2122 5H H6 uitleg 6.3 additie en substitutie reacties

• Scheikunde
• Middelbare school

Scheikunde 5H 

LPM

Herhalingsles 6.3

Naamgeving koolwaterstoffen

Vandaag behandelen we par 6.3

Na deze les kun je:

- uitleggen wat een additiereactie is

- reactievergelijkingen van additiereacties opstellen

- uitleggen wat een substitutiereactie is

- reactievergelijkingen van substitutiereacties opstellen

Additie-reacties

Additie
Waar denk je aan - betekenis?

Additie

• 'To add' = iets toevoegen
• Twee beginstoffen geeft 1 product
• Reactie van klein molecuul aan een onverzadigde verbinding (alkeen) waarbij dubbele binding verdwijnt.
• Klein molecuul is meestal waterstof, een halogeen of water.

Voorbeeld: de additie van HCl aan etheen

aan elke C van de C=C wordt een atoom toegevoegd

Voorbeeld: de additie van H₂ aan propeen 

Voorbeeld: de additie van water aan etheen

Geef de reactievergelijking van de additie van water aan propeen. Gebruik structuurformules.

Substitutie-reacties

Substitutie
Waar denk je aan - betekenis?

Substitutie

• Substitutie = vervanging
• Vervanging van een waterstofatoom aan een verzadigde verbinding (alkaan) voor een halogeen
• UV-licht nodig (dus doet het niet in het donker!)

Voorbeeld substitutie:  

een atoom wordt vervangen door een ander atoom

Voorbeeld: de substitutie van methaan met chloor

Propaan reageert met Br2. 

Twee H-atomen in propaan worden gesubstitueerd door een
Br-atoom. Welke stoffen (geef de namen) kunnen ontstaan?

Twee H-atomen in propaan worden gesubsitueerd door een Br-atoom, welke stoffen kunnen ontstaan?

ontstaan kunnen:

1,1-dibroompropaan

1,2-dibroompropaan

2,2-dibroompropaan

1,3-dibroompropaan

2,3-dibroompropaan

uitleg

Oefenen

De additie van waterstof aan but-1-een geeft hetzelfde molecuul als de additie van waterstof aan but-2-een

1. Waar
2. Niet waar

De substitutie van ethaan met 1 molecuul broom (Br2) geeft:

1. 1,2 dibroomethaan en H2
2. broomethaan en HBr

Bij een substitutie reactie worden er atomen in een molecuul ...

1. toegevoegd
2. vervangen.
3. verwijderd

Bij een additie reactie worden er atomen aan een molecuul ...

1. toegevoegd
2. vervangen.
3. verwijderd

opg 34. Butaan reageert met chloorgas onder invloed van UV-licht. Welke stof kan ontstaan?

1. chloorbutaan
2. 1-chloorbutaan
3. 2-chloorbutaan
4. 3-chloorbutaan

tip

additie =  toevoegen

substitutie = vervangen

opg 38 uit je boek

herken je een additie of substitutie reactie?

1

2

3

4

additie

additie

substitutie

substitutie

geen v beide

1. C=C krijgen beiden een H toegevoegd: additie
2. geen additie of substitutie
3. één Cl atoom vervangt een H-atoom: substitutie
4. C=C krijgt een -H èn een -OH  toegevoegd: additie

H₂O

H2O (H-O-H) wordt gesplitst in: H- en - O-H 

Er wordt toegevoegd: 1 x -H en 1 x -OH

Samenvatting

Additie-reactie

• alkenen (onverzadigd)
• toevoegen van klein molecuul       bv. Cl₂, H₂, H₂O
• 2 beginstoffen -->                                                                         1 reactieproduct
• Soms een katalysator nodig

Substitutiereactie

• alkanen (verzadigd)
• vervangen van H-atoom door         bv. halogeen (Cl₂, Br_{2, .)}
• 2 beginstoffen -->                                                                   2 reactieproducten
• ALTIJD UV-licht nodig (dus doet het niet in het donker!)