3.2 online 1

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Historische Context: Nederland (1848-2008)

3.2 Nederland en de wereld 

Leerdoelen

1. Je kunt uitleggen wat het poldermodel is

2. Je kunt verklaren waarom de verzorgingsstaat versoberd werd.

3. Je kunt voor- en nadelen noemen van globalisering. 

Leidende vraag:

Waardoor veranderden de maatschappelijke verhoudingen in Nederland tussen 1978-2008? 

Lees deze paragraaf Poldermodel en arceer de kern.

Poldermodel

Welk KA past bij het stukje: poldermodel?

45 De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog.

47 De eenwording van Europa.

48 De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen.

49 De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen

In 1970 moesten twintig personen met een betaalde baan voor ruim negen personen het geld opbrengen dat voor hun uitkeringen nodig was

1. juist
2. onjuist

Tussen 1970 en 1980 nam de druk op de verzorgingsstaat verhoudingsgewijs veel minder sterk toe dan tussen 1980 en 1990.

1. juist
2. onjuist

Leg uit dat het poldermodel eraan bijdroeg dat zware bezuinigingen toch uitgevoerd konden worden.

Wat is de beste omschrijving van het begrip privatisering?

1. Verzelfstandiging. Het proces waarbij het eigendom van bedrijven overgaat van de overheid naar de particuliere (ook ‘private’ genoemde) sector
2. Het proces waarbij de regering privé bedrijven onteigent om door middel van meer staatsbemoeienis te zorgen voor eerlijkere verdeling van de kosten
3. De staat neemt geen verantwoordelijkheid meer voor bedrijven die in handen van de overheid zijn, omdat zij de verantwoordelijkheid niet meer willen dragen
4. Bedrijf en staat kunnen niet samengaan, omdat er dan sprake is van belangenverstrengeling van overheidsfunctionaris en bedrijfseigenaren.

Lees deze paragraaf en arceer de kern.

Globalisering

Welk KA past bij het stukje: globaliseren?

45 De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog.

47 De eenwording van Europa.

48 De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen.

49 De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen

De P.C. Hooftstraat in Amsterdam werd het symbool van de sterk gegroeide consumptiemaatschappij. De ‘PC’ was een aaneenschakeling van dure winkels. Een deel van het publiek kwam er om te kijken en te kopen; een ander deel om te worden gezien.

Leg uit dat deze bron  zowel gebruikt kan worden om een positieve als een negatieve kant van de economische toestand van de jaren negentig te illustreren.

Positief: er werd weer geld aan consumptiegoederen uitgegeven, wat weer goed was voor de werkgelegenheid (‘een opgaande economische spiraal’).

Negatief: het verschil tussen arm en rijk werd groter en/of beter voor iedereen zichtbaar (‘een maatschappelijke tweedeling’).

Waar is jouw telefoon geproduceerd?

Leg uit wat dit te maken heeft met globalisering.

Bedenk wie (personen, groepen, landen) voordeel hebben van de situatie van opdracht 4a en wie er nadeel van hebben.

In hoeverre komt dit overeen met de voor- en nadelen van globalisering die in de tekst worden beschreven?

De eigenaren en aandeelhouders van de grote bedrijven (veelal multinationals) hebben er het meeste voordeel van. Daarnaast hebben de arbeiders die de telefoons produceren in elk geval werk (ook al is dat laagbetaald). De laaggeschoolde arbeiders in de westerse landen hebben er nadeel van: voor echte maakindustrie zijn zij te duur. In de tekst wordt vermeld dat niet iedereen meeprofiteerde van de economische groei en dat daardoor de sociale verschillen groter werden. Dit sluit dus aan bij de voor- en nadelen van de globalisering.

Maak de vraag zoals je op je SE of examen zou doen.

Examenvraag

Opdracht (2pt)

In buitenlandse media kregen de ontwikkelingen in Nederland in het laatste kwart van de twintigste eeuw veel aandacht. Vooral over de politiek en over de inrichting van de samenleving werd veel geschreven. Journalisten schreven uitgebreid over the Dutch disease (de Hollandse ziekte) en over the Dutch miracle (het Hollandse wonder).

 

Licht toe:

welke ontwikkeling de buitenlandse journalisten bedoelden met the Dutch disease, en

welke ontwikkeling de buitenlandse journalisten bedoelden met the Dutch miracle.

Antwoord

Met the Dutch disease bedoelden de buitenlandse journalisten de enorm hoge uitgaven voor de sociale zekerheid (uitkeringen) die in sterke mate verantwoordelijk waren voor het begrotingstekort en de oplopende staatsschulden. Deze vormden een rem voor het economisch herstel. (1)

Met the Dutch miracle bedoelden de buitenlandse journalisten de bereidheid van de overheid, werkgevers en werknemers om (tijdelijk) de strijdbijl te begraven en eendrachtig samen te werken om zo de economie er weer bovenop te helpen. (1)

Leerdoelen

1. Je kunt uitleggen wat het poldermodel is

2. Je kunt verklaren waarom de verzorgingsstaat versoberd werd.

3. Je kunt voor- en nadelen noemen van globalisering. 

Lees deze paragraaf en arceer de kern.

