[4V] Ontstaan van machtige staten (Memo H4.4)

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Memo h4.4

Het ontstaan van machtige staten

Lesdoelen

Je kunt:

- uitleggen waarom vorsten hun gebieden wilden centraliseren (één maken);

- drie voorbeelden van centralisatie noemen;

- uitleggen waarom centralisatie vaak moeizaam verliep;

- aangeven waarom koningen liever niet met een parlement overlegden.

Begrippen: staatsvorming, centralisatie, eenwording, privilege, parlement, Staten-Generaal.

De Magna Carta

Eerlijk proces

Bijzonder is artikel 39, waarin staat dat elke vrije man recht had op rechtsbescherming en een eerlijk proces:

“No free man shall be seized or imprisoned, or stripped of his rights or possessions, or outlawed or exiled, or deprived of his standing in any other way, nor will we proceed with force against him, or send others to do so, except by the lawful judgement of his equals or by the law of the land. To no one will we sell, to no one deny or delay right or justice.”

Zegel

Het zegel van de Engelse koning Jan zonder Lan (1166-1216) waarmee hij de Magna Carta bekrachtigde.

Een bijzonder document

Historici zien de Magna Carta als een keerpunt in de staatskundige geschiedenis van Europa. Het is een van de eerste democratische wetten. Uniek was het idee dat iedereen, óók de koning, ondergeschikt was aan de wet.

Macht delen

In de Magna Carta stond dat de koning geen belastingen mocht invoeren zonder toestemming van het parlement. Voor het eerst moest de koning zijn macht delen met het parlement.

Uit een artikel over de Magna Carta:

Jan zonder Land had de Magna Carta wel ondertekend, onder druk, maar hij verzette zich er hevig tegen. Paus Innocentius III (ca.1160-1216) nam het voor de Engelse koning op en verklaarde de Magna Carta op 24 augustus 1215 nietig. Vervolgens excommuniceerde de paus de rebellen.

(https://historiek.net/magna-carta-1215-grote-charter/76409/)

Bedenk waarom Jan zonder Land probeerde om de Magna Carta af te schaffen?

Bedenk waarom de Magna Carta een voorbeeld is geweest voor mensen die in opstand kwamen tegen een koning?

staatsvorming

Rond 1500 waren de meeste mensen blij met de eenwording van hun land. Klopt deze uitspraak?

1. Ja, want mensen wilden dat hun land beter georganiseerd werd.
2. Nee, want meer eenheid betekent dat je minder macht krijgt.
3. Ja, want veel mensen voelden zich met elkaar verbonden.
4. Nee, want mensen wilden geen belasting betalen aan een vreemde vorst.

Is de Europese Unie (EU) een voorbeeld van centralisatie?

1. Ja, want de landen van de EU werken steeds meer samen.
2. Nee, want Europa is als heel lang één gebied.
3. Ja, want de landen mogen de EU niet verlaten.
4. Nee, want elk Europees land nog steeds een eigen regering.

Centralisatie betekent:

1. Dat een land vanuit meerdere steden bestuurd wordt
2. Dat elk gebied zichzelf bestuurd
3. Dat een vorst rekening houdt met zijn onderdanen
4. Dat een land vanuit één stad bestuurd wordt

Lees 'Leenheren in het voordeel' (blz. 122). Schrijf twee oorzaken op waardoor leenheren hun macht konden vergroten.

In Memo wordt de staatsvorming in het Duitse rijk, Frankrijk en Engeland vergeleken (blz. 123). Lees 'Frankrijk' en schrijf drie oorzaken op van het succes van de staatsvorming.

Waarom probeerde Karel V zijn rijk te centraliseren en welke problemen ondervond hij?

Tenslotte...

Koningen hebben twee hobby's: kastelen bouwen en oorlog voeren. Hierdoor hebben ze altijd geld nodig.

Een koning vraagt liever geen geld (belasting) aan het parlement, want dan moet hij hen privileges afstaan. Dus: hoe vaker een vorst belasting vraagt aan het parlement, hoe meer macht hij kwijt raakt.

Afsluiting

Je kunt:

- uitleggen waarom vorsten hun gebieden wilden centraliseren (één maken);

- drie voorbeelden van centralisatie noemen;

- uitleggen waarom centralisatie vaak moeizaam verliep;

- aangeven waarom koningen liever niet met een parlement overlegden.

Begrippen: staatsvorming, centralisatie, eenwording, privilege, parlement, Staten-Generaal

Ik vond deze les...

1. onduidelijk
2. afwisselend
3. duidelijk
4. saai