Herhalen voor de toets

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Herhalen voor de toets

Alle theorie nog een keer op een rijtje.

Noteer voor jezelf welke onderdelen je nog moet oefenen. 

Engelse leenwoorden

Samenstelling: aan elkaar.

(twee of meer losse woorden die samen een nieuw woord vormen)

latenightshow, voicemail, managementteam, skatebaan

Woordgroep: los

intensive care, black tie, low budget

Rechterdeel een Engels voorzetsel: streepje

time-out, all-in, lay-out

Franse tekens

cliché, paté                           accent aigu  

scène, misère                       accent grave  

enquête, gênant                 accent circonflexe

Franse woorden verliezen in het Nederlands hun accenttekens, behalve 

- op de e als dat voor de uitspraak nodig is:

   crème, café

- in woorden die echt Frans aandoen:

  déjà vu, crème fraîche

controle, diner, crouton, debacle, generen, ragout, zone

Instructie

Zo spel je Engelse werkwoorden

- De ik-vorm maak je meestal door -en van het werkwoord af te halen (speechen-speech)

- Als het woord in het Engels aan het eind een dubbele medeklinker heeft, schrijven we in het Nederlands een enkele medeklinker (softballen-softbal)

- In de tegenwoordige tijd enkelvoud schrijf je de ik-vorm of de ik-vorm+t

- In de verleden tijd en bij het voltooid deelwoord gebruik je 't sexy fokschaap

't sexy fokschaap 

• Hele werkwoord - en = de stam
• Laatste letter van de stam:
  - wel in 't sexy fokschaap > + te (n)
  - niet in 't sexy fokschaap > de (n)

Spelling Engelse werkwoorden

Bij de meeste werkwoorden  werkt het hetzelfde als bij de Nederlandse werkwoorden.

Spelling Engelse werkwoorden

Maar let wel op de uitspraak.

Werkwoordsvormen

Om de juiste keuze te maken tussen -de(n) en -dde(n) of tussen -te(n) of -tte(n) moet je vaststellen met welke werkwoordsvorm je te maken hebt. 

Persoonsvorm? Infinitief? Bijvoeglijk naamwoord?

Persoonsvorm tegenwoordige tijd (pvtt)

Meervoud pvtt schrijf je met -den en -ten:

- behoeden: Ouders behoeden hun kinderen graag voor narigheid. 

- posten: Posten jullie deze brieven vandaag nog?

Persoonsvorm verleden tijd (pvvt)

Pvvt schrijf je met -dde(n) of -tte(n):

- landen: Hoe laat landden die passagiers gisteren op Schiphol?

- misten: Het mistte vanmorgen in grote delen van het land. 

Infinitief (inf)

Van een infinitief vind je de spelling in het woordenboek of op woordenlijst.org

Voltooid deelwoord (vd) en bijvoeglijk naamwoord (bn)

Als het voltooid deelwoord eindigt op -d of -t, schrijf je het bijvoeglijk naamwoord zo kort mogelijk, dus met -de of -te. 

Behalve als -dde of -tte nodig is voor de uitspraak. 

vergoeden	vergoed	de vergoede schade
testen	getest	het geteste vuurwerk
redden	gered	de geredde vluchteling

 H6 Werkwoordspelling

Zo spel je de persoonsvorm en het voltooid deelwoord correct

- Zet de zin in een andere tijd.
Een persoonsvorm verandert, een voltooid deelwoord niet.
Hij verdient een lintje / Hij heeft een lintje verdiend.

- Bepaal de juiste spelwijze.

Persoonsvorm --> ik-vorm+t: Wie beheert de camping?
Voltooid deelwoord -->
langer maken om te horen of het een -t of -d moet zijn.
Door wie wordt deze camping beheerd?

Uitleg samenstellingen

Op de volgende slides volgt de uitleg over de samenstellingen.

Wanner schrijf je wel een tussen -n?

Wanneer schrijf je geen tussen -n?

Maak aantekeningen en ga na de uitleg oefenen op websites die ik met je gedeeld heb! 

