dat ontstond in de vroege middeleeuwen. De man in de blauwe jas en hoed kan worden gezien als de heer of zijn vertegenwoordiger die toezicht houdt op het werk van de boeren op zijn land.

Dus, in de context van de afbeelding, vertegenwoordigen de boeren de horigen (lijfeigenen) die gebonden zijn aan het land, en de man in de blauwe jas en hoed vertegenwoordigt de heer of zijn vertegenwoordiger in het hofstelsel. De boeren bewerken het land, wat een essentieel aspect is van zowel horigheid als het hofstelsel.

Maak

Opdracht 8, 10, 11

blz. 80