Les 1 Fase 1 Gysbrecht

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Samenvatting Gysbrecht begrepen en afgelopen lessen opgelet?Enkele vragen

Gysbrecht van Aemstel is een:

1. komedie
2. tragedie/treurspel
3. klucht

Gysbrecht bevat overeenkomsten met het een verhaal uit de klassieke literatuur namelijk:

1. Verhaal van Herakles
2. Verhaal van Orpheus en Eurydice
3. Verhaal van Theseus en de Minotaurus
4. Paard van Troje

In de proloog ziet Gijsbrecht dat zijn vijand de stad heeft verlaten. Wie heeft hiervoor voor gezorgd, volgens Gijsbrecht?

In de eerste scène vertelt Willebrord aan Gijsbrecht dat hij zag dat er een conflict was tussen de vijandelijke legerleiders waardoor het leger op de vlucht was geslagen. Wie was Willebrord?

1. Een gevangene
2. Kloostervader van het Kathuizer Klooster
3. Legerleider
4. De broer van Gijsbrecht

Vosmeer (vijandelijke spion) vertelt dat het leger een plan had om Amsterdam tijdens kerstnacht te overmeesteren. Door de ruzie, mislukte het plan en liet het leger iets achter. Wat liet het leger achter?

Gijsbrecht laat het schip het Zeepaard met rijshout binnenhalen. Waarom zou hij dat doen?

1. De stad heeft een jaar oorlog gevoerd en is arm en hongerig. Het brandhout is goed te gebruiken.
2. Hij is nieuwsgierig wat er in het schip zit.
3. Hij wil voorkomen dat zij alsnog een aanval kunnen uitvoeren als het leger toch zou terugkomen.

In het tweede bedrijf blijkt er ook iets anders in het schip te zitten. Wat?

Als Willem van Egmond en Diederick van Haerlem met hun leger terugkeren , wachten ze op het moment dat de verrassingsaanval kan beginnen. Waar worden de soldaten verborgen?

1. in de kerk
2. in het Kathuizer klooster
3. in het Klaerissenklooster
4. in het muiderslot

Waar zijn de Amsterdammers op het moment dat de soldaten uit het schip komen om de stadspoorten te openen?

1. Ze slapen.
2. Ze zijn de stad uit.
3. Ze zitten in het klooster.
4. Ze zitten in de kerk (het is kerstnacht)

In het derde bedrijf heeft Badeloch, de vrouw van Gijsbrecht, een droom. Wat is het voor een droom?

1. De dode Machteld van Velzen waarschuwt dat de stad verloren is.
2. Dat de dode Machteld van Velzen weer levend is.
3. Dat Amsterdam is gered.
4. Dat Gijsbrecht wordt vermoord.

Als de vijand in de stad is, moeten de nonnen van het Klaerissenklooster vluchten. Wat gebeurt er?

1. Gijsbrecht haalt alle nonnen uit het klooster, Klaeris en Gozewijn blijven achter.
2. Iedereen weigert te vluchten.
3. Klaeris (de dochter van Machteld) en Gozewijn (oom van Gijsbrecht) blijven achter in het klooster.
4. Gijsbrecht redt Gozewijn en Klaeris.

In het vijfde bedrijf is inmiddels het klooster en het raadhuis in vlammen opgegaan. Heel de stad staat in brand. Arend van Aemstel sterft aan zijn verwondingen. Van Vooren komt als bode onderhandelen met Gijsbrecht. Wat doet Gijsbrecht?

1. Hij geeft zich gewonnen.
2. Hij steekt zichzelf neer.
3. Hij wil zich niet overgeven en wil strijden tot het einde.
4. Hij verklaart Badeloch zijn liefde.

Uiteindelijk geeft Gijsbrecht zich gewonnen en vlucht met zijn gezin met het schip dat klaarligt in het IJ. Hoe komt het dat hij van gedachten verandert?

Wat was de boodschap van Rafael?

Gijsbrecht plaatsen in de tijd

Klassieke oudheid

Schrijvers gebruikten de vorm van oude toneelstukken: de tragedie moest vorm krijgen zoals Aischylos, Sophokles en Euripides ze vormgegeven had. Ook gebruikten auteurs uit de Renaissance thema's en motieven uit de klassieke oudheid. Zo gebruikt Vondel de thematiek van Vergilius' Aeneis (een epos over de Trojaanse prins Aeneas, die ontsnapte aan de vernietiging van Troje om na vele omzwervingen aan te komen in Latium (Italië), daar stichtte hij een stad waaruit veel later Rome is ontstaan) om het verhaal over Gysbrecht van Aemstel in de vorm van een tragedie te vertellen.

translatio - imitatio - aemulatio

Een schrijver kan bijv. aemuleren door een klassiek verhaal uit de voor-christelijke tijd te verplaatsen naar later en er een christelijk verhaal van te maken. Dit is wat Vondel heeft gedaan met het Aeneas-verhaal: van de heidense Aeneas maakte hij de christelijke Gysbrecht.

Kenmerken klassieke tragedie:

1. vijf bedrijven: expositio - intrige - climax - katastrofe - peripetie (uiteenzetting - voorbereiding - opvoering van de spanning - verlies van de strijd - afloop) 

Tussen de bedrijven:reien (ook wel reizangen geheten) waarin een koor commentaar geeft op wat er gebeurd is, of op wat er komen gaat.

Kenmerken klassieke tragedie

2. Eenheid van tijd, plaats en handeling. De handeling in een toneelstuk moest zich afspelen binnen 24 uur, een dag en een nacht, dit is de eenheid van tijd. 

De wet van eenheid van handeling schrijft voor dat er maar één verhaallijn gespeeld mag worden, 

Kenmerken klassieke tragedie

3. Ondergang/dood van de hoofdpersoon

Aan welk kenmerk van de klassieke tragedie voldoet Gijsbrecht niet?

Zelf Gijsbrecht lezen. 

 Maken: 

Voor iedereen vooraf 

èn

Oriëntatiefase

Inleveren op opdrachten in ELO (individueel)

Hoe doe je dat? Ga naar https://hoosheducatie.nl/format-onderzoek-3/  vul in: Zeepaard en klik steeds op de linkjes

Voorbeeld; Kijk mee.