Zelfredzaamheid

Welk KA past bij het stukje: zelfredzaamheid?

45 De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog.

47 De eenwording van Europa.

48 De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen.

49 De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen

Homohuwelijk

In 2001 werd in het Amsterdamse stadhuis het eerste homohuwelijk ter wereld voltrokken. Deze twee vrouwen werden in de echt verbonden.

Leg uit dat deze bron goed past bij het recht op het maken van eigen keuzes.

Bij het homohuwelijk is het mogelijk dat mannen en vrouwen met een partner van hetzelfde geslacht een wettig huwelijk sluiten. Vóór de invoering daarvan bepaalde de overheid dat alleen een man met een vrouw kon trouwen. Nu wordt de keuzevrijheid voor het individu groter en de overheid (die bepaalde vormen kan verbieden) kleiner.

Welke twee typeringen passen het best bij het Nederland van de jaren negentig?

1. Big Brother is watching you. 2. Vrijheid, blijheid. 3. Ieder voor zich en God voor ons allen. 4. De grenzen dicht, dan komt alles goed. 5. Het collectief is belangrijker dan het individu.

1. 1 en 2
2. 2 en 3
3. 2 en 5
4. 3 en 4

Lees deze paragraaf en arceer de kern.

Internationale politiek

Welk KA past bij het stukje: internationale politiek?

45 De verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop en de daaruit voortvloeiende dreiging van een atoomoorlog.

47 De eenwording van Europa.

48 De toenemende westerse welvaart die vanaf de jaren zestig van de twintigste eeuw aanleiding gaf tot ingrijpende sociaal-culturele veranderingsprocessen.

49 De ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen

Op de vlucht

Een deel van de bewoners van oostelijke delen van Duitsland was al voor de capitulatie van Duitsland op de vlucht. Grote groepen probeerden in het voorjaar van 1945 het oprukkende Rode Leger voor te blijven en trokken naar het westen van Duitsland.

Bosnische moslims

Na de val van Srebrenica vluchtten deze Bosnische moslims weg uit de enclave. De VN-troepen (‘blauwhelmen’) hadden hen niet tegen de Serviërs kunnen beschermen.

Op de vlucht

Een deel van de bewoners van oostelijke delen van Duitsland was al voor de capitulatie van Duitsland op de vlucht. Grote groepen probeerden in het voorjaar van 1945 het oprukkende Rode Leger voor te blijven en trokken naar het westen van Duitsland.

Een Nederlandse VN soldaat met de lokale moslimbevolking in Srebrenica die bescherming zochten binnen de compound van de VN tegen de oprukkende Serviërs.

OPDRACHT (2pt)

Noem met betrekking tot de slachtoffers en de rol van de militairen een overeenkomst en een verschil tussen de situatie in het door Duitsers bewoonde deel van Oost-Europa in 1945 en de situatie in Srebrenica in 1995.

Antwoord

Overeenkomst: het zijn vooral vrouwen en kinderen (en een enkele oude man) die door militairen van hun geboortegrond verjaagd worden. (1)

Verschil: in 1995 hadden de militairen de uitdrukkelijke opdracht om de burgers te beschermen, terwijl dat in 1945 niet het geval was. (1)

Maak de vraag zoals je op je SE of examen zou doen.

Examenvraag

Op Prinsjesdag 1990 stond in de jaarlijkse troonrede: "In de NAVO treedt de militaire functie minder op de voorgrond; haar politieke taak wint in het veranderde Europa daarentegen aan belang." 25 Leg uit welke boodschap de regering wilde overbrengen over de politieke rol van Nederland in Europa door het opnemen van deze uitspraak. 

Opdracht  (2pt)

Kern van een juist antwoord is: De boodschap was dat door het toenemen van de politieke taak van de NAVO / het veranderen van Europa (door het toelaten van voormalige Oostbloklanden), de politieke rol van Nederland in Europa zou kunnen afnemen / dat Nederland haar politieke rol in Europa moest veiligstellen / dat Nederland moest werken aan het zekerstellen van haar politieke rol. 

Antwoord  (2pt)

Leerdoelen

4 Je kunt voorbeelden noemen van de toenemende individualisering.

5 Je kunt de veranderende rol van Nederland in de internationale politiek beschrijven en verklaren.

Ik vind nog lastig:

Op economisch gebied was er sprake van privatisering. Op sociaal gebied was zelfredzaamheid de nieuwste trend.

Leg uit dat deze twee ontwikkelingen veel met elkaar gemeen hebben.

Ik vind nog lastig: