Steden en staten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 1

Leerdoel 1

Hoe in Europa weer een landbouwstedelijke 

samenleving ontstond.

Door uitbreiding van landbouwgrond en verbeterde technieken kwamen er grotere opbrengsten in de landbouw.

Wat de boeren niet zelf nodig hadden werd verkocht op de markt. 

Steeds meer handelaren en ambachtslieden gingen bij deze markten wonen. Hierdoor groeiden vele marktplaatsen uit tot steden.

Het ontstaan en de groei van steden heet verstedelijking

Leerdoel 2

Hoe de economie zich ontwikkelde.

Er kwam in de steden steeds meer aanbod (spullen die mensen willen verkopen) en vraag (wat mensen willen kopen).

Er werd daarbij weer geld gebruikt en banken werden daardoor steeds belangrijker. Daar konden handelaren geld op een rekening bewaren, of lenen tegen rente.

Leerdoel 3

Hoe ambachtslieden en handelaren samenwerkten.

Gilde

Een vereniging van mensen met hetzelfde ambacht heet een gilde.

Elke ambacht had zijn eigen gilde

Gilde

Elke gilde bepaalden de prijzen en controlleerde de kwaliteit. 

Een gilde zorgde goed voor zieke of bejaarde collega's.

Ongeveer 200 handelssteden in Noord-Europa  werkten samen: de Hanze

Zij spraken af onderling geen tol te heffen en zo de internationale (buitenlandse) handel te vergroten.

Hoe heet een vereniging van mensen met hetzelfde beroep?

1. club
2. ambacht
3. gilde
4. raad

Wat was een gevolg van grotere oogsten in de landbouw?

1. Meer nieuwe landbouwgrond
2. Betere ploegen
3. Betere landbouw methodes
4. Meer handel

Wat was een oorzaak van grotere oogsten in de landbouw?

1. Meer handel
2. Meer landbouwgrond
3. Meer markten
4. Meer steden

Juist of onjuist?
In de late middeleeuwen werd er voor het eerst gebruik gemaakt van een nieuwe soort ploeg

1. Juist
2. Onjuist

Juist of onjuist?
In de late middeleeuwen werden er steeds meer bomen geplant en moerassen aangelegd

1. Juist
2. Onjuist

Spullen die mensen of bedrijven verkopen= ........

Het handelsverbond tussen 200 Europese steden: de .........

Het ontstaan en de groei van steden: ...........

Welk woord kan weg?
Geldwisselaar – bank – ruilen – rente

4.2 

Zelfstandige burgers

Leerdoel 1

Hoe steden stadsrechten kregen.

Graaf Floris V werd door andere edelen in 1296 gevangen genomen en vermoord. Ze vonden hem te machtig worden.

Edelen gaven vele plaatsen stadsrechten. 

Hierna mocht een stad zelf recht spreken, wetten maken, belasting heffen en een stadsmuur bouwen.

Beverwijk kreeg in 1298 stadsrechten.

Leerdoel 2

Hoe burgers hun stad bestuurden

Horige boeren konden in de stad vrijheid krijgen. Zij verhuisden dus vaak naar de stad. 

Uiteindelijk kregen boeren ook meer vrijheid van hun heer. Horigheid verdween daardoor in de late middeleeuwen.

De burgers van een stad (altijd mannen) vormden samen de burgerij.

De macht in een stad lag in handen van rijke burgers.

Burgermeesters waren de hoogste bestuurders van een stad.

De schepen (rechter) mocht recht spreken.

Leerdoel 3

Hoe steden zelfstandiger werden en lage edelen macht verloren

Hoge edelen kregen veel geld voor het geven van stadsrechten. Zij huurden met dat geld ambtenaren en soldaten in en hadden de lage edelen niet meer nodig. 

De lage edelen verloren hierdoor veel invloed.

Uiteindelijk werden steden veel zelfstandiger ten opzichte van de edelen.

4.3

De machtige kerk

Leerdoel 1

Waardoor de kerk de macht had in de samenleving

De mensen in de middeleeuwen vonden het leven na de dood belangrijker dan het leven op aarde.

Om in de hemel te komen deden christenen aan liefdadigheid (hulp aan de armen) of gingen op  bedevaart (reis om te bidden op een heilige plek).

De kerk speelde in dit alles een belangrijke rol en was daardoor heel machtig.

Leerdoel 2

Hoe christenen optraden tegen mensen die zich niet gedroegen zoals de kerk wilde.

Christenen met afwijkende ideeën over het geloof werden ketters genoemd. Ketters werden vaak op de brandstapel gegooid.

Ook mensen die werden verdacht van hekserij konden zo aan hun einde komen.

Vaak in de middeleeuwen was veel antisemitisme (jodenhaat). 

Na een grote pestepidemie kregen de joden de schuld en ontstonden er veel pogroms (geweldadige uitbarstingen van jodenhaat).

Leerdoel 3

Hoe kruistochten ontstonden en welke gevolgen deze hadden.

In 1095 riep de paus op christenen uit heel Europa om Jeruzalem te bevreiden van moslims. Iedere deelnemer zou naar de hemel gaan.

Bij deze eerste kruistocht werd in 1099 Jeruzalem veroverd, maar in 1187 werd Jeruzalem weer door moslims ingenomen.

Er zouden meerdere kruistochten worden georganiseerd over een tijd van twee eeuwen.

Er was naast veel geweld ook toenemende handel tussen de Arabieren en de Europeanen.

4.4

De macht van vorsten

Leerdoel 1

Hoe (Engelse, Franse en Bourgondische) vorsten machtiger werden.

Koningen werden rijker en gingen daardoor ambtenaren en eigen soldaten inhuren. 

Ze hadden de hulp van leenmannen (de adel) niet meer nodig bij het besturen van het land. 

De koningen gingen nu hun hele koninkrijk besturen vanuit 1 plek. Dit noemen we centralisatie.

Deze centralisatie begon ook in de Nederlanden plaats te vinden (hierover in het volgende hfst meer)

Leerdoel 2

Hoe vorsten samenwerkten met de 3 standen

De 3e stand (burgers) wilden net als de 1e- (geestelijken) en 2e stand (adel) inspraak in het bestuur.

De vorsten gingen daarom vergaderingen met de 3 standen organiseren. Zo kreeg de 3e stand steeds meer invloed.

In Engeland heette zo'n vergadering het parlement en in de Nederlanden de Staten Generaal.