Basisregel!    Wel een tussen -n

Je schrijft een tussen- n als...het twee zelfstandig naamwoorden zijn en  

...het eerste woord alleen een meervoud op –en heeft

vriend - vrienden  =>  vriendenboek

heer - heren  =>  herenfiets

hond - honden  =>  hondenriem

paard -paarden=> paardenpoep

Samenstellingen en een paar uitzonderingen

Wel een tussen -n

• Het eerste woord heeft (alleen) een meervoud op –en (dit is de basisregel)  

Geen tussen -n

• Het eerste woord heeft een meervoud op –s
  
• Het eerste woord heeft 2 meervouden (op –s en op -n)
  
• Het eerste woord is uniek
  
• Het eerste woord versterkt het tweede woord
  
• Het eerste woord is geen zelfstandig naamwoord
  
• Het eerste woord heeft geen meervoud

Je schrijft de tussenletter -(e)n-:

Als het eerste deel van de samenstelling een znw is dat alleen meervoud op -n of -en heeft.

rozenstruik

eendenkooi

getuigenverklaring

Je schrijft geen tussenletter -n-:

- Als het eerste deel  geen meervoud heeft

rijstepap, gerstenat

- Als het eerste deel alleen een meervoud op -s heeft

horlogemaker

- Als het eerste deel een meervoud op -s en -n heeft

secondewijzer

 H6 Werkwoordspelling

Zo spel je de persoonsvorm en het voltooid deelwoord correct

- Zet de zin in een andere tijd.
Een persoonsvorm verandert, een voltooid deelwoord niet.
Hij verdient een lintje / Hij heeft een lintje verdiend.

- Bepaal de juiste spelwijze.

Persoonsvorm --> ik-vorm+t: Wie beheert de camping?
Voltooid deelwoord -->
langer maken om te horen of het een -t of -d moet zijn.
Door wie wordt deze camping beheerd?

Je schrijft geen tussenletter -n-:

- Als het eerste deel een werkwoord of versterkend woord is

dronkelap, beresterk

- Als het eerste deel een uniek persoon of een unieke zaak is

zonnescherm, Koninginnedag

- Als het woord niet meer herkenbaar is als samenstelling

ellepijp, schattebout

In samenkoppelingen

• rood-wit-blauw
  
• staakt-het-vuren
  
• kant-en-klaar
  
• vergeet-mij-nietje
• glas-in-lood
• kant-en-klaarpakket
• doe-het-zelver

Bij klinkerbotsingen

• zee-egel
  
• toe-eigenen
  
• foto-onderschrift
  
• macho-uiterlijk
• auto-inbraak

Na een teken/cijfer/letters

• %-teken
• 50-jarige
  
• cao-akkoord
• ook in samenstellingen met letters of letterwoorden die uit één of meer hoofdletters bestaan: 
• X-benen
• T-shirt

Samenstelling aardrijkskundige namen

• Zuid-Amerika
  
• Noord-Holland
  
• West-Friesland
  

In sommige plaatsnamen

's-Gravenhage

's-Hertogenbosch

ex-  non-  niet-  oud- 

Bij deze woorden ALTIJD een koppelteken.

ex-man

non-actief

niet-gelovigen

oud-president (voormalig president)

Samenstelling met naam (2e deel begint met een hoofdletter)

• kabinet-Rutte
  
• anti-Russich
  
• pro-Amerikaans 

bij gelijkwaardige woorden

Je kunt deze woorden ook omdraaien -> gelijkwaardig

• minister-president
  
• democratisch-liberaal
  
• chef-kok

Wanneer je ze niet kunt wisselen:

schrijf je het aan elkaar

• sociaalpedagogisch
  
• privaatrechtelijk
  
• weloverwogen
  

Weglatingsstreepje

Soms kun je een deel van een samengesteld woord weglaten, omdat dat deel wordt herhaald. Plaats dan een weglatingsstreepje:

Psychologie- en natuurkundestudenten.

Fiets-, werk- en taalvakanties.