KA39: De crisis van het wereldkapitalisme

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

KA39: De crisis van het wereldkapitalisme

De Eerste Wereldoorlog zorgt voor een enorme impuls voor de Amerikaanse economie. De economie groeit in de jaren daarna aanzienlijk, maar toch blijken er al een aantal tekenen dat de economie niet zo sterk is als hij lijkt. Op 24 oktober 1929 stort de beurs van New York in. Dit is het begin van een grote economische crisis die zich vanuit de VS verspreid over de rest van de wereld. De liberalen proberen de crisis op te lossen door bezuinigingen. President Roosevelt volgt de ideeën van Keynes; juist investeren en niet bezuinigen.

Leerdoelen KA39

12: Je kent de betekenis van het begrip 'crisis'. 

13: Je kunt de belangrijkste oorzaken noemen voor het uitbreken van de economische crisis in de Verenigde Staten in de jaren 1930.

14: Je kunt uitleggen waarom de Amerikaanse economische crisis een wereldwijde economische crisis was.

15: Je kunt aangeven op welke verschillende manieren regeringen probeerden om de economische crisis op te lossen.

Terminologie

• Crisis: noodsituatie waarbij functioneren systeem onder druk komt te staan
• Wereldkapitalisme: Wereldwijd economisch systeem waarbij vraag en aanbod prijs bepalen
• Enorme maatschappelijke en politieke gevolgen voor 20e eeuw

LD: 12

Belang onderwerp

• Economieën met elkaar verweven
• Domino effect in economie
• Vraag in hoeverre de overheid in moet grijpen in de economie werd actueel
• Werd afgestapt van totaal vrije markt economie

LD: 12

Effecten Eerste Wereldoorlog

• VS leent geld aan Europese landen voor oorlogsvoering
• Productie landbouw- en industriële producten flink opgeschroefd om verminderde Europese productie op te vangen
• Gevolg: ontginning nieuwe landbouwgebieden, nieuwe fabrieken

LD: 13

Overproductie

• Boeren en fabrikanten bleven ondanks teruglopende vraag uit Europa op grote schaal produceren
• Investeringen terugverdienen
• Economie groeit stormachtig in de VS, 40% tussen 1920-1929
• Economie vertoonde (vijf) zwakke punten

LD: 13

Zwakke punten

1:Protectionisme; invoerrechten zorgden ervoor dat producten in eigen land verkocht moeten worden

2: Overproductie in de landbouw, hierdoor moesten boeren prijzen verlagen en raakten zij in de problemen.

LD: 13

Zwakke punten

3: Ongelijke inkomens en aanmoediging om consumptie goederen te kopen met leningen.

4: Speculatie met aandelen, geld lenen om aandelen te kopen.

5: Geen toezicht op banken, leenden geld uit aan arme mensen.

LD: 13

Beurskrach

• Instorten beurs Wall Street op donderdag 24 oktober 1929
• Paniek; iedereen verkoopt aandelen omdat ze zien dat aandelen veel te duur zijn
• Dumpen aandelen zorgt voor verdere koersdaling
• Kettingreactie zorgt voor diepe economische crisis

LD: 14

Grote impact

• Mensen verliezen geld doordat aandelen niks meer waard zijn
• Er worden minder consumptie goederen verkocht door armoede
• Fabrieken moeten productie verkleinen en ontslaan mensen
• Meer werkloosheid betekent minder verkoop van goederen
• Vicieuze cirkel

LD: 14

Crisis verspreid zich

• In VS neemt collectieve welvaart af door groei werkloosheid en minder vraag naar producten
• Import VS neemt af
• Andere landen verkopen minder producten aan de VS, moeten productie terugschroeven
• Investeerders VS halen geld weg uit buitenland

LD: 14

Economisch liberalisme

• President Hoover: Economie herstelt zich vanzelf!
• Bespaart op overheidsuitgaven door lonen ambtenaren te verlagen
• Gevolg: Daling koopkracht en hogere werkloosheid

LD: 15

Theorie van Keynes

• Britse econoom
  
• Bij grote welvaart economie afremmen door belastingen
• Bij crisis moet overheid economie stimuleren met uitkeringen en werk, herstel koopkracht
• Stabiliseren economie
• Theorie omarmd door m.n. sociaaldemocraten

LD: 15

New Deal van Roosevelt

• Roosevelt eerste president die ideeën Keynes uitvoert (1932)
• New Deal: omvangrijk programma om werkloosheid en armoede te bestrijden met werkverschaffing
• Vakbonden versterken, minimumloon, maximum uren
• Kapitalistische economie verzachten met sociale wetten

LD: 15

Wat heeft de waardevermindering van aandelen voor effect op de economie?

Wat valt op aan het BNP als je naar de jaartallen kijkt? 

Nabespreken

• Wat is de reden dat boeren en fabrikanten na afloop van de Eerste Wereldoorlog blijvend te veel blijven produceren (en hun productie niet terugschroeven)? 
• Waarom is een groot verschil tussen arm en rijk slecht voor een economie, en specifiek voor die van de VS in de jaren '20? 
• Probeer in eigen woorden te omschrijven waarom een crisis in de VS een wereldwijde crisis veroorzaakte.
• Waarom is het logisch dat de liberalen denken dat de economie zich vanzelf herstelt (en niet willen ingrijpen